MONTEK to specjalistyczny radiofarmaceutyczny produkt leczniczy, który jest stosowany wyłącznie do celów diagnostycznych. Jest to generator technetu (99m Tc), który służy do uzyskania roztworu sodu nadtechnecjanu (99m Tc) do wstrzykiwań. MONTEK jest wykorzystywany do otrzymywania obrazów różnych części ciała, takich jak tarczyca, gruczoły ślinowe, obecność tkanek żołądka w niewłaściwym położeniu (uchyłek Mekela) oraz kanaliki łzowe oczu. Lek jest dostępny na receptę.
Polgentec to preparat stosowany w medycynie jądrowej. Służy do sporządzania produktów radiofarmaceutycznych wykorzystywanych w badaniach radioizotopowych różnych narządów. Ma zastosowanie w radioizotopowych technikach diagnostyki medycznej. Wskazania do stosowania tego leku są zależne od konkretnego produktu radiofarmaceutycznego, który jest przygotowywany za pomocą Polgentec. Lek jest dostępny na receptę.
Poltechnet to innowacyjny produkt leczniczy, który służy wyłącznie do diagnostyki. Jest to generator technetu (99mTc), który umożliwia uzyskanie roztworu sodu nadtechnecjanu (99mTc) do wstrzykiwań. Po podaniu radioaktywnego roztworu, substancja ta gromadzi się w wybranych częściach ciała, a niewielkie ilości promieniowania są wykrywalne za pomocą specjalnej aparatury. Produkt leczniczy stosowany wyłącznie do diagnostyki.
Tekcis to produkt radiofarmaceutyczny stosowany wyłącznie do celów diagnostycznych poprzez generowanie roztworu nadtechnecjanu sodu (99mTc). Po wstrzyknięciu, roztwór tymczasowo gromadzi się w określonych częściach ciała, umożliwiając lekarzowi nuklearnemu wykonanie obrazów tarczycy, gruczołów ślinowych, kanalików łzowych i innych narządów, dostarczając cennych informacji o ich strukturze i funkcji.
Ultra-Technekow FM to generator technetu (99mTc), tj. urządzenie służące do uzyskania eluatu sodu nadtechnecjanu (99mTc) roztworu do wstrzykiwań. Po wstrzyknięciu radioaktywnego roztworu gromadzi się on w niektórych częściach ciała i pozwala na wykonanie obrazów różnych części ciała.
Nadtechnecjan 99Mtc sodu – produkt stosowany wyłącznie do diagnostyki. Nadtechnecjan sodu wykorzystywany jest do znakowania zestawów przeznaczonych do sporządzania radiofarmaceutyków używanych w diagnostyce scyntygraficznej lub do podawania pacjentowi bezpośrednio w badaniach takich jak: scyntygrafia tarczycy, scyntygrafia gruczołów ślinowych, scyntygrafia ektopowej śluzówki żołądka, scyntygrafia mózgu, scyntygrafia serca i naczyń, diagnostyka i lokalizacja krwawienia z przewodu pokarmowego, scyntygrafia kanałów łzowych.
Nadtechnecjan 99Mtc sodu dostępny jest w postaci roztworu do wstrzykiwań.
Możliwe działania niepożądane: pokrzywka, obrzęk twarzy, rozszerzenie naczyń, świąd, zaburzenia rytmu serca, śpiączka.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Nadtechnecjan 99mTc sodu to jeden z najważniejszych radiofarmaceutyków stosowanych we współczesnej medycynie nuklearnej, wykorzystywany w ponad 80% wszystkich procedur diagnostycznych na świecie. Ten radioaktywny izotop technetu odgrywa fundamentalną rolę w nieinwazyjnej diagnostyce schorzeń wielu narządów i układów, umożliwiając lekarzom precyzyjne obrazowanie zmian chorobowych bez konieczności przeprowadzania skomplikowanych zabiegów operacyjnych. Dzięki swoim unikalnym właściwościom fizycznym – krótkiemu okresowi półtrwania wynoszącemu zaledwie 6,01 godziny, emisji promieniowania gamma o energii 140 keV oraz praktycznie całkowitemu brakowi cząstek beta – technet-99m stanowi idealny znacznik diagnostyczny. Rocznie na całym świecie wykonuje się około 40-50 milionów procedur z wykorzystaniem tego izotopu, co czyni go najczęściej stosowanym radioizotopem w medycynie. W samych Stanach Zjednoczonych codziennie przeprowadza się około 40 000-50 000 badań opartych na technecie-99m, co stanowi około połowę wszystkich procedur wykonywanych globalnie. Substancja ta jest otrzymywana z generatorów radionuklidowych zawierających molibden-99, produkowanych w zaledwie kilku reaktorach badawczych na świecie, w tym w polskim reaktorze MARIA w Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Otwocku-Świerku. Bezpieczeństwo stosowania nadtechnecjanu 99mTc sodu, niskie dawki promieniowania oraz szybka eliminacja z organizmu sprawiają, że jest to metoda diagnostyczna pierwszego wyboru w wielu wskazaniach klinicznych, od oceny czynności tarczycy po diagnostykę chorób układu krążenia i nowotworów.
