Gastrobonisol to preparat ziołowy w postaci kropli, który wspomaga proces trawienia i utrzymanie prawidłowego funkcjonowania układu jelitowego. Tradycyjnie stosowany jest pomocniczo w zaburzeniach trawiennych spowodowanych niedostatecznym wydzielaniem soków trawiennych, w tym soku żołądkowego i żółci. Lek stosuje się objawowo w niestrawności. Gastrobonisol jest dostępny bez recepty.
Gastrovit MultiActive to lek roślinny stosowany doustnie. Zawiera wyciąg złożony płynny z ziela bylicy bożego drzewka, owocu ostropestu plamistego, liścia mięty pieprzowej, ziela drapacza lekarskiego, korzenia mniszka lekarskiego i ziela krwawnika. Lek jest przeznaczony do stosowania w niestrawnościach (z objawami zgagi, odbijania, nudności) i zaburzeniach żołądkowo-jelitowych spowodowanych niedostatecznym wydzielaniem soku żołądkowego i żółci. Gastrovit MultiActive jest dostępny bez recepty.
Hepatosan fix to produkt leczniczy w postaci ziół do zaparzania. Jest stosowany tradycyjnie w niestrawnościach i przy niedostatecznym wydzielaniu żółci. Składniki aktywne to ziele i korzeń mniszka lekarskiego, ziele karczocha, liść mięty pieprzowej, ziele krwawnika oraz ziele dziurawca. Produkt jest dostępny bez recepty.
Korzeń mniszka lekarskiego to zioło lecznicze, które ma wiele właściwości prozdrowotnych. Działa pobudzająco na wytwarzanie żółci przez wątrobę, ułatwia trawienie, działa moczopędnie, odtruwająco i oczyszcza organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii. Zawiera glikozydy, triterpeny, sterole, olejki lotne, cholinę, asparaginę, inulinę. Korzeń mniszka obniża ciśnienie, cholesterol oraz poziom cukru we krwi. Jest to doskonały środek żółciopędny i łagodzący bóle wątrobowe. Działa detoksykująco, czyli wspomaga usuwanie z organizmu zalegających toksyn. Stwierdzono, że korzeń mniszka może być skuteczniejszy niż chemioterapia w leczeniu niektórych rodzajów raka.
Nefrobonisol to roślinny preparat leczniczy w postaci płynu doustnego. Jest stosowany tradycyjnie jako środek moczopędny. Składniki aktywne to nalewki z ziela nawłoci pospolitej i ziela skrzypu oraz soki z liścia brzozy, ziela pokrzywy, korzenia mniszka i ziela krwawnika. Lek jest dostępny bez recepty i jest stosowany pomocniczo w łagodnych stanach zapalnych dróg moczowych oraz w piasku nerkowym.
Nefrol to lek roślinny dostępny bez recepty, który jest tradycyjnie stosowany jako środek pomocniczy w chorobach dróg moczowych. Jest szczególnie polecany w przypadku kamicy nerkowej z drobnymi złogami, zwanej również piaskiem nerkowym. Ponadto, Nefrol jest tradycyjnie stosowany jako środek moczopędny. W skład leku wchodzi nalewka złożona z ziela nawłoci, korzenia i ziela mniszka lekarskiego, owoców aminki oraz owocni fasoli.
Succus Taraxaci Phytopharm to lek w postaci płynu doustnego, który zawiera sok ze świeżego korzenia mniszka lekarskiego. Jest stosowany w przypadku niestrawności i braku apetytu. Może być również używany jako środek pomocniczy o łagodnym działaniu moczopędnym. Lek jest dostępny bez recepty.
Tabletki przeciw niestrawności Labofarm to lek ziołowy stosowany w dolegliwościach związanych z zaburzeniami procesu trawienia, takimi jak uczucie pełności w żołądku, wzdęcia, czy zbyt małe wydzielanie żółci i soku żołądkowego. Składają się z pięciu składników: korzenia mniszka, owocu kminku, liścia mięty pieprzowej, kory kruszyny oraz wyciągu suchego z ostropestu. Te składniki pobudzają wydzielanie soków trawiennych i żółci, a także działają łagodnie rozkurczowo i wiatropędnie. Lek jest przeznaczony dla dorosłych oraz dzieci powyżej 12 roku życia.
