Amol to tradycyjny lek w postaci płynu, który zawiera mieszaninę olejków eterycznych. Jest dostępny bez recepty. Może być stosowany zarówno zewnętrznie, na skórę, jak i wewnętrznie, doustnie. Wewnętrznie stosowany jest w łagodnych dolegliwościach trawiennych jako środek rozkurczający. Zewnętrznie stosowany na skórę działa rozgrzewająco i powoduje przekrwienie skóry.
Aromatol to lek dostępny bez recepty, który zawiera mieszaninę olejków eterycznych i lewomentolu. Jest stosowany zewnętrznie na skórę, do płukania gardła, do inhalacji parowej lub doustnie. Zewnętrznie, Aromatol jest stosowany w celu poprawy złego samopoczucia np. przy przeziębieniu, bólach głowy, bólach mięśniowych, po ukąszeniach przez owady. Wewnętrznie, jest stosowany w dolegliwościach trawiennych takich jak wzdęcia i niestrawność.
Melisana Klosterfrau Original to tradycyjny produkt leczniczy roślinny o wszechstronnym zastosowaniu. Stosowany jest w stanach złego samopoczucia o podłożu psychosomatycznym z objawami nadmiernej wrażliwości na zmiany pogody, zaburzenia czynności żołądka i jelit na tle nerwowym. Dodatkowo można go stosować miejscowo na skórę, aby zmniejszyć nerwobóle i powysiłkowe bóle mięśni. Jest dostępny bez recepty.
Olbas Oil to lek dostępny bez recepty, który zawiera różne olejki eteryczne. Jest przeznaczony do stosowania w postaci inhalacji swobodnych lub inhalacji parowej. Wdychane olejki lotne zawarte w produkcie wpływają na upłynnienie wydzieliny i zmniejszenie obrzęku błony śluzowej nosa, ułatwiają oddychanie. Lek jest wskazany w katarze, towarzyszącemu przeziębieniom oraz wspomagająco w chorobach zatok przynosowych. Może być również stosowany zewnętrznie na skórę, gdzie działa łagodnie przeciwbólowo, chłodząco i łagodzi bóle mięśniowe i reumatyczne.
Rapidentin to lek w postaci płynu stomatologicznego, który jest przeznaczony do tymczasowego złagodzenia bólu zęba. W swoim składzie zawiera tylko olejek goździkowy, bez substancji pomocniczych. Jest to tradycyjny lek roślinny, którego stosowanie wynika wyłącznie z jego długotrwałego użycia. Lek jest dostępny bez recepty.
Salviasept to preparat dostępny bez recepty, który jest ceniony za swoje właściwości przeciwzapalne i antyseptyczne. Jest stosowany w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej i gardła, a także parodontozy. Składniki aktywne to olejek goździkowy, mentol, olejek miętowy, cyneol, olejek tymiankowy, olejek majerankowy i olejek szałwiowy. Ze względu na brak danych nie zaleca się stosowania u dzieci i młodzieży poniżej 18 lat.
Olejek goździkowy – to olejek eteryczny otrzymywany z pąków kwiatowych goździkowca korzennego. Niekiedy pozyskuje się go również z innych części drzewa, takich jak łodyga i liście. Ma charakterystyczny korzenny aromat i kolor od bezbarwnego do jasnożółtego. Olejek goździkowy wykazuje właściwości antyseptyczne i przeciwbólowe. Ponadto wzmacnia układ odpornościowy i likwiduje zmęczenie. Głównym wskazaniem do stosowania olejku goździkowego są infekcje dróg oddechowych, problemy układu pokarmowego i dolegliwości reumatyczne (bóle kostno-mięśniowe).
Olejek goździkowy dostępny jest w postaci olejku.
Możliwe działania niepożądane: stosowanie olejku goździkowego zgodnie z zaleceniami nie powoduje na ogół działań niepożądanych. W niektórych przypadkach jego zastosowanie w jamie ustnej może powodować uszkodzenia błony śluzowej i dziąseł.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Olejek goździkowy, pochodzący z pąków kwiatowych goździkowca korzennego, od wieków stanowi jeden z najcenniejszych olejków eterycznych w medycynie naturalnej. Dzięki zawartości eugenolu – potężnego związku bioaktywnego o właściwościach przeciwbólowych, antyseptycznych i przeciwzapalnych – znalazł szerokie zastosowanie w praktyce stomatologicznej, leczeniu stanów zapalnych oraz pielęgnacji skóry. Jego znaczenie w farmacji i medycynie potwierdza obecność w preparatach dentystycznych, środkach przeciwbólowych oraz w licznych badaniach naukowych nad jego właściwościami przeciwbakteryjnymi, przeciwgrzybiczymi i antyoksydacyjnymi. Pomimo licznych korzyści, olejek goździkowy wymaga ostrożnego stosowania, szczególnie w kontekście bezpieczeństwa doustnego, gdzie przekroczenie dawki może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.