Nadtechnecjan 99mTc sodu, oznaczany chemicznie jako Na99mTcO4, jest produktem rozpadu radioaktywnego molibdenu-99. Technet-99m stanowi metastabilny izomer jądrowy technetu-99, który charakteryzuje się wyjątkowo korzystnymi parametrami dla zastosowań medycznych. Jego okres półtrwania wynoszący 6,01 godziny jest wystarczająco długi, aby umożliwić transport radiofarmaceutyku do placówek medycznych i przeprowadzenie badania, ale jednocześnie na tyle krótki, że około 94% substancji ulega rozpadowi w ciągu 24 godzin, minimalizując ekspozycję pacjenta na promieniowanie.
Technet-99m emituje promieniowanie gamma o średniej energii 140 keV, co jest wartością optymalną dla detekcji przez kamery gamma wykorzystywane w scyntygrafii. Ta energia jest porównywalna z promieniowaniem rentgenowskim stosowanym w konwencjonalnych aparatach diagnostycznych, co ułatwia jego wykrywanie i obrazowanie. Kluczową cechą technetu-99m jest praktycznie całkowity brak emisji promieniowania beta, co znacząco zmniejsza dawkę promieniowania pochłanianą przez tkanki pacjenta na jednostkę początkowej aktywności.
Produkt rozpadu technetu-99m, czyli technet-99, posiada niezwykle długi okres półtrwania wynoszący 2,13 × 10^5 lat, co czyni go quasi-stabilnym. Z klinicznego punktu widzenia jest to izotop o znikomej radioaktywności i nie stanowi zagrożenia dla pacjenta. Biologiczny okres półtrwania nadtechnecjanu 99mTc sodu w organizmie człowieka wynosi około jednego dnia, co oznacza, że substancja jest stosunkowo szybko eliminowana z organizmu, głównie drogą nerkową.
Nadtechnecjan 99mTc sodu jest otrzymywany z generatorów radionuklidowych, zwanych potocznie generatorami technetowo-molibdenowymi lub generatorami 99Mo/99mTc. Generator stanowi urządzenie zawierające kolumnę chromatograficzną wypełnioną tlenkiem glinu, na której zaadsorbowany jest izotop macierzysty – molibden-99 (99Mo).
Molibden-99 charakteryzuje się okresem półtrwania wynoszącym 66 godzin i energią promieniowania 740 keV. W procesie rozpadu beta molibden-99 przekształca się w technet-99m. Proces ten polega na emisji neutronu, który rozpada się na proton, elektron i antyneutrino, w wyniku czego jądro atomowe przesuwa się w układzie okresowym z pozycji 42 (molibden) na pozycję 43 (technet).
Produkcja molibdenu-99 odbywa się głównie w reaktorach badawczych poprzez napromienianie tarcz uranowych zawierających uran-235. Na świecie funkcjonuje zaledwie 6-8 reaktorów zdolnych do produkcji tego kluczowego izotopu, z czego 4-5 znajduje się w Europie. Do najważniejszych należą reaktory w Holandii (HFR w Petten), Belgii, RPA, Kanadzie oraz Polski reaktor MARIA w Świerku. Ograniczona liczba ośrodków produkcyjnych sprawia, że awaria nawet jednego reaktora może prowadzić do poważnych niedoborów radiofarmaceutyków na rynku globalnym. Taka sytuacja miała miejsce w latach 2009-2010, kiedy niedobory molibdenu-99 sięgały 70% światowego zapotrzebowania.
W odpowiedzi na kruchość łańcucha dostaw, naukowcy rozwijają alternatywne metody produkcji molibdenu-99, w tym wykorzystanie akceleratorów liniowych. Badania prowadzone w Narodowym Centrum Badań Jądrowych oraz innych ośrodkach na świecie wskazują, że akceleratorowa produkcja molibdenu może okazać się nie tylko tańsza, ale także generować mniej odpadów radioaktywnych.