Zioła do zmniejszania nadwagi to preparat roślinny w postaci ziół do zaparzania w saszetkach. Jest stosowany pomocniczo w walce z nadwagą i otyłością. Zawiera kłącze perzu, ziele skrzypu, ziele mniszka, korzeń mniszka, korę kruszyny. Działa jako łagodny środek żółciopędny i moczopędny, a także jest stosowany pomocniczo u osób ze skłonnościami do zaparć. Jest dostępny bez recepty.
Zioła przeciwreumatyczne to naturalne preparaty, które są często stosowane w celu złagodzenia objawów chorób reumatycznych. Działają poprzez zmniejszenie stanu zapalnego i bólu w stawach, co przyczynia się do poprawy ruchomości i jakości życia pacjentów. Wiele z tych ziół jest dostępnych bez recepty, ale zawsze zaleca się konsultację z lekarzem przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii ziołowej, szczególnie w przypadku osób cierpiących na przewlekłe choroby lub przyjmujących inne leki. Wskazania do stosowania ziół przeciwreumatycznych obejmują różne stany i choroby reumatyczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa czy łuszczycowe zapalenie stawów.
Zioła żółciopędne to naturalne preparaty, które pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu pęcherzyka żółciowego poprzez pobudzanie wytwarzania i wydzielania żółci. Wśród nich znajdują się między innymi kłącze ostryżu długiego, kwiatostan kocanki piaskowej, liść boldo, korzeń rzodkwi czarnej, korzeń mniszka lekarskiego, liść mięty pieprzowej, ziele krwawnika, kocanka piaskowa, ostropest plamisty, goryczka żółta, karczoch zwyczajny, owoce jałowca, dziurawiec zwyczajny oraz mniszek lekarski. Są dostępne bez recepty.
Mniszek lekarski – roślina lecznicza znana głównie ze swoich właściwości żółciotwórczych. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie jest przede wszystkim korzeń mniszka i jego ziele. Do najcenniejszych substancji występujących w tej roślinie zaliczamy m.in. fitosterole, związki gorzkie, kwasy fenolowe oraz inulinę. Mniszek lekarski wykazuje działanie moczopędne, rozkurczowe na drogi moczowe, a także pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Ponadto poleca się go w początkowych stadium cukrzycy i miażdżycy. Zewnętrznie w formie okładów może być stosowany w leczeniu kurzajek, skaleczeń i otarć naskórka.
Wskazaniem do zastosowania mniszka jest głównie niestrawność, infekcje dróg moczowych oraz pomocniczo w leczeniu kamicy żółciowej i nerkowej.
Mniszek lekarski dostępny jest w formie ziół do zaparzania i soku ze świeżego korzenia.
Występuje również w preparatach oczyszczających organizm i zmniejszających nadmiar wody w organizmie oraz kosmetykach nawilżających i regenerujących skórę.
Możliwe działania niepożądane: dotyczą głównie przewodu pokarmowego. Może pojawić się zgaga, wzdęcia oraz bóle brzucha. Rzadko mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) to jedna z najbardziej niedocenianych roślin leczniczych, którą większość ludzi postrzega jedynie jako uciążliwy chwast. Ta niewielka bylina z rodziny astrowatych kryje jednak w sobie prawdziwy skarb właściwości zdrowotnych, które zostały potwierdzone licznymi badaniami naukowymi. Roślina ta od wieków jest ceniona w medycynie ludowej i ziołolecznictwie, a współczesne badania farmakologiczne coraz częściej potwierdzają jej wielokierunkowe działanie terapeutyczne. Mniszek lekarski wykazuje działanie hepatoprotekcyjne, moczopędne, przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz reguluje poziom glukozy we krwi. Bogactwo substancji bioaktywnych, w tym kwasów fenolowych, laktonów seskwiterpenowych, flawonadów i inuliny, sprawia, że znajomość właściwości tej rośliny może przynieść znaczące korzyści dla zdrowia każdego pacjenta.
