Advagraf to lek immunosupresyjny, który zawiera substancję czynną o nazwie takrolimus. Jest dostępny w postaci kapsułek o przedłużonym uwalnianiu. Lek jest stosowany w celu zapobiegania odrzuceniu przeszczepionego narządu, a także w leczeniu odrzucenia narządów, gdy inne leki immunosupresyjne nie są skuteczne. Advagraf jest dostępny na receptę.
Cidimus to lek immunosupresyjny, który jest stosowany głównie po transplantacji narządu, aby zapobiec odrzuceniu przeszczepu. Może być również stosowany w przypadku trwającego procesu odrzucania przeszczepu. Lek ten jest dostępny na receptę i ma postać twardych kapsułek. Wskazania do stosowania leku Cidimus obejmują sytuacje, gdy pacjent przechodzi proces odrzutu przeszczepu.
Dailiport to lek immunosupresyjny, który zawiera substancję czynną takrolimus. Jego głównym zadaniem jest kontrolowanie odpowiedzi układu odpornościowego pacjenta po przeszczepieniu narządu, takiego jak wątroba lub nerka. W przypadku, gdy organizm próbuje odrzucić przeszczepiony narząd, Dailiport umożliwia jego przyjęcie przez organizm. Jest dostępny na receptę.
Dermitopic to lek w postaci maści, który zawiera substancję czynną takrolimus jednowodny, będącą środkiem immunomodulującym. Jest stosowany w leczeniu umiarkowanych i ciężkich postaci atopowego zapalenia skóry (wyprysk) u dorosłych i młodzieży, którzy nie reagowali lub nie tolerowali leczenia konwencjonalnego, takiego jak miejscowe stosowanie kortykosteroidów. Lek jest również stosowany w leczeniu podtrzymującym. Dermitopic występuje w dwóch stężeniach: 0,03% i 0,1%. Jest wydawany na receptę.
Envarsus to lek immunosupresyjny, którego substancją czynną jest takrolimus. Jest stosowany w profilaktyce odrzucania przeszczepu u dorosłych biorców allogenicznego przeszczepu nerki lub wątroby. Lek może być również stosowany w przypadku odrzucenia przeszczepionego narządu, jeżeli zastosowane wcześniej leczenie nie umożliwiało kontroli odpowiedzi układu immunologicznego po przeszczepieniu narządu. Envarsus jest dostępny na receptę.
Modigraf to lek immunosupresyjny, który jest stosowany w celu zapobiegania odrzutu przeszczepionego organu u pacjentów, którzy przeszli przeszczepienie nerek, wątroby lub serca. Lek ten zawiera substancję czynną o nazwie takrolimus. Modigraf jest dostępny na receptę.
Prograf to lek immunosupresyjny, który jest stosowany po przeszczepieniu narządów, takich jak wątroba, nerka lub serce, aby zapobiec odrzuceniu przeszczepu przez układ immunologiczny pacjenta. Lek kontroluje odpowiedź układu immunologicznego organizmu i umożliwia przyjęcie przeszczepionego narządu. Prograf jest również stosowany w leczeniu odrzucenia narządów, gdy inne leki immunosupresyjne nie działają. Jest dostępny na receptę.
Protopic to lek o działaniu immunosupresyjnym, dostępny w formie maści. Jego substancją czynną jest takrolimus. Stosowany jest przede wszystkim w leczeniu umiarkowanych i ciężkich postaci atopowego zapalenia skóry (AZS). Lek jest wydawany na receptę. W aptekach dostępne są dwie wersje maści: Protopic 0,03% oraz Protopic 0,1%.
Tacforius to lek zawierający takrolimus, silny lek immunosupresyjny. Jest stosowany ogólnie w zapobieganiu odrzucenia przeszczepu lub w leczeniu ostrego odrzucenia przeszczepu oraz miejscowo w atopowym zapaleniu skóry. Działa poprzez hamowanie zależne od wapnia kaskady przenoszenia sygnałów w limfocytach T, zapobiegając w ten sposób transkrypcji i syntezie IL-2, IL-3, IL-4, IL-5 i innych cytokin. Lek ten jest dostępny na receptę.
TACROLIMUS STADA to lek immunosupresyjny zawierający substancję czynną takrolimus. Jest stosowany po przeszczepieniu narządów, takich jak wątroba lub nerki, w celu kontrolowania odpowiedzi układu immunologicznego organizmu i umożliwienia przyjęcia przeszczepionego narządu. Może być również stosowany w przypadku odrzucania przeszczepionej wątroby, nerki, serca lub innych narządów, jeżeli zastosowane wcześniej leczenie nie umożliwiało kontrolowania odpowiedzi układu immunologicznego po przeszczepieniu narządu. Lek jest dostępny na receptę.
Takrolimus – to silnie działający lek immunosupresyjny. Dokładny mechanizm działania takrolimusu nie został poznany, ale jest związany z hamowaniem tworzenia się cytotoksycznych limfocytów, które odpowiadają za odrzucanie przeszczepu oraz hamują mediatory zapalenia. Wskazaniem do stosowania leku jest zapobieganie odrzuceniu przeszczepu u biorców nerek, wątroby lub serca, leczenie odrzucania przeszczepu opornego na terapię innymi lekami immunosupresyjnymi oraz leczenie atopowego zapalenia skóry o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego.
Takrolimus dostępny jest w postaci kapsułek, kapsułek/tabletek o przedłużonym uwalnianiu, koncentratu do sporządzania roztworu do infuzji (lecznictwo zamknięte) oraz maści.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): Po podaniu doustnym może wystąpić niedokrwistość, małopłytkowość, choroba niedokrwienna serca, tachykardia, ból głowy, zawroty głowy, drżenie, zaburzenia świadomości i/lub czucia, niewyraźne widzenie, szumy uszne, duszność, zapalenie gardła, kaszel, biegunka, nudności, zaburzenie czynnośi nerek, ból kończyn, stawów, pleców, wysypka, świąd, trądzik. Po zastosowaniu na skórę może pojawić się pieczenie i/lub świąd w miejscu podania, rumień, ból, wysypka, zapalenie mieszków włosowych, zwiększona wrażliwość skóry, zakażenie skóry wywołane wirusem opryszczki.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Takrolimus to jeden z najważniejszych leków immunosupresyjnych w nowoczesnej medycynie transplantacyjnej i dermatologii. Ta substancja czynna, odkryta w latach 80. XX wieku, rewolucjonizuje sposobem podejście do zapobiegania odrzucaniu przeszczepionych narządów oraz leczenia chorób autoimmunologicznych skóry. Należy do grupy inhibitorów kalcyneuryny i jest powszechnie stosowany w profilaktyce odrzucania przeszczepów wątroby, nerek, serca i płuc. Dodatkowo, w postaci miejscowej maści, stanowi skuteczną alternatywę dla kortykosteroidów w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Dzięki unikalnym właściwościom immunosupresyjnym, takrolimus znacznie poprawia jakość życia pacjentów po przeszczepieniach narządów oraz osób zmagających się z przewlekłymi chorobami skóry. Jego wszechstronne zastosowanie czyni go jednym z najczęściej przepisywanych leków immunosupresyjnych na świecie.
Takrolimus, znany również pod nazwą FK-506 lub Fujimycin, jest makrolidowym antybiotykiem o silnych właściwościach immunosupresyjnych. Został po raz pierwszy wyizolowany w 1984 roku z hodowli bakterii Streptomyces tsukubaensis pochodzącej z japońskiej próbki gleby. Jest to molekuła o masie cząsteczkowej 822 kDa, która wykazuje strukturalne podobieństwo do cyklosporyny A, jednak mechanizm działania obu substancji różni się na poziomie molekularnym.
Substancja ta charakteryzuje się wąskim oknem terapeutycznym, co oznacza, że różnica między dawką skuteczną a toksyczną jest stosunkowo mała. Ten fakt sprawia, że stosowanie takrolimusu wymaga ścisłego monitorowania stężenia leku we krwi pacjenta oraz regularnej kontroli parametrów laboratoryjnych. Bioaktywność takrolimusu może się znacznie różnić między pacjentami, co wynika z polimorfizmów genetycznych dotyczących enzymów metabolizujących lek, głównie cytochromu P450 3A4 i 3A5.
Farmakokinetyka takrolimusu charakteryzuje się znaczną zmiennością międzyosobniczą i wewnątrzosobniczą. Po podaniu doustnym biodostępność wynosi od 5% do 67%, a okres półtrwania waha się od 4 do 41 godzin, przy średniej około 12 godzin. Lek jest intensywnie metabolizowany w wątrobie przez enzymy cytochromu P450, głównie CYP3A4 i CYP3A5, co skutkuje powstaniem 15 różnych metabolitów. Głównym metabolitem jest 13-O-dimetylotakrolimus, który zachowuje pewną aktywność immunosupresyjną.
Takrolimus działa jako selektywny inhibitor kalcyneuryny, kluczowego enzymu w szlaku aktywacji limfocytów T. Po wniknięciu do komórki, takrolimus wiąże się z białkiem FK506 binding protein (FKBP-12), tworząc kompleks FKBP-12/takrolimus. Ten kompleks następnie wiąże się z kalcyneuryną i blokuje jej aktywność fosfatazową.
Zablokowanie kalcyneuryny prowadzi do zahamowania defosforylacji i translokacji nuklearnego czynnika aktywowanych limfocytów T (NFAT) do jądra komórkowego. W konsekwencji dochodzi do znacznego zmniejszenia transkrypcji genów kodujących kluczowe cytokiny prozapalne, takie jak interleukina-2 (IL-2), interferon gamma (IFN-γ), interleukina-3 (IL-3) oraz czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α).
Interleukina-2 odgrywa centralną rolę w proliferacji i różnicowaniu limfocytów T. Poprzez blokowanie jej produkcji, takrolimus skutecznie hamuje namnażanie się aktywowanych limfocytów T, które są odpowiedzialne za reakcje odrzucania przeszczepu oraz procesy autoimmunologiczne. Dodatkowo, lek wpływa na funkcję innych komórek układu immunologicznego, w tym limfocytów B, komórek dendrytycznych i makrofagów.
Unikalna cecha takrolimusu polega na tym, że jego aktywność immunosupresyjna jest około 100 razy silniejsza niż cyklosporyny A, co pozwala na stosowanie mniejszych dawek i potencjalnie zmniejsza ryzyko niektórych działań niepożądanych. To sprawia, że takrolimus jest często preferowanym wyborem w terapii immunosupresyjnej.
Głównym wskazaniem do stosowania takrolimusu jest profilaktyka odrzucania przeszczepów narządów miąższowych. Lek jest obecnie uznawany za jeden z filarów nowoczesnej immunosupresji potransplantacyjnej i jest rutynowo stosowany w następujących typach transplantacji:
Przeszczepienie wątroby – Takrolimus jest lekiem pierwszego wyboru w profilaktyce odrzucania przeszczepu wątroby. Badania kliniczne wykazały, że takrolimus znacząco zmniejsza częstość występowania ostrego odrzucania przeszczepu w porównaniu z cyklosporyną. Dodatkowo, obserwuje się mniejsze ryzyko odrzucania przewlekłego oraz lepszą przeżywalność przeszczepu w długoterminowej obserwacji.
Przeszczepienie nerek – W transplantologii nerkowej takrolimus wykazuje przewagę nad cyklosporyną w zakresie zapobiegania ostremu odrzucaniu przeszczepu. Długoterminowe badania wskazują na lepszą funkcję przeszczepu nerkowego u pacjentów leczonych takrolimusem oraz zmniejszone ryzyko rozwoju przewlekłej nefropatii przeszczepu.
Przeszczepienie serca – U pacjentów po przeszczepieniu serca takrolimus jest stosowany w skojarzeniu z innymi lekami immunosupresyjnymi. Badania wykazują skuteczność tego leku w zapobieganiu odrzucaniu oraz jego korzystny wpływ na długoterminową przeżywalność pacjentów.
Przeszczepienie płuc – FDA niedawno zatwierdziła stosowanie takrolimusu w profilaktyce odrzucania u pacjentów po przeszczepieniu płuc na podstawie rzeczywistych danych klinicznych (real-world evidence). Jest to pierwsze oficjalne zatwierdzenie leku immunosupresyjnego dla tej grupy pacjentów.
W dermatologii takrolimus w postaci 0,03% i 0,1% maści jest stosowany w leczeniu atopowego zapalenia skóry (AZS) o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego. Ta forma aplikacji miejscowej została wprowadzona jako alternatywa dla miejscowych kortykosteroidów, szczególnie w obszarach o delikatnej skórze, takich jak twarz, szyja i okolice zgięć.
Miejscowy takrolimus nie powoduje atrofii skóry, która jest głównym ograniczeniem długotrwałego stosowania kortykosteroidów. To czyni go szczególnie wartościowym w leczeniu pediatrycznym oraz w przypadkach wymagających długotrwałej terapii. Badania kliniczne potwierdzają jego skuteczność porównywalną z kortykosteroidami o średniej i wysokiej mocy.
Takrolimus znajduje również zastosowanie w leczeniu innych schorzeń autoimmunologicznych, choć często w ramach wskazań pozarejestracyjnych:
Dawkowanie takrolimusu w immunosupresji potransplantacyjnej jest wysoce zindywidualizowane i zależy od typu przeszczepu, czasu, jaki upłynął od transplantacji, oraz współistniejących czynników ryzyka. Zasadniczym celem jest osiągnięcie i utrzymanie odpowiedniego stężenia leku we krwi pełnej, które zapewni skuteczną immunosupresję przy minimalnym ryzyku toksyczności.
Przeszczepienie wątroby:
Przeszczepienie nerek:
Przeszczepienie serca:
W leczeniu atopowego zapalenia skóry stosuje się takrolimus w dwóch stężeniach:
Maść aplikuje się w cienkiej warstwie na obszary zmienione chorobowo 1-2 razy dziennie do momentu ustąpienia objawów zapalnych. Po osiągnięciu remisji można stosować terapię przerywanę, aplikując lek 2-3 razy w tygodniu na obszary predysponowane do nawrotów.
Takrolimus dostępny jest w różnych postaciach farmaceutycznych:
| Postać | Stężenie/Dawka | Charakterystyka |
|---|---|---|
| Kapsułki IR (immediate-release) | 0,5 mg, 1 mg, 5 mg | Uwalnianie natychmiastowe, podawanie 2x dziennie |
| Kapsułki XR/XL (extended-release) | 0,5 mg, 1 mg, 5 mg | Uwalnianie przedłużone, podawanie 1x dziennie |
| Koncentrat do infuzji | 5 mg/ml | Do podawania dożylnego |
| Maść | 0,03%, 0,1% | Do stosowania miejscowego |
Takrolimus należy do leków o wąskim oknie terapeutycznym, co oznacza konieczność ścisłego monitorowania stężenia leku we krwi. Terapeutyczne monitorowanie lekowe (TDM) jest niezbędnym elementem bezpiecznego i skutecznego stosowania takrolimusu.
Standardowo oznacza się stężenie szczątkowe takrolimusu (trough level) we krwi pełnej, pobieranej 12 godzin po ostatniej dawce (bezpośrednio przed podaniem kolejnej dawki). Używa się do tego celu metod immunoenzymatycznych lub chromatografii cieczowej sprzężonej ze spektrometrią mas.
Docelowe zakresy stężeń szczątkowych dla różnych rodzajów przeszczepów:
Przeszczepienie nerek:
Przeszczepienie wątroby:
Przeszczepienie serca:
W początkowym okresie po transplantacji oznaczenia wykonuje się:
Oprócz stężenia takrolimusu należy regularnie kontrolować:
Stosowanie takrolimusu wiąże się z ryzykiem wystąpienia różnorodnych działań niepożądanych, które mogą dotyczyć praktycznie wszystkich układów organizmu. Nasilenie tych efektów jest często zależne od stężenia leku we krwi oraz czasu trwania terapii.
Nefrotoksyczność jest jednym z najpoważniejszych działań niepożądanych takrolimusu i występuje u znacznego odsetka pacjentów otrzymujących ten lek. Mechanizm nefrotoksyczności jest wieloczynnikowy i obejmuje:
Objawy nefrotoksyczności:
Nefrotoksyczność może mieć charakter ostry (odwracalny po zmniejszeniu dawki) lub przewlekły (prowadzący do trwałego uszkodzenia nerek). Ryzyko nefrotoksyczności wzrasta wraz ze stężeniem takrolimusu we krwi, dlatego tak ważne jest regularne monitorowanie i utrzymywanie stężeń w zakresie terapeutycznym.
Neurotoksyczność związana z takrolimusem może przybierać różne formy – od łagodnych objawów po ciężkie zaburzenia neurologiczne. Mechanizm neurotoksyczności nie jest w pełni poznany, ale prawdopodobnie związany jest z zaburzeniem funkcji bariery krew-mózg oraz bezpośrednim wpływem na neurony.
Najczęstsze objawy neurotoksyczności:
Ciężkie formy neurotoksyczności:
Neurotoksyczność może wystąpić nawet przy stężeniach w zakresie terapeutycznym, szczególnie u pacjentów z czynnikami predysponującymi, takimi jak hipomagnesemia, hipocholesterolemia czy uszkodzenie wątroby.
Takrolimus wywiera znaczący wpływ na metabolizm, prowadząc do rozwoju różnorodnych zaburzeń metabolicznych:
Cukrzyca potransplantacyjna (PTDM/NODAT):
Zaburzenia lipidowe:
Zaburzenia elektrolitowe:
Długotrwałe stosowanie takrolimusu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych:
Immunosupresja indukowana przez takrolimus prowadzi do zwiększonej podatności na infekcje oraz rozwój nowotworów:
Infekcje oportunistyczne:
Zwiększone ryzyko nowotworów:
Stosowanie miejscowe takrolimusu jest generalnie dobrze tolerowane, ale może powodować:
Takrolimus jest substratom dla cytochromu P450 3A4 i 3A5 oraz P-glikoproteiny, co czyni go podatnym na liczne interakcje lekowe. Znajomość tych interakcji jest kluczowa dla bezpiecznego stosowania leku.
Inhibitory CYP3A4:
Inne leki:
Induktory CYP3A4:
Inne leki:
Ciąża i laktacja: Takrolimus przenika przez łożysko i może wpływać na rozwój płodu. Mimo to, w przypadkach uzasadnionych klinicznie (np. pacjentki po przeszczepieniu narządów), można rozważyć kontynuację terapii przy ścisłym monitorowaniu. Lek przenika do mleka matczynego, dlatego karmienie piersią podczas leczenia nie jest zalecane.
Zaburzenia funkcji nerek: U pacjentów z już istniejącą niewydolnością nerek ryzyko dalszego pogorszenia funkcji nerek jest znacznie zwiększone. Wymaga to szczególnie ostrożnego dawkowania i częstego monitorowania.
Zaburzenia funkcji wątroby: Metabolizm takrolimusu zachodzi głównie w wątrobie, dlatego zaburzenia jej funkcji mogą prowadzić do kumulacji leku. U pacjentów z niewydolnością wątroby konieczne jest zmniejszenie dawki i częstsze monitorowanie stężeń.
Zakażenia systemowe: Przed rozpoczęciem terapii takrolimusem należy wyleczyć wszystkie aktywne zakażenia. Podczas leczenia wzrasta ryzyko reaktywacji zakażeń utajonych oraz rozwoju infekcji oportunistycznych.
Leczenie nefrotoksyczności związanej z takrolimusem opiera się na wczesnym rozpoznaniu i odpowiednim postępowaniu terapeutycznym:
Strategie farmakologiczne:
Nowe strategie immunosupresyjne:
Leczenie neurotoksyczności związanej z takrolimusem obejmuje zarówno redukcję dawki, jak i farmakoterapię objawową:
Leczenie objawowe:
Suplementacja:
Leczenie cukrzycy indukowanej przez takrolimus wymaga kompleksowego podejścia:
Leki hipoglikemizujące:
Unikanie: sulfonylurea i glinityd z powodu ryzyka hipoglikemii, inhibitory SGLT-2 z powodu ryzyka infekcji dróg moczowych
Leczenie nadciśnienia u pacjentów stosujących takrolimus:
Leki pierwszego wyboru:
Leki drugiego rzutu:
Leczenie dyslipidemi indukowanej takrolimusem:
Statyny:
Inne leki hipolipemizujące:
Stosowanie takrolimusu u dzieci wymaga szczególnych modyfikacji dawkowania ze względu na różnice farmakokinetyczne. Dzieci, szczególnie poniżej 2. roku życia, często wykazują szybszy metabolizm takrolimusu, co może wymagać wyższych dawek na kilogram masy ciała w porównaniu z dorosłymi.
Specyficzne aspekty pediatryczne:
U pacjentów powyżej 65. roku życia obserwuje się:
Takrolimus jest klasyfikowany jako kategoria C w ciąży. Decyzja o kontynuacji terapii wymaga starannej analizy ryzyka i korzyści:
Zalecenia w ciąży:
Tak, takrolimus jest przeznaczony do długoterminowego stosowania, szczególnie u pacjentów po przeszczepieniu narządów. Terapia immunosupresyjna jest prowadzona przez całe życie, aby zapobiec odrzuceniu przeszczepu. Długoterminowe stosowanie wymaga jednak regularnego monitorowania i ewentualnych modyfikacji dawkowania w celu minimalizacji ryzyka działań niepożądanych, szczególnie nefrotoksyczności i zwiększonego ryzyka nowotworów.
Objawy przedawkowania takrolimusu obejmują przede wszystkim nasilenie typowych działań niepożądanych: drżenia, bóle głowy, nudności, wymioty, zaburzenia funkcji nerek (wzrost kreatyniny), zaburzenia elektrolitowe (szczególnie hiperkalemia) oraz objawy neurotoksyczności jak dezorientacja czy napady padaczkowe. W przypadku podejrzenia przedawkowania należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, oznaczyć stężenie takrolimusu we krwi i rozważyć hospitalizację.
Spożywanie alkoholu podczas terapii takrolimusem nie jest zalecane. Alkohol może nasilać hepatotoksyczność leku oraz wpływać na jego metabolizm w wątrobie. Dodatkowo, alkohol może zwiększać ryzyko interakcji z innymi lekami stosowanymi równocześnie. Pacjenci po przeszczepieniu wątroby powinni całkowicie unikać alkoholu ze względu na ryzyko uszkodzenia przeszczepu.
Po odstawieniu takrolimusu jego działanie immunosupresyjne ustępuje stopniowo w ciągu kilku dni do tygodnia, w zależności od indywidualnej farmakokinetyki pacjenta. Okres półtrwania wynosi około 12 godzin, ale pełne ustąpienie efektu immunosupresyjnego może trwać 3-5 okresów półtrwania, czyli około 2-3 dni. U pacjentów po przeszczepieniu nagłe odstawienie takrolimusu może prowadzić do ostrego odrzucania przeszczepu już w ciągu kilku dni.
Takrolimus może wpływać na płodność zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. U mężczyzn może powodować zmniejszenie jakości nasienia oraz zaburzenia funkcji gonad. U kobiet może wpływać na cykl miesiączkowy i owulację. Mimo to, wiele pacjentek po przeszczepieniu narządów, otrzymujących takrolimus, może zajść w ciążę. Planowanie ciąży powinno odbywać się w ścisłej współpracy z zespołem transplantologicznym.
Podczas terapii takrolimusem można bezpiecznie stosować szczepionki nieżywe (inaktywowane), takie jak szczepionka przeciw grypie, przeciw zapaleniu wątroby typu B, przeciw pneumokokom czy przeciw COVID-19 (mRNA). Szczepionki żywe atenuowane (np. MMR, przeciw ospie wietrznej, przeciw żółtej febrze) są przeciwwskazane ze względu na ryzyko rozwoju choroby szczepiennej u pacjentów z obniżoną odpornością.
Maść z takrolimusem 0,03% jest zatwierdzona do stosowania u dzieci od 2. roku życia z atopowym zapaleniem skóry o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego. U dzieci młodszych stosowanie odbywa się poza wskazaniami rejestracyjnymi i powinno być rozważane indywidualnie przez specjalistę dermatologa lub pediatrę. Ważne jest unikanie stosowania na rozległe powierzchnie skóry oraz obszary z przerwaniem ciągłości naskórka.
Jeśli pacjent zapomni zażyć dawkę takrolimusu, powinien przyjąć ją jak najszybciej po zauważeniu pominięcia, ale tylko wtedy, gdy do następnej planowanej dawki zostało więcej niż 4 godziny. Jeśli zostało mniej czasu, należy pominąć zapomnianą dawkę i przyjąć następną o regularnej porze. Nigdy nie należy przyjmować podwójnej dawki w celu nadrobienia pominiętej. W przypadku częstego zapominania dawek zaleca się skonsultowanie z lekarzem możliwości zmiany na preparat o przedłużonym uwalnianiu.
Tak, takrolimus może powodować wypadanie włosów (alopecję) jako jedno z działań niepożądanych. Zwykle jest to objaw przejściowy i odwracalny. Nasilenie wypadania włosów może być związane ze stężeniem leku we krwi. W przypadku znacznego wypadania włosów należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym, który może rozważyć modyfikację dawkowania lub zastosowanie preparatów wspomagających odrost włosów.
Objawy alergicznej reakcji na takrolimus mogą obejmować: wysypkę skórną, świąd, pokrzywkę, obrzęk twarzy, warg, języka lub gardła, trudności w oddychaniu, zawroty głowy lub omdlenia. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów sugerujących reakcję alergiczną należy natychmiast przerwać stosowanie leku i skontaktować się z lekarzem lub udać się na izbę przyjęć. Ciężkie reakcje alergiczne wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.
Takrolimus może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów, szczególnie na początku leczenia lub po zmianie dawkowania. Lek może powodować zawroty głowy, zaburzenia widzenia, drżenia czy zmęczenie. Pacjenci powinni obserwować swoją reakcję na lek i unikać prowadzenia pojazdów oraz obsługi maszyn do momentu, gdy upewnią się, że takrolimus nie wpływa negatywnie na ich zdolności psychomotoryczne.
Kapsułki z takrolimusem należy przechowywać w temperaturze pokojowej (15-25°C), w suchym miejscu, chronić przed światłem i wilgocią. Lek powinien pozostać w oryginalnym opakowaniu. Maść z takrolimusem powinna być przechowywana w temperaturze pokojowej, nie należy jej zamrażać. Wszystkie preparaty należy przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci. Po upływie terminu ważności lek należy zutylizować zgodnie z lokalnymi przepisami dotyczącymi utylizacji leków.