Generator radionuklidu ma zazwyczaj żywotność 14 dni od daty kalibracji i może być wykorzystywany do wielokrotnej elucji (przemywania). Proces elucji polega na przepłukaniu kolumny z zaadsorbowanym molibdenem-99 jałowym roztworem chlorku sodu (0,9% roztworem fizjologicznym). W wyniku tego procesu otrzymuje się jałowy, bezbarwny, klarowny roztwór nadtechnecjanu 99mTc sodu o pH 4,5-7,5 i aktywności dostosowanej do potrzeb diagnostycznych.
Nadtechnecjan 99mTc sodu znajduje szerokie zastosowanie w diagnostyce scyntygraficznej wielu narządów i układów. Może być stosowany bezpośrednio po elucji z generatora lub wykorzystywany do znakowania zestawów przeznaczonych do sporządzania radiofarmaceutyków ukierunkowanych na konkretne narządy i tkanki.
Badanie scyntygraficzne tarczycy stanowi jedną z podstawowych procedur diagnostycznych w endokrynologii. Nadtechnecjan 99mTc sodu, podobnie jak jod, jest selektywnie wychwytywany przez komórki pęcherzykowe tarczycy dzięki aktywności symportera sodowo-jodkowego. Badanie umożliwia ocenę morfologii gruczołu, wykrycie guzków, ocenę czynności tarczycy oraz identyfikację ektopowej tkanki tarczycowej.
Obrazowanie rozpoczyna się zazwyczaj 20 minut po dożylnym podaniu radiofarmaceutyku. U osób zdrowych obserwuje się równomierne rozmieszczenie znacznika w obu płatach tarczycy. Badanie jest szczególnie przydatne w różnicowaniu guzków gorących (autonomicznych, produkujących nadmiar hormonów) od guzków zimnych (niewychwyujących znacznika, które mogą wskazywać na nowotwór), ocenie wola, lokalizacji przytarczyc przed zabiegiem chirurgicznym oraz monitorowaniu odpowiedzi na leczenie radiojodem.
Badanie gruczołów ślinowych z użyciem nadtechnecjanu 99mTc sodu pozwala na ocenę ich funkcji wydzielniczej oraz drożności przewodów odprowadzających. Radiofarmaceutyk jest aktywnie wychwytywany przez komórki gruczołowe i następnie wydzielany do jamy ustnej. Obrazowanie wykonuje się w trybie dynamicznym natychmiast po podaniu oraz w trybie statycznym w ciągu 15-40 minut.
Badanie jest wskazane w diagnostyce zespołu Sjögrena, zapalenia gruczołów ślinowych, kamicy ślinianek, guzów gruczołów ślinowych oraz w ocenie powikłań po terapii promieniowaniem w okolicy głowy i szyi. Często w trakcie badania stosuje się bodźce pobudzające wydzielanie śliny (podanie soku cytrynowego), co pozwala ocenić zdolność odpowiedzi gruczołów na stymulację.
Scyntygrafia z nadtechnecjanem 99mTc sodu jest złotym standardem w diagnostyce uchyłka Meckela, który jest najczęstszą wrodzoną wadą przewodu pokarmowego. Uchyłek często zawiera ektopową błonę śluzową żołądka, która wychwyuje nadtechnecjan podobnie jak prawidłowa błona śluzowa żołądka.
Badanie wykonuje się poprzez dożylne podanie 300-400 MBq radiofarmaceutyku, a obrazowanie rozpoczyna się natychmiast i jest kontynuowane do 30 minut po podaniu. U pacjentów pediatrycznych, u których uchyłek Meckela jest częstszą przyczyną krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, badanie charakteryzuje się wysoką czułością diagnostyczną, szczególnie gdy stosuje się preparaty wstępne zwiększające wychwytu znacznika.
Nadtechnecjan 99mTc sodu w formie niemodyfikowanej nie przekracza prawidłowej bariery krew-mózg, co czyni go użytecznym w diagnostyce uszkodzeń tej bariery, np. w udarze mózgu, glejakach czy przerzutach. Badanie mózgu wykonuje się w trybie dynamicznym w pierwszej minucie po podaniu oraz w trybie statycznym po 1-4 godzinach.
Radiofarmaceutyk jest również wykorzystywany w ocenie przepływu mózgowego, badaniach perfuzji cerebralnej oraz w diagnostyce śmierci mózgowej. W tych zastosowaniach często używa się techniki bramkowanej, która pozwala na synchronizację obrazowania z cyklem sercowym.
W kardiologii nuklearnej nadtechnecjan 99mTc sodu znajduje zastosowanie w badaniach puli krwi, ocenie frakcji wyrzutowej lewej komory serca oraz w diagnostyce krwawień z przewodu pokarmowego. Technika wentrykulografii radioizotopowej (MUGA – multigated acquisition) pozwala na dokładne obliczenie parametrów hemodynamicznych serca z wysoką powtarzalnością i dokładnością.
Badanie metodą first-pass polega na podaniu radiofarmaceutyku w formie bolusa i rejestracji jego pierwszego przejścia przez serce, co umożliwia ocenę frakcji wyrzutowej zarówno lewej, jak i prawej komory. W badaniach perfuzji mięśnia sercowego częściej wykorzystuje się związki technetu-99m z innymi ligandami, takimi jak sestamibi czy tetrofosmin.
Jest to jedyne wskazanie, w którym nadtechnecjan 99mTc sodu podaje się miejscowo – do worka spojówkowego. Badanie służy ocenie drożności dróg łzowych i jest wykonywane u pacjentów z nadmiernym łzawieniem. Po zakropleniu 2-4 MBq radiofarmaceutyku do każdego oka wykonuje się dynamiczne obrazowanie w ciągu 20 minut, obserwując przepływ znacznika przez kanalik łzowy, worek łzowy i przewód nosowo-łzowy.
Dawkowanie nadtechnecjanu 99mTc sodu jest ściśle dostosowane do rodzaju badania, masy ciała pacjenta oraz wymagań diagnostycznych. Aktywność podawanego radiofarmaceutyku musi być zgodna z lokalnymi przepisami dotyczącymi diagnostycznych poziomów referencyjnych dawek (DRL). Każde przekroczenie tych wartości powinno być klinicznie uzasadnione, szczególnie u pacjentów pediatrycznych i osób z zaburzeniami czynności nerek.
| Rodzaj badania | Aktywność dla dorosłych (70 kg) | Droga podania | Czas obrazowania |
|---|---|---|---|
| Scyntygrafia tarczycy | 20-80 MBq | dożylnie | po 20 minutach |
| Scyntygrafia gruczołów ślinowych (statyczna) | 30-150 MBq | dożylnie | 30-40 minut dynamicznie |
| Scyntygrafia gruczołów ślinowych (dynamiczna) | do 370 MBq | dożylnie | od razu + 15 minut |
| Identyfikacja uchyłka Meckela | 300-400 MBq | dożylnie | od razu do 30 minut |
| Scyntygrafia mózgu | 370-800 MBq | dożylnie | dynamicznie 1 min, statycznie 1-4 h |
| Badania serca i naczyń | 400-800 MBq | dożylnie | zależnie od protokołu |
| Scyntygrafia kanalików łzowych | 2-4 MBq na oko | do worka spojówkowego | dynamicznie do 20 minut |
U pacjentów pediatrycznych dawkowanie opiera się na wytycznych Europejskiego Towarzystwa Medycyny Nuklearnej (EANM) z uwzględnieniem współczynników korygujących zależnych od masy ciała. Minimalna aktywność dla uzyskania diagnostycznej jakości obrazu wynosi od 10 do 20 MBq w zależności od rodzaju badania. Stosowanie leku u dzieci należy dokładnie rozważyć, biorąc pod uwagę, że efektywna dawka w przeliczeniu na 1 MBq jest wyższa niż u dorosłych.
Szczególnie istotne jest blokowanie czynności tarczycy podczas wykonywania scyntygrafii mózgu u dzieci i młodzieży, aby zapobiec niepotrzebnemu nagromadzeniu radiofarmaceutyku w tym narządzie. Stosuje się w tym celu nadchloran sodu lub roztwór Lugola.
Przed badaniem pacjent powinien być dobrze nawodniony, aby ułatwić wydalanie radiofarmaceutyku drogą nerkową. Zaleca się picie dużej ilości płynów przed rozpoczęciem procedury i jak najczęstsze oddawanie moczu w pierwszych godzinach po podaniu znacznika. W zależności od rodzaju badania może być konieczne zastosowanie specjalnych preparatów, takich jak środki blokujące czynność tarczycy, leki przeczyszczające lub dieta płynna.
W przypadku scyntygrafii uchyłka Meckela optymalne rezultaty uzyskuje się po zastosowaniu diety płynnej na dwa dni przed badaniem oraz po podaniu leków przeczyszczających. Należy unikać badań RTG z kontrastem oraz badań górnego odcinka układu pokarmowego w ciągu 48 godzin przed scyntygrafią.
Nadtechnecjan 99mTc sodu nie wykazuje aktywności farmakologicznej w dawkach stosowanych diagnostycznie, co eliminuje ryzyko działań niepożądanych związanych z efektami farmakologicznymi substancji. Jego rola ogranicza się wyłącznie do emisji promieniowania gamma, które jest wykrywane przez aparaturę diagnostyczną.