Mniszek lekarski to bylina wieloletnia dorastająca do 25-50 cm wysokości, którą można spotkać niemal wszędzie – na łąkach, trawnikach, poboczach dróg i nieużytkach. Roślina charakteryzuje się głębokim korzeniem palowym, który może sięgać nawet 1-2 metrów w głąb ziemi. Liście zebrane są w przyziemną rozetę i mają charakterystyczny pierzasto wycinany kształt przypominający zęby lwa – stąd jedna z ludowych nazw „lwi ząb”.
Kwitnie od kwietnia do lipca, często powtarzając kwitnienie jesienią. Żółte koszyczkowate kwiatostany składają się z języczkowatych kwiatów i po przekwitnięciu przekształcają się w charakterystyczne „dmuchawce” – puszyste kule z nasionami wyposażonymi w aparat lotny. Wszystkie części rośliny zawierają charakterystyczny biały sok mleczny o gorzkawym smaku.
Ważne jest rozróżnienie mniszka lekarskiego od podobnego wyglądem mlecza polnego (Euphorbia), który nie posiada właściwości leczniczych i może być szkodliwy. Mniszek ma pojedyncze koszyczki na bezlistnych łodygach, podczas gdy mlecz charakteryzuje się rozgałęzioną łodygą z kwiatami zebranymi po kilka.
Mniszek lekarski zawiera bogactwo związków bioaktywnych odpowiedzialnych za jego właściwości lecznicze:
Badania wykazały, że zawartość związków fenolowych w mniszku wynosi 15,5 mg/g suchej masy części nadziemnej oraz 9,49 mg/g suchej masy korzenia, co potwierdza wysoką aktywność antyoksydacyjną rośliny.
Mniszek lekarski wykazuje wyjątkowe właściwości ochronne dla wątroby. Substancje aktywne stymulują produkcję i przepływ żółci, zapobiegając jej zastojowi i ułatwiając trawienie tłuszczów. Działanie to jest szczególnie korzystne w rekonwalescencji po wirusowym zapaleniu wątroby oraz w zapobieganiu stłuszczeniu wątroby.
Badania na zwierzętach potwierdziły, że sok z mniszka znacząco obniża poziomy enzymów wątrobowych (ALT, AST, AKP) oraz zmniejsza stany zapalne w wątrobie poprzez redukcję cytokin prozapalnych (TNF-α i IL-1β).
Mniszek zwiększa przesączanie w kłębkach nerkowych, wykazując silne działanie moczopędne. W przeciwieństwie do syntetycznych diuretyków, nie prowadzi do znacznej utraty potasu, co czyni go bezpieczniejszą alternatywą w długoterminowym stosowaniu. To działanie wspiera naturalne procesy oczyszczania organizmu z toksyn i metabolitów.
Związki fenolowe i laktony seskwiterpenowe wykazują silne właściwości przeciwzapalne. Badania na zwierzętach potwierdziły skuteczność ekstraktów mniszka w ograniczaniu rozwoju stanu zapalnego w przypadku ostrego zapalenia płuc, tchawicy oraz zapalenia trzustki. Substancje te zmniejszają poziom interleukiny 6 oraz stężenie czynnika martwicy nowotworów (TNF-α).
Inulina zawarta w korzeniu mniszka działa jako prebiotyk, wspierając rozwój zdrowej flory bakteryjnej i poprawiając wrażliwość na insulinę. Badania wykazały, że ekstrakt z liści mniszka może zmniejszać poziom glukozy w surowicy poprzez podwyższanie poziomu kinazy białkowej w wątrobie i poprawę wrażliwości na insulinę.
Współczesne badania naukowe coraz częściej zwracają uwagę na potencjalne właściwości przeciwnowotworowe mniszka lekarskiego. Badanie z 2011 roku przeprowadzone w Kanadzie wykazało, że ekstrakt z korzenia mniszka może być skuteczny w walce z czerniakiem. Leczenie ekstraktem spowodowało zmniejszenie żywotności komórek nowotworowych o 50% już po 48 godzinach, nie wpływając toksycznie na zdrowe komórki.