Olejek goździkowy (Oleum caryophylli) otrzymuje się z goździkowca korzennego (Syzygium aromaticum), wiecznie zielonego drzewa z rodziny mirtowatych, które naturalnie występuje na indonezyjskich Wyspach Moluckich. Te wyspy niegdyś nazywane były Wyspami Goździkowymi ze względu na bogactwo tego cennego surowca.
Najwyższej jakości olejek pozyskuje się z nierozwiniętych pąków kwiatowych, które zbiera się tuż przed kwitnieniem, gdy koncentracja substancji aktywnych jest największa. Proces produkcji obejmuje suszenie pąków w słońcu, ich rozdrabnianie i destylację parą wodną trwającą od 8 do 24 godzin. Otrzymany produkt ma postać bezbarwnej lub jasnożółtej oleistej cieczy o charakterystycznym, intensywnym aromacie korzennym i piekącym smaku.
Olejek goździkowy stanowi złożoną mieszaninę ponad 100 związków chemicznych, z których najważniejszym jest eugenol (4-allilogwajakol). W wysokiej jakości olejku z pąków eugenol stanowi od 80 do 95% całego składu, co czyni go głównym nośnikiem właściwości leczniczych.
Podstawowe składniki olejku goździkowego:
Eugenol, będący głównym składnikiem bioaktywnym, należy do grupy fenoli i charakteryzuje się silnymi właściwościami znieczulającymi poprzez blokowanie przewodnictwa nerwowego. Jego struktura chemiczna umożliwia penetrację przez błony komórkowe bakterii, co przekłada się na skuteczne działanie antyseptyczne.
Badania in vitro wykazały, że olejek goździkowy skutecznie hamuje rozwój szerokiego spektrum bakterii chorobotwórczych. Eugenol wykazuje działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, włączając Escherichia coli, Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa oraz Klebsiella pneumoniae.
W badaniu z 2012 roku naukowcy udowodnili, że olejek goździkowy posiada zdolność zabijania bakterii gronkowca złocistego zarówno w kulturze płynnej, jak i w biofilmie – strukturze chroniącej bakterie przed działaniem większości antybiotyków. To odkrycie ma szczególne znaczenie w kontekście narastającej oporności bakterii na konwencjonalne leki.
Eugenol zawarty w olejku wykazuje wysoką aktywność wobec grzybów drożdżopodobnych, pleśniowych i dermatofitów. Badanie z 2005 roku potwierdziło skuteczność eugenolu przeciwko Candida albicans – grzybie odpowiedzialnemu za infekcje takie jak stopa atletyczna czy kandydoza jamy ustnej.
W porównawczym badaniu z 2017 roku, spośród testowanych olejków eterycznych, olejek goździkowy okazał się najskuteczniejszy w hamowaniu wzrostu różnych gatunków grzybów pochodzenia środowiskowego.
Mechanizm działania przeciwbólowego olejku goździkowego opiera się głównie na właściwościach eugenolu, który blokuje przewodnictwo w zakończeniach nerwowych, zapewniając efekt znieczulenia miejscowego. Eugenol i tymol działają jako pozytywne modulatory allosteryczne receptora GABAA, co przyczynia się do właściwości znieczulających.
Badania wykazały, że eugenol jest silnym przeciwutleniaczem zdolnym do neutralizacji wolnych rodników, które mogą uszkadzać komórki i prowadzić do problemów zdrowotnych takich jak starzenie się skóry, choroby serca czy procesy nowotworowe. Ta właściwość czyni olejek goździkowy cennym składnikiem preparatów kosmetycznych o działaniu przeciwstarzeniowym.
Olejek goździkowy od XIX wieku stanowi podstawowy składnik preparatów stomatologicznych. Pierwsza dokumentacja użycia olejku goździkowego w leczeniu bólu zęba pochodzi z 1837 roku, gdy naukowcy odkryli kompozycję tlenek cynku-eugenol (ZOE), która stała się materiałem do wypełnień dentystycznych.
Główne zastosowania stomatologiczne:
Francuskie badanie kliniczne w oddziale dentystycznej pomocy doraźnej wykazało, że eugenol był skuteczniejszy od artikainy w zmniejszaniu bólu po leczeniu nieodwracalnego zapalenia miazgi zęba. Badanie opublikowane w Journal of Dentistry w 2006 roku porównało skuteczność olejku goździkowego z benzokainą w czterech grupach pacjentów, wykazując równą skuteczność obu substancji w znieczulaniu miejscowym.
Zastosowanie olejku goździkowego w stomatologii opiera się na kilku mechanizmach:
Badanie z 2017 roku wykazało, że olejek goździkowy po zastosowaniu na skórę znacznie łagodzi przewlekłe swędzenie w porównaniu do wazeliny. Właściwości antybakteryjne i antyseptyczne goździków sprawiają, że skutecznie eliminują bakterie wywołujące trądzik i zapobiegają powstawaniu zmian skórnych.
Zastosowania dermatologiczne:
Badanie z 2007 roku opublikowane w czasopiśmie medycznym wykazało, że krem z olejkiem goździkowym stanowi skuteczną metodę leczenia przewlekłych szczelin odbytu, z 60% wyleczalności po trzech miesiącach terapii.
Olejek goździkowy od wieków stosowany jest w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Badanie z 2018 roku oceniające wpływ olejków eterycznych na bakterie wywołujące infekcje układu oddechowego, takie jak zapalenie płuc czy grypa, potwierdziło aktywność przeciwbakteryjną olejku goździkowego zarówno w kulturze płynnej, jak i w formie pary.
Korzyści dla układu oddechowego:
Intensywny aromat olejku goździkowego ułatwia oddychanie poprzez działanie na receptory węchowe i pobudzenie układu nerwowego do zwiększenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe.
Eugenol wykazuje zdolność do eliminacji pasożytów, ich larw i jaj, co czyni olejek goździkowy potencjalnie użytecznym w leczeniu infekcji pasożytniczych. Tradycyjna medycyna azjatycka od stuleci wykorzystuje goździki w terapii przeciwpasożytniczej.
Badania na zwierzętach wykazały, że olejek goździkowy może redukować poziom cholesterolu i trójglicerydów odpowiednio o 68% i 80%. Badania in vitro i na zwierzętach sugerują, że eugenol może wpływać na obniżenie ciśnienia krwi poprzez rozszerzanie naczyń krwionośnych.
Eugenol wykazuje właściwości neuroprotekcyjne przeciwko peptydowi amyloid-β, niedokrwieniu i eksytotoksyczności poprzez poprawę funkcji neuronalnych i hamowanie przekaźnictwa w nerwach kulszowych. Te właściwości mogą mieć znaczenie w prewencji chorób neurodegeneracyjnych.
Przyjmowanie wysokich dawek olejku goździkowego doustnie może prowadzić do ostrego uszkodzenia wątroby, podobnie jak w przypadku przedawkowania paracetamolu. Ustalono, że śmiertelna dawka doustna dla olejku wynosi około 3,75 g na kilogram masy ciała u ludzi.
Objawy zatrucia olejkiem goździkowym:
Dzieci: U dzieci poniżej 2. roku życia odnotowano przypadki stanów zagrażających życiu po doustnym podaniu 5-10 ml olejku goździkowego. Objawy zatrucia obejmują pobudzenie psychoruchowe, utratę przytomności i śpiączkę, które pojawiają się w ciągu kilku godzin po spożyciu.
Kobiety ciąże i karmiące: Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny unikać stosowania olejku goździkowego.
Reakcje alergiczne: Olejek goździkowy może powodować reakcje alergiczne, włączając kontaktowe zapalenie skóry i alergiczne zapalenie warg. U niektórych osób może wystąpić natychmiastowa reakcja nadwrażliwości typu I.
W przypadku przedawkowania olejku goździkowego może być stosowana N-acetylocysteina, podobnie jak w zatruciu paracetamolem. Ważne jest również zapobieganie hipoglikemii i utrzymanie równowagi elektrolitowej.
Do skóry: Olejek goździkowy należy zawsze rozcieńczyć w oleju nośnikowym (np. oliwie z oliwek, oleju kokosowym) w stężeniu nie przekraczającym 0,5%. Bezpieczne proporcje to 2-3 krople olejku goździkowego na łyżeczkę oleju bazowego.