Po dożylnym podaniu nadtechnecjan jest szybko dystrybuowany w organizmie z krwią i selektywnie gromadzi się w określonych narządach i tkankach. Biochemicznie jon nadtechnecjanowy (TcO4-) wykazuje podobieństwo do jonu jodkowego (I-), co tłumaczy jego wychwytu przez tarczycę i gruczoły ślinowe za pośrednictwem symportera sodowo-jodkowego. Podobnie ektopowa błona śluzowa żołądka wykazuje zdolność do aktywnego transportu nadtechnecjanu do wnętrza komórek.
Nadtechnecjan nie przekracza nieuszkodzonej bariery krew-mózg, ale gromadzi się w miejscach jej uszkodzenia, co wykorzystuje się w diagnostyce zmian patologicznych ośrodkowego układu nerwowego. Jest wykluczany z płynu mózgowo-rdzeniowego, co stanowi dodatkową zaletę w obrazowaniu struktur mózgowych.
Większość podanego nadtechnecjanu 99mTc sodu jest wydalana z organizmu drogą nerkową w ciągu pierwszych 24 godzin. Niewielkie ilości są eliminowane również z kałem, potem i innymi wydzielinami ustrojowymi. Szybka eliminacja oraz krótki okres półtrwania sprawiają, że efektywna dawka promieniowania otrzymywana przez pacjenta jest stosunkowo niska w porównaniu z korzyściami diagnostycznymi.
Nadtechnecjan 99mTc sodu charakteryzuje się bardzo dobrym profilem bezpieczeństwa, a działania niepożądane występują niezwykle rzadko. W praktyce klinicznej odnotowano przede wszystkim reakcje alergiczne lub anafilaktoidalne, podczas gdy inne objawy niepożądane są sporadyczne. Częstość występowania poszczególnych działań niepożądanych jest określana jako „nieznana” ze względu na ich wyjątkowo rzadkie występowanie w spontanicznych zgłoszeniach.
Najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi są reakcje nadwrażliwości lub anafilaktoidalne, które mogą obejmować:
W razie wystąpienia reakcji nadwrażliwości należy natychmiast przerwać podawanie leku i podjąć odpowiednie leczenie. W placówkach wykonujących badania z użyciem radiofarmaceutyków powinny być dostępne niezbędne leki i sprzęt do prowadzenia terapii w stanach nagłych, w tym kortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe, adrenalina, rurka intubacyjna i respirator.
Bardzo rzadko mogą wystąpić reakcje wazowagalne, które obejmują:
Należy podkreślić, że wiele z tych objawów może być związanych z lękiem pacjenta przed badaniem oraz świadomością podania substancji radioaktywnej, a niekoniecznie z bezpośrednim działaniem technetu-99m.
Sporadycznie zgłaszano następujące dolegliwości ze strony układu pokarmowego:
Te objawy również mogą być częściowo związane z reakcją stresową na procedurę diagnostyczną, szczególnie u pacjentów odczuwających niepokój.
W miejscu podania dożylnego radiofarmaceutyku mogą wystąpić lokalne reakcje, takie jak:
Każde badanie z użyciem nadtechnecjanu 99mTc sodu wiąże się z narażeniem na niewielką dawkę promieniowania jonizującego. Teoretycznie ekspozycja na promieniowanie niesie ze sobą ryzyko wywołania chorób nowotworowych i wad wrodzonych, jednak ze względu na niską dawkę skuteczną stosowaną w diagnostyce medycznej, prawdopodobieństwo wystąpienia takich działań niepożądanych jest bardzo małe. Obecne dowody naukowe wskazują na minimalne ryzyko wystąpienia długoterminowych konsekwencji zdrowotnych w przypadku badań diagnostycznych w medycynie nuklearnej.
Przykładowo, zakładając całkowity brak wydalania (co jest scenariuszem teoretycznym), dawka po wstrzyknięciu nadtechnecjanu wynosi około 320 mrad dla żołądka i 10 mrad dla całego ciała. W rzeczywistości dawki są znacznie niższe dzięki naturalnemu procesowi eliminacji substancji z organizmu.
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania nadtechnecjanu 99mTc sodu jest nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą preparatu. Chociaż reakcje alergiczne występują niezwykle rzadko, należy zawsze przed badaniem zebrać wywiad alergologiczny.
Ciąża stanowi istotne przeciwwskazanie do stosowania badań radioizotopowych, chyba że oczekiwane korzyści diagnostyczne wyraźnie przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Przed podaniem radiofarmaceutyku kobietom w wieku rozrodczym należy wykluczyć ciążę. Jeżeli badanie jest absolutnie konieczne u kobiety w ciąży, należy zastosować najniższą możliwą aktywność zapewniającą uzyskanie niezbędnych informacji diagnostycznych, a także rozważyć alternatywne metody obrazowania nieoparte na promieniowaniu jonizującym.
Podanie nadtechnecjanu 99mTc sodu kobiecie karmiącej piersią wymaga przerwania karmienia na co najmniej 12-72 godziny (w zależności od preparatu i aktywności). Pokarm w tym czasie należy ściągać, ale nie wolno podawać go dziecku. Matka może wrócić do karmienia po upływie odpowiedniego okresu, kiedy większość radioaktywności zostanie wydalona z organizmu.
Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z niewydolnością nerek ze względu na zwiększone ryzyko narażenia na promieniowanie jonizujące. U tych chorych wydalanie radiofarmaceutyku jest opóźnione, co prowadzi do dłuższej ekspozycji na promieniowanie. W takich przypadkach należy dokładnie rozważyć stosunek korzyści do ryzyka oraz rozważyć dostosowanie aktywności podawanej substancji.
Chociaż nadtechnecjan jest eliminowany przede wszystkim drogą nerkową, u pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby również zaleca się ostrożność i indywidualne rozważenie zasadności wykonania badania.
Wiele leków i substancji może wpływać na biodystrybucję nadtechnecjanu 99mTc sodu, co może prowadzić do fałszywie dodatnich lub fałszywie ujemnych wyników badań. Przed procedurą diagnostyczną pacjent powinien poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach.
Następujące substancje mogą zmniejszać wychwytu nadtechnecjanu przez tarczycę:
W badaniach uchyłka Meckela istotne znaczenie mają następujące interakcje:
Zaleca się, aby w miarę możliwości odstawić potencjalnie interferujące leki przed badaniem, po konsultacji z lekarzem prowadzącym. W przypadku leków życiowo ważnych należy kontynuować ich stosowanie, ale uwzględnić możliwość interakcji przy interpretacji wyników badania.
Przedawkowanie nadtechnecjanu 99mTc sodu jest mało prawdopodobne ze względu na ścisłe procedury dozowania w zakładach medycyny nuklearnej. Niemniej jednak, w przypadku podania nadmiernej aktywności radioaktywności, najważniejszym działaniem jest zmniejszenie dawki pochłoniętej przez pacjenta poprzez przyspieszenie wydalania radionuklidu z organizmu.
Postępowanie w przypadku przedawkowania obejmuje:
W większości przypadków, nawet przy znacznym przedawkowaniu, rokowanie jest dobre ze względu na krótki okres półtrwania technetu-99m i skuteczność metod przyspieszających jego eliminację.
Nadtechnecjan 99mTc sodu, mimo swojej skuteczności, nie jest jedyną dostępną metodą diagnostyczną. Warto porównać go z alternatywnymi technikami obrazowania.
Komputerowa tomografia (CT) i rezonans magnetyczny (MRI) oferują lepszą rozdzielczość anatomiczną niż scyntygrafia, ale nie dostarczają informacji funkcjonalnych. Scyntygrafia z technetem-99m doskonale uzupełnia te metody, pokazując aktywność metaboliczną i funkcję narządów. Na przykład w diagnostyce tarczycy, scyntygrafia pozwala ocenić, czy guzek jest „gorący” (produkujący hormony) czy „zimny” (niewyrażający funkcji), czego nie można określić na podstawie samego CT czy MRI.
Pozytonowa tomografia emisyjna (PET) oferuje lepszą rozdzielczość przestrzenną niż klasyczna scyntygrafia SPECT z technetem-99m. Jednak PET wymaga zastosowania krótkotrwałych izotopów produkowanych w cyklotronach (np. fluor-18), co jest znacznie droższe. Koszt badania PET może być 8-10 razy wyższy niż scyntygrafii z technetem-99m. Dla wielu wskazań, takich jak rutynowa scyntygrafia kości w diagnostyce przerzutów, klasyczna metoda z technetem-99m pozostaje metodą pierwszego wyboru ze względów farmakoekonomicznych.
USG jest metodą bezpieczną, tanią i szeroko dostępną, ale ogranicza się do oceny morfologii. W przypadku tarczycy USG doskonale pokazuje strukturę guzków, ale nie może określić ich funkcji hormonalnej – do tego niezbędna jest scyntygrafia z technetem-99m.