Inne badania sugerują potencjalne zastosowanie w przypadku:
Mechanizm działania opiera się na indukowaniu apoptozy (programowanej śmierci komórek) w komórkach nowotworowych przy zachowaniu bezpieczeństwa dla zdrowych tkanek.
| Wskazanie | Mechanizm działania | Skuteczność |
|---|---|---|
| Zapalenie wątroby | Hepatoprotekcja, przeciwzapalne | Potwierdzona badaniami |
| Stłuszczenie wątroby | Stymulacja metabolizmu lipidów | Klinicznie skuteczna |
| Kamica żółciowa | Żółciopędne, zapobiega zastojom | Wspomagająca |
| Niestrawność | Stymulacja wydzielania żółci | Tradycyjnie stosowana |
Mniszek skutecznie wspomaga leczenie:
Regularne stosowanie mniszka może wspierać:
W polskiej praktyce farmaceutycznej mniszek lekarski jest dostępny w różnych postaciach i dawkach:
| Objaw | Częstość | Przyczyna |
|---|---|---|
| Zgaga, nudności | Częsta | Pobudzenie wydzielania soku żołądkowego |
| Biegunka | Rzadka | Nadmierwe dawkowanie |
| Reakcje alergiczne | Rzadka | Nadwrażliwość na astrowate |
| Zwiększona skłonność do siniaków | Bardzo rzadka | Wpływ na krzepnięcie krwi |
Mniszek lekarski znalazł szerokie zastosowanie w kosmetyce naturalnej dzięki swoim właściwościom:
Sok z mniszka tradicionalnie stosuje się do usuwania kurzajek i brodawek – stąd ludowa nazwa „brodawnik”.
Wszystkie części mniszka lekarskiego są jadalne:
We francuskiej kuchni mniszek jest popularnym składnikiem wiosennych sałatek, a w amerykańskiej – podstawą wielu napojów funkcjonalnych.
Tak, ale należy unikać miejsc zanieczyszczonych, takich jak pobocza ruchliwych dróg czy tereny przemysłowe. Badania z 2023 roku wykazały obecność bakterii patogennych w próbkach zebranych w Warszawie, podczas gdy próbki z górskich łąk były znacznie czystsze. Zawsze dokładnie myj zebrane rośliny przed użyciem.
Nie ma oficjalnych zaleceń dotyczących czasu stosowania. W przypadku przewlekłych schorzeń zaleca się konsultację z lekarzem co 3-6 miesięcy. Kuracje oczyszczające zazwyczaj trwają 2-4 tygodni z przerwami.
Tak, mniszek dobrze komponuje się z innymi ziołami wspomagającymi trawienie i wątrobę, takimi jak ostropest plamisty, arcydzięgiel czy rumianek. Należy jednak unikać łączenia z innymi silnymi moczopędnymi bez konsultacji z lekarzem.
Korzeń zawiera więcej inuliny i substancji goryczkowych, przez co silniej działa na wątrobę i układ trawienny. Ziele jest bogatsze w witaminy i ma łagodniejsze działanie, często stosowane przy problemach skórnych i jako ogólnie wzmacniające.
Nie ma wystarczających badań bezpieczeństwa u dzieci poniżej 12 roku życia. Przed podaniem dziecku zawsze skonsultuj się z pediatrą. Dla dzieci bezpieczniejsze mogą być bardzo rozcieńczone napary lub zewnętrzne stosowanie na drobne skaleczenia.
Liście zbiera się wczesną wiosną przed kwitnieniem (marzec-kwiecień), kiedy są najmniej gorzkie. Korzenie najlepiej zbierać późną jesienią (październik-listopad) lub wczesną wiosną przed kwitnieniem, gdy zawierają najwięcej substancji aktywnych. Kwiaty zbiera się w pełni kwitnienia (maj-czerwiec).
Nie, mniszek lekarski może jedynