Diprobase

Diprobase to lek dostępny bez recepty, który ma postać maści lub kremu. Zawiera parafinę ciekłą oraz wazelinę białą. Jest przeznaczony do stosowania miejscowego na skórę. Działa nawilżająco i łagodzi dolegliwości w przebiegu chorób skóry. Stosowany jest wspomagająco podczas kortykoterapii, alergicznych i zapalnych chorób skóry, a także w okresie remisji przewlekłych chorób skóry lub w ostrych stanach zapalnych skóry, gdy kortykoterapia nie jest już konieczna.

Mentho-Paraffinol Hasco

Mentho-Paraffinol Hasco to lek o działaniu przeczyszczającym, który jest dostępny bez recepty. Preparat ma postać płynu doustnego i jest stosowany w przypadku wystąpienia zaparć. Zawiera w swoim składzie parafinę ciekłą, która powleka wewnętrzną ścianę jelita warstwą ochronną i rozmiękcza masy kałowe, co ułatwia wypróżnianie. Dawkowanie to 1-3 łyżki stołowe na noc lub rano na czczo.

Mentholaxin

Mentholaxin to preparat o działaniu przeczyszczającym, który zmiękcza masy kałowe. Składa się z parafiny ciekłej i olejku miętowego. Parafina powoduje rozmiękczenie twardych mas kałowych, ułatwiając defekację. Preparat jest przeznaczony do stosowania doraźnego, głównie w przypadku zaparć. Jest dostępny bez recepty.

MINGAST

Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? to lek dostępny bez recepty (OTC), zawierający jako substancję czynną parafinę ciekłą (Paraffinum liquidum). Jest to preparat o działaniu przeczyszczającym, stosowany w przypadku zaparć. Mechanizm działania leku opiera się na zmiękczaniu mas kałowych i ułatwianiu ich przesuwania w jelitach. Parafina ciekła tworzy powłokę ochronną na błonie śluzowej jelit, co dodatkowo zmniejsza wchłanianie wody i ułatwia wypróżnienie. Lek

Oilatum

Oilatum to lek dostępny na receptę, który jest stosowany w miejscowym leczeniu podrażnionej, suchej, swędzącej i łuszczącej się skóry. Lek ten jest również wskazany do kąpieli niemowląt. Substancją czynną w Oilatum jest parafina ciekła, lekka, która tworzy oleistą powłokę na warstwie rogowej naskórka, zapobiegając nadmiernemu parowaniu wody z powierzchni skóry i zapewniając jej tym samym odpowiednią wilgotność i natłuszczenie warstwy rogowej naskórka.

Oilatum Plus

Oilatum Plus to lek w postaci roztworu do kąpieli, który zawiera substancję czynną parafinę ciekłą oraz leki antybakteryjne – chlorek benzalkoniowy i triklosan. Parafina ciekła tworzy oleistą powłokę na warstwie rogowej naskórka, co zapobiega nadmiernemu parowaniu wody z powierzchni skóry, zapewniając jej odpowiednią wilgotność i natłuszczenie. Lek jest dostępny bez recepty i jest stosowany w leczeniu i profilaktyce zakażeń w przebiegu wypryskowych chorób skóry.

Parafina ciekła

Parafina ciekła to lek dostępny bez recepty, który jest stosowany jako środek przeczyszczający w przypadku zaparć. Działa poprzez powlekanie wewnętrznej ściany jelita warstwą ochronną i rozmiękcza masy kałowe, co ułatwia wypróżnienie. Po podaniu doustnym parafina ciekła nie jest trawiona ani wchłaniana, a także nie działa drażniąco na błonę śluzową jelita. Może być również stosowana zewnętrznie, miejscowo na skórę.

Parafina ciekła – Avena

Parafina ciekła – Avena to lek zawierający czystą parafinę ciekłą (Paraffinum liquidum). Może być stosowany doustnie oraz zewnętrznie na skórę. Parafina ciekła przyjmowana doustnie działa przeczyszczająco. Tworzy na wewnętrznej ścianie jelita warstwę ochronną i rozmiękcza masy kałowe, ułatwiając wypróżnianie. Jest dostępny bez recepty.

Parafina ciekła Aflofarm

Parafina ciekła Aflofarm to lek dostępny bez recepty, który jest stosowany jako środek przeczyszczający w przypadku zaparć. Po podaniu doustnym, parafina ciekła powleka wewnętrzną ścianę jelita warstwą ochronną i rozmiękcza masy kałowe, co ułatwia wypróżnienie. Parafina ciekła może być również stosowana zewnętrznie, na skórę.

Parafina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Parafina – pochodna ropy naftowej, która charakteryzuje się zatrzymywaniem w sobie ciepła. W farmacji najczęściej stosuje się parafinę ciekłą, która znana jest głównie ze swoich właściwości przeczyszczających. Mechanizm działania parafiny polega na hamowaniu wchłaniania wody i powlekaniu skóry lub błony śluzowej jelit, w zależności od zastosowania. Wskazaniem do stosowania tej substancji jest leczenie zaparć (parafina zmiękcza masę kałową i ułatwia wypróżnianie) oraz miejscowo do nacierań skóry lub do kąpieli w przypadku swędzenia lub łuszczenia się skóry. 

Parafina ciekła dostępna jest w postaci płynu/roztworu doustnego oraz emulsji do kąpieli. Wewnętrznie substancje stosuje się na noc lub rano na czczo.

Możliwe działania niepożądane: Parafina ciekła podana doustnie zazwyczaj nie powoduje skutków ubocznych. Działania niepożądane występują podczas długotrwałego stosowania parafiny i dotyczą zaburzeń ze strony układu pokarmowego. W przypadku podania zewnętrznego może wystąpić podrażnienie skóry, wysypka, rumień, świąd.   

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Parafina – wszechstronna substancja w medycynie i farmacji

Parafina, znana również pod nazwami Paraffinum liquidum, Mineral Oil czy Paraffin Oil, to jedna z najczęściej stosowanych substancji w przemyśle farmaceutycznym i dermatologii. Jest to mieszanina stałych alkanów zawierających od 16 do 48 atomów węgla w cząsteczce, pozyskiwana głównie z destylacji ropy naftowej w procesie rafinacji próżniowej. Wprowadzona na rynek farmaceutyczny w 1951 roku, parafina od dekad znajduje szerokie zastosowanie zarówno jako środek przeczyszczający stosowany doustnie, jak i jako składnik preparatów do zewnętrznej pielęgnacji skóry. Jej bezbarwność, brak zapachu i smaku oraz obojętność chemiczna sprawiają, że jest bezpieczną substancją o szerokim spektrum zastosowań medycznych.

W zależności od temperatury topnienia wyróżnia się trzy główne formy parafiny: ciekłą (olej parafinowy), miękką (temperatura topnienia 45-50°C) oraz twardą (temperatura topnienia około 60°C). W farmacji najczęściej wykorzystywana jest parafina ciekła, która charakteryzuje się właściwościami okluzyjnymi – tworzy na skórze cienką warstwę ochronną, która zapobiega nadmiernemu parowaniu wody z naskórka. Substancja ta nie wchłania się z przewodu pokarmowego po podaniu doustnym, nie ulega metabolizmowi w organizmie i jest całkowicie wydalana z kałem, co czyni ją szczególnie bezpieczną w zastosowaniach medycznych.

Właściwości farmakologiczne parafiny

Parafina ciekła stosowana doustnie działa powlekająco na błonę śluzową jelit oraz rozmiękczająco na masy kałowe, poprzez hamowanie wchłaniania wody ze światła jelita. Efekt przeczyszczenia powinien pojawić się po kilku godzinach od podania leku. Mechanizm działania parafiny jest unikalny – nie drażni błony śluzowej jelita, co odróżnia ją od wielu innych środków przeczyszczających.

Po przedostaniu się do jelita grubego hamuje zwrotne wchłanianie wody z jelita, powleka błonę śluzową jelit i rozmiękcza masy kałowe, ułatwiając w konsekwencji wypróżnienie. Działanie przeczyszczające występuje kilkanaście godzin po podaniu.

Właściwości fizjko-chemiczne

Parafina jest mieszaniną stałych alkanów, zawierających od 16 do 48 atomów węgla w cząsteczce, wydzielana między innymi z ciężkich frakcji ropy naftowej o temperaturze wrzenia ponad 350°C. Ma postać krystalicznego wosku (tłusta w dotyku), nierozpuszczalnego w wodzie i etanolu, lecz rozpuszczalnego w wielu innych rozpuszczalnikach organicznych (na przykład w terpentynie, eterze). Jest odporna na działanie kwasów i zasad.

Kluczowe właściwości farmakologiczne parafiny obejmują:

  • Działanie okluzyjne – tworzy nieprzepuszczalną warstwę na powierzchni skóry
  • Właściwości emolientne – natłuszcza i zmiękcza skórę
  • Brak absorpcji systemowej – nie wchłania się przez skórę ani z przewodu pokarmowego
  • Stabilność chemiczna – nie ulega jełczeniu ani degradacji
  • Obojętność biologiczna – rzadko wywołuje reakcje alergiczne

Zastosowania medyczne parafiny

Leczenie zaparć

Preparat może być stosowany doustnie jako środek przeczyszczający, zmiękczający masy kałowe. Parafina ciekła jest jednym z najczęściej stosowanych środków przeczyszczających o działaniu osmotycznym. W leczeniu zaparć wykorzystuje się jej zdolność do:

  • Powlekania ścian jelita warstwą ochronną
  • Rozmiękczania mas kałowych
  • Ułatwiania pasażu treści pokarmowej przez jelita
  • Zmniejszania napięcia powierzchniowego w jelitach

Po spożyciu doustnym parafina powleka ściany jelita warstwą ochronną i powoduje rozmiękczenie mas kałowych, przez co są łatwiej usuwane z organizmu.

Pielęgnacja dermatologiczna

Zewnętrzne zastosowanie parafiny ciekłej pozostawia na skórze oleistą warstwę, ograniczającą nadmierne parowanie wody z naskórka i zwiększającą wilgotność skóry. W efekcie zmniejsza się swędzenie i łuszczenie skóry.

W dermatologii parafina znajduje zastosowanie w:

  • Atopowym zapaleniu skóry – jako składnik preparatów nawilżających
  • Łuszczycy – w leczeniu wspomagającym
  • Suchej skórze – w preparatach emolientnych
  • Ochronie skóry – przed czynnikami zewnętrznymi

Ciepłolecznictwo

Parafina przejawia m.in. działanie zdrowotne, poprawia krążenie krwi, ogrzewa i rozluźnia zmęczone mięśnie oraz koi uszkodzone stawy. Parafina w kontakcie z ciepłem człowieka oddaje mu bowiem skumulowaną energię.

W fizjoterapii parafina stosowana jest do:

  • Zabiegów rozgrzewających
  • Poprawy krążenia krwi
  • Rozluźnienia napięć mięśniowych
  • Łagodzenia dolegliwości stawowych

Dawkowanie i sposób stosowania

Zastosowanie doustne

Dawka zwykle stosowana (dobowa) u osób dorosłych: 15–14 ml. Dawka zwykle stosowana (dobowa) u dzieci: 1–3 ml na kilogram masy ciała.

Grupa pacjentów Dawka dobowa Sposób podania
Dorośli 15-30 ml Na czczo lub przed snem
Dzieci 1-3 ml/kg m.c. Według zaleceń lekarza
Osoby starsze Minimalne dawki skuteczne Maksymalnie 2-3 tygodnie

Zastosowanie zewnętrzne

Parafinę ciekłą stosuje się w niewielkiej ilości bezpośrednio na skórę lub jako emulsja do kąpieli. W leczeniu dermatologicznym parafina może być stosowana:

  • Jako składnik kremów i maści
  • W formie opatrunków okluzyjnych
  • W preparatach do kąpieli
  • W zabiegach parafinowych dla dłoni i stóp

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazania bezwzględne

Nie możesz stosować preparatu jeżeli jesteś uczulony (wykazujesz nadwrażliwość) na którykolwiek składnik preparatu. Nie stosować jeżeli występuje: ból brzucha o nieustalonej przyczynie

Główne przeciwwskazania do stosowania parafiny obejmują:

  • Nadwrażliwość na parafinę lub składniki pomocnicze
  • Ból brzucha o nieustalonej przyczynie
  • Ostre stany zapalne przewodu pokarmowego
  • Niedrożność jelit
  • Podejrzenie zapalenia wyrostka robaczkowego

Szczególne grupy pacjentów

Należy zachować ostrożność stosując parafinę ciekłą u osób z zaburzeniami psychiatrycznymi, neurologicznymi oraz w podeszłym wieku, gdyż u tych pacjentów istnieje zwiększone ryzyko zachłyśnięcia lekiem i ciężkiego zapalenia płuc.

Stosowanie preparatu u osób w podeszłym wieku powinno być ograniczone do sytuacji bezwzględnie koniecznych, z zastosowaniem najmniejszych skutecznych dawek przez możliwie najkrótszy okres czasu (nie dłużej niż 2–3 tygodnie).

Ostrzeżenia specjalne:

  • Ryzyko aspiracji – szczególnie u osób leżących i z zaburzeniami połykania
  • Długotrwałe stosowanie – może prowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej
  • Ciąża i laktacja – stosowanie tylko po konsultacji z lekarzem

Interakcje z innymi lekami

Parafina ciekła przyjmowana doustnie może zmniejszać wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E i K. Witaminy te mogą rozpuszczać się w parafinie i być wraz z nią wydalane z organizmu. Parafina ciekła może zaburzać wchłanianie innych leków przyjmowanych doustnie.

Najważniejsze interakcje

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach:

  • Witamina A (retinol)
  • Witamina D (cholekalcyferol)
  • Witamina E (tokoferol)
  • Witamina K (filochinon)

Leki doustne: Parafina może wpływać na wchłanianie różnych preparatów stosowanych doustnie, dlatego zaleca się zachowanie co najmniej 2-godzinnej przerwy między podaniem parafiny a innymi lekami.

Działania niepożądane

W przypadku stosowania doustnego może wystąpić: świąd odbytu, wyciek parafiny z odbytu. Stosowanie parafiny ciekłej zewnętrznie na skórę może powodować rzadkie podrażnienia skóry, wysypkę, świąd, rumień oraz reakcje nadwrażliwości.

Częstość występowania działań niepożądanych

Często (≥1/100):

  • Świąd odbytu
  • Wyciek parafiny z odbytu
  • Uczucie oleistości skóry

Rzadko (<1/1000):

  • Podrażnienia skóry
  • Reakcje alergiczne
  • Biegunka (przy przedawkowaniu)

Bardzo rzadko (<1/10000):

  • Zapalenie płuc (przy aspiracji)
  • Zaburzenia równowagi elektrolitowej (przy długotrwałym stosowaniu)

Preparaty dostępne w Polsce

W Polsce dostępne są liczne preparaty zawierające parafinę ciekłą jako substancję czynną:

  • Parafina ciekła płyn (różni producenci)
  • Mentholaxin (płyn doustny)
  • Mentho-Paraffinol Hasco (roztwór doustny)
  • Oilatum (emulsja do kąpieli)
  • Preparaty złożone zawierające parafinę jako składnik

Bezpieczeństwo stosowania

Stosowanie parafiny na skórę charakteryzuje się wysokim bezpieczeństwem. Parafina nie wnika w głąb naskórka czy do głębszych warstw skóry, przez co nie kumuluje się w organizmie i nie zatyka porów. Wiele badań naukowych oceniało bezpieczeństwo parafiny w kosmetykach. Jedno z takich badań, przeprowadzone przez dermatologów, wykazało, że parafina nie powoduje podrażnień ani reakcji alergicznych u większości użytkowników.

Profil bezpieczeństwa

Parafina farmaceutyczna charakteryzuje się:

  • Wysoką czystością – pozbawiona zanieczyszczeń rakotwórczych
  • Stabilnością – nie ulega degradacji ani jełczeniu
  • Brakiem akumulacji – nie gromadzi się w organizmie
  • Niskim potencjałem alergizującym – rzadko wywołuje uczulenia
  • Bezpieczeństwem stosowania – u większości pacjentów

Leczenie farmakologiczne zaparć – rola parafiny

W leczeniu zaparć parafina ciekła zajmuje ważne miejsce jako środek pierwszego wyboru, szczególnie w przypadkach przewlekłych zaparć funkcjonalnych. Oprócz parafiny, w terapii zaparć stosuje się również inne substancje czynne dostępne w Polsce:

Środki osmotyczne

  • Laktuloza – syntetyczny disacharyd o działaniu prebiotycznym
  • Makrogol (glikol polietylenowy) – polimer osmotyczny
  • Sorbitol – alkohol cukrowy o działaniu osmotycznym
  • Siarczany magnez i sód – sole nieorganiczne

Środki pobudzające

  • Sennozydy (z liści senesu) – glikozydy antrachinonowe
  • Bisacodyl – pochodna difenylometanu
  • Sodium pikosulfat – środek kontaktowy

Środki lubrikujące

  • Parafina ciekła – główny reprezentant tej grupy
  • Glicerol (gliceryna) – w postaci czopków

Parafina ciekła powinna być stosowana zgodnie z zaleceniami lekarza, a jej stosowanie powinno być ograniczone do sytuacji koniecznych, zwłaszcza u dzieci i osób starszych. Bezpiecznymi alternatywami dla dzieci są laktuloza, glicerol oraz sennozydy, które działają jako środki przeczyszczające.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Jak długo można bezpiecznie stosować parafinę?

Parafina ciekła powinna być stosowana jako środek doraźny, nie dłużej niż 2-3 tygodnie. Długotrwałe stosowanie parafiny ciekłej może powodować zaburzenia gospodarki wodno–elektrolitowej i wtórne zaparcia. W przypadku przewlekłych zaparć należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia przyczyny problemu.

Czy parafina jest bezpieczna dla dzieci?

Dzieci w wieku poniżej 2 lat – Ze względu na ryzyko aspiracji i powikłań, parafina ciekła nie jest zalecana dla małych dzieci. Bezpiecznymi alternatywami dla dzieci są laktuloza, glicerol oraz sennozydy. U dzieci starszych parafina może być stosowana, ale wyłącznie pod nadzorem lekarskim.

Czy parafina może wywołać uczulenie?

Parafina stosowana w kosmetyce oraz jako surowiec farmaceutyczny jest wysoce oczyszczona z wszelkich zanieczyszczeń. Nakładanie parafiny na skórę nie wywołuje reakcji alergicznych ani podrażnień, dlatego może być stosowana nawet na delikatną skórę niemowląt. Reakcje uczuleniowe są bardzo rzadkie, ale mogą wystąpić u osób szczególnie wrażliwych.

Czy można stosować parafinę w ciąży?

Nie ma przeciwwskazań do stosowania na skórę parafiny ciekłej u kobiet w ciąży. Stosując środek doustnie należy zachować ostrożność. Przed stosowaniem parafiny doustnie w okresie ciąży zaleca się konsultację z lekarzem prowadzącym.

Co zrobić w przypadku przedawkowania parafiny?

Przedawkowanie parafiny ciekłej może prowadzić do biegunki, świądu odbytu, wycieków parafiny z odbytu, zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej. W przypadku wystąpienia objawów przedawkowania należy zaprzestać przyjmowania preparatu i skonsultować się z lekarzem.

Czy parafina zatyka pory skóry?

Parafina, jako olej mineralny, działa na zasadzie okluzji, czyli tworzy na powierzchni skóry nieprzepuszczalną warstwę, która zapobiega utracie wilgoci z naskórka. Parafina nie wnika wgłąb skóry, nie ma zatem właściwości regeneracyjnych i odżywczych, działa stricte powierzchniowo. Nie nadaje się dla cery tłustej i trądzikowej, może sprzyjać powstawaniu zaskórników.

Jak parafina wpływa na wchłanianie witamin?

Parafina ciekła przyjmowana doustnie może zmniejszać wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E i K. Witaminy te mogą rozpuszczać się w parafinie i być wraz z nią wydalane z organizmu. Przy długotrwałym stosowaniu może być konieczna suplementacja tych witamin.

Kiedy skontaktować się z lekarzem?

Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, gdy:

  • Zaparcia utrzymują się pomimo stosowania parafiny przez 1-2 dni
  • Wystąpią objawy przedawkowania (silne biegunki, ból brzucha)
  • Pojawią się reakcje alergiczne (wysypka, świąd, trudności w oddychaniu)
  • Dojdzie do przypadkowego zażycia parafiny przez dziecko
  • Występują objawy wskazujące na niedrożność jelit

Bibliografia

  1. Sharif F, Crushell E, O’Driscoll K, Bourke B. Liquid paraffin: a reappraisal of its role in the treatment of constipation. Arch Dis Child. 2001;85(2):121-124. DOI: 10.1136/adc.85.2.121 PMID: 11466186
  2. Urganci N, Akyildiz B, Polat TB. A comparative study: the efficacy of liquid paraffin and lactulose in management of chronic functional constipation. Pediatr Int. 2005;47(1):15-19. DOI: 10.1111/j.1442-200x.2004.02001.x PMID: 15693860