Technet-99m został odkryty w 1937 roku przez Carlo Perrier i Emilio Segrè jako pierwszy sztucznie wyprodukowany pierwiastek chemiczny. Jednak dopiero w 1957 roku Walter Tucker i Margaret Greene w Brookhaven National Laboratory opracowali pierwszy generator technetu-99m, a Powell Richards stał się głównym rzecznikiem stosowania tego izotopu w medycynie. W 1961 roku Paul Harper w Argonne Cancer Research Hospital zaobserwował zastosowanie technetu-99m do obrazowania gruczołu tarczowego i guzów mózgu, co zapoczątkowało nową erę w medycynie nuklearnej.
Obecnie technet-99m jest używany w około 40 milionów procedur medycznych rocznie na całym świecie, z czego ponad 20 milionów tylko w Stanach Zjednoczonych. Około 85% wszystkich procedur diagnostycznych w medycynie nuklearnej wykorzystuje ten izotop. Jego znaczenie dla współczesnej medycyny trudno przecenić – pozwala na wczesne wykrywanie nowotworów, ocenę chorób serca, diagnostykę schorzeń kości i wiele innych zastosowań, ratując miliony istnień ludzkich.
Stosowanie nadtechnecjanu 99mTc sodu wiąże się z ekspozycją na promieniowanie jonizujące, dlatego konieczne jest przestrzeganie zasad ochrony radiologicznej. Każde badanie powinno być uzasadnione klinicznie – ekspozycja na promieniowanie musi być uzasadniona w oparciu o spodziewane korzyści diagnostyczne.
W zakładach medycyny nuklearnej obowiązują ścisłe przepisy dotyczące stosowania, przechowywania i usuwania preparatów radiofarmaceutycznych. Personel medyczny przeprowadzający badania posiada specjalistyczne przeszkolenie i stosuje odpowiednie środki ochrony osobistej. Pacjenci otrzymują szczegółowe instrukcje dotyczące postępowania po badaniu, w tym zalecenia dotyczące utrzymywania odpowiedniej odległości od innych osób, szczególnie dzieci i kobiet w ciąży, przez pierwsze godziny po procedurze.
Efektywna dawka promieniowania otrzymywana podczas typowych badań scyntygraficznych z technetem-99m jest porównywalna lub niższa niż w przypadku wielu badań rentgenowskich czy tomografii komputerowej. Na przykład, dawka skuteczna przy scyntygrafii tarczycy wynosi około 1-2 mSv, co jest porównywalne z roczną dawką promieniowania tła naturalnego.
Mimo że technet-99m jest stosowany w medycynie od ponad 60 lat, wciąż stanowi podstawę medycyny nuklearnej. Jednak sektor ten stoi przed wyzwaniami związanymi z ograniczoną liczbą reaktorów badawczych produkujących molibden-99. Starzejąca się infrastruktura oraz planowane zamknięcie niektórych reaktorów (np. HFR w Petten planuje zakończenie działalności) budzi obawy o przyszłe dostawy tego kluczowego izotopu.
W odpowiedzi na te wyzwania rozwijane są alternatywne metody produkcji, w tym technologie akceleratorowe, które mogą zapewnić bardziej zdecentralizowaną i stabilną produkcję molibdenu-99. Polskie Narodowe Centrum Badań Jądrowych aktywnie uczestniczy w tych badaniach, rozwijając eksperymentalne stanowiska do produkcji molibdenu-99 przy użyciu akceleratorów liniowych.
Jednocześnie rozwija się też nowa generacja radiofarmaceutyków, w tym znaczniki oparte na innych izotopach, takich jak fluor-18 czy gal-68, stosowanych w badaniach PET. Jednak ze względu na koszty i dostępność, technet-99m prawdopodobnie pozostanie kluczowym narzędziem diagnostycznym w medycynie nuklearnej przez najbliższe dekady.
Tak, badania z wykorzystaniem nadtechnecjanu 99mTc sodu są uważane za bezpieczne. Dawka promieniowania otrzymywana podczas badania jest niewielka i porównywalna z dawką z innych badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa. Krótki okres półtrwania technetu-99m (6 godzin) sprawia, że większość radioaktywności zanika w ciągu 24 godzin. Działania niepożądane występują niezwykle rzadko.
Po podaniu nadtechnecjanu 99mTc sodu pacjent emituje niewielkie ilości promieniowania przez kilka godzin. Zaleca się unikanie bliskiego kontaktu z dziećmi i kobietami w ciąży przez pierwsze 12-24 godziny po badaniu. Około 94% radioaktywności zanika w ciągu 24 godzin, a substancja jest szybko wydalana z organizmu, głównie z moczem. Po 2-3 dniach praktycznie cała radioaktywność zostaje wyeliminowana.
Badania z użyciem radiofarmaceutyków nie są zalecane w ciąży, chyba że potencjalne korzyści zdecydowanie przewyższają ryzyko. Przed badaniem każda kobieta w wieku rozrodczym powinna zgłosić możliwość ciąży. Jeśli badanie jest absolutnie konieczne, lekarz zastosuje najniższą możliwą dawkę i rozważy alternatywne metody diagnostyczne nieoparte na promieniowaniu jonizującym.
Po podaniu nadtechnecjanu 99mTc sodu należy przerwać karmienie piersią na co najmniej 12 godzin, a w niektórych przypadkach nawet do 72 godzin, w zależności od zastosowanej aktywności. Mleko należy regularnie ściągać w tym okresie, ale nie wolno podawać go dziecku. Po upływie zalecanego czasu można bezpiecznie wrócić do karmienia.
Przygotowanie zależy od rodzaju badania. Ogólne zalecenia obejmują: dobre nawodnienie przed badaniem, unikanie leków wpływających na wyniki (po konsultacji z lekarzem), powstrzymanie się od palenia tytoniu w dniu badania. W przypadku scyntygrafii uchyłka Meckela zaleca się dietę płynną na 2 dni przed badaniem i przyjęcie leków przeczyszczających. Szczegółowe instrukcje przekaże lekarz prowadzący lub personel zakładu medycyny nuklearnej.
Samo badanie scyntygraficzne jest całkowicie bezbolesne. Jedynym dyskomfortem może być ukłucie podczas zakładania wkłucia dożylnego do podania radiofarmaceutyku. Następnie pacjent leży spokojnie na stole badawczym, podczas gdy kamera gamma wykonuje obrazy. Procedura nie wymaga żadnych inwazyjnych zabiegów. Czas badania zależy od rodzaju scyntygrafii i może wynosić od 20 minut do kilku godzin.
Zależy to od rodzaju badania. W przypadku większości badań z technetem-99m nie jest konieczne bycie na czczo. Jednak w niektórych wskazaniach, takich jak scyntygrafia uchyłka Meckela czy niektóre badania wątroby, mogą być wymagane specjalne przygotowania dietetyczne. Zawsze należy postępować zgodnie z zaleceniami otrzymanymi od placówki wykonującej badanie.
Technet-99m może być stosowany wielokrotnie, ponieważ szybko zanika i jest eliminowany z organizmu. Decyzja o częstotliwości badań zależy od wskazań klinicznych i jest podejmowana przez lekarza, który ocenia stosunek korzyści do ryzyka. W przypadkach wymagających monitorowania przebiegu choroby lub skuteczności leczenia, badania mogą być powtarzane w odstępach kilkutygodniowych lub kilkumiesięcznych.
Tak, badanie z nadtechnecjanem 99mTc sodu nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów ani obsługiwania maszyn. Nie ma przeciwwskazań do prowadzenia samochodu bezpośrednio po zakończeniu procedury diagnostycznej. Radiofarmaceutyk nie powoduje sedacji, senności ani zaburzeń koordynacji psychoruchowej.
Choć działania niepożądane są bardzo rzadkie, w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów, takich jak wysypka, świąd, duszność, zawroty głowy lub ból, należy natychmiast skontaktować się z personelem zakładu medycyny nuklearnej lub zgłosić się do najbliższego oddziału ratunkowego. Większość objawów, jeśli w ogóle wystąpią, jest łagodna i przemijająca.
Tak, obecność radioaktywności w organizmie może wpływać na wyniki niektórych badań laboratoryjnych i obrazowych. Dlatego należy poinformować innych lekarzy i personel medyczny o niedawno przeprowadzonej scyntygrafii, szczególnie jeśli planowane są kolejne badania w ciągu najbliższych kilku dni. Radioaktywność może być wykrywana przez bramki radiometryczne na lotniskach przez 1-2 dni po badaniu.
W Polsce większość badań scyntygraficznych z użyciem technetu-99m jest finansowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach kontraktów z zakładami medycyny nuklearnej. Pacjent z skierowaniem od lekarza może wykonać badanie bezpłatnie w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. W przypadku badań prywatnych koszty wahają się w zależności od rodzaju procedury i placówki, zazwyczaj od kilkuset do ponad tysiąca złotych.
Nie, badania z użyciem radiofarmaceutyków mogą być wykonywane wyłącznie w wyspecjalizowanych zakładach medycyny nuklearnej, które posiadają odpowiednie zezwolenia, aparaturę (kamery gamma lub SPECT/CT) oraz przeszkolony personel. W Polsce funkcjonuje około 240 zakładów medycyny nuklearnej w 86 miastach, zapewniających dostęp do tego typu diagnostyki dla pacjentów w całym kraju.