W aromaterapii: National Association for Holistic Aromatherapy (NAHA) zaleca od 10 do 15 kropli olejku na uncję wody w dyfuzorach.
Do masażu: Rozcieńczenie 1-2% w oleju bazowym zapewnia bezpieczne działanie przeciwbólowe przy masażu mięśni i stawów.
Na ból zęba: 1-2 krople olejku goździkowego rozcieńczonego w oleju nośnikowym aplikować za pomocą wacika na bolące miejsce. Nie stosować dłużej niż 2-3 dni bez konsultacji z dentystą.
Do płukania jamy ustnej: 2-3 krople olejku w szklance ciepłej wody, płukać nie dłużej niż 30 sekund.
Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności określił maksymalną dzienną dawkę eugenolu lub olejku goździkowego na 2,5 mg/kg masy ciała dla ludzi. Dla osoby ważącej 70 kg bezpieczna dzienna dawka wynosi około 175 mg eugenolu.
| Substancja aktywna | Mechanizm działania | Skuteczność znieczulająca | Działania niepożądane |
|---|---|---|---|
| Eugenol | Blokada przewodnictwa nerwowego | Wysoka | Podrażnienie w wysokich dawkach |
| Benzokaina | Blokada kanałów sodowych | Wysoka | Methemoglobinemia u dzieci |
| Lidokaina | Blokada kanałów sodowych | Bardzo wysoka | Reakcje alergiczne, toksyczność układowa |
| Artikaina | Blokada kanałów sodowych | Bardzo wysoka | Parestezja, reakcje alergiczne |
Olejek goździkowy może nasilać działanie leków przeciwkrzepliwych ze względu na właściwości eugenolu wpływające na agregację płytek krwi. Pacjenci przyjmujący warfarynę, heparynę lub inne antykoagulanty powinni skonsultować stosowanie olejku goździkowego z lekarzem.
Leki wymagające szczególnej ostrożności:
Olejek goździkowy w formie nierozcieńczonej nie nadaje się do spożycia. Spożycie może wywołać objawy zatrucia, takie jak uszkodzenie wątroby, pobudzenie psychoruchowe, utratę przytomności i śpiączkę. Bezpieczniejszą alternatywą jest napar z suszonych goździków.
Olejek goździkowy na ból zęba należy stosować jedynie jako środek tymczasowy, maksymalnie przez 2-3 dni. Nie zastępuje on wizyty u dentysty i leczenia przyczyny bólu. Przedłużające się stosowanie może prowadzić do podrażnienia dziąseł i tkanek jamy ustnej.
Tak, dzięki właściwościom antybakteryjnym i przeciwgrzybiczym olejek goździkowy może wspomagać leczenie niektórych infekcji skórnych. Badania potwierdzają jego skuteczność w łagodzeniu swędzenia i wspomaganiu gojenia. Zawsze należy go rozcieńczyć przed aplikacją na skórę.
Główne przeciwwskazania to: ciąża i karmienie piersią, wiek poniżej 2 lat, alergia na eugenol lub inne składniki goździków, choroby wątroby w wywiadzie oraz przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych bez nadzoru lekarskiego.
Nie, olejek goździkowy nie może zastąpić antybiotyku w leczeniu poważnych infekcji bakteryjnych. Chociaż wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, jego skuteczność jest ograniczona i może służyć jedynie jako wsparcie w łagodnych infekcjach miejscowych lub jako środek profilaktyczny.
Wysokiej jakości olejek goździkowy powinien: pochodzić z pąków kwiatowych (nie z liści czy gałązek), mieć intensywny, charakterystyczny zapach goździkowy, być przechowywany w ciemnej butelce szklane, posiadać certyfikat analizy potwierdzający zawartość eugenolu powyżej 80%.
U dzieci olejek goździkowy można stosować, ale zawsze w rozcieńczonej formie i pod nadzorem dorosłych. Zaleca się mieszanie kilku kropli z olejem nośnikowym i unikanie kontaktu z nienaruszonymi obszarami skóry. Nie wolno stosować u dzieci poniżej 2. roku życia.
Działanie przeciwbólowe olejku goździkowego zazwyczaj występuje w ciągu 5-15 minut od aplikacji. Eugenol szybko blokuje przewodnictwo nerwowe, zapewniając niemal natychmiastową ulgę w bólu. Efekt może utrzymywać się przez 2-4 godziny.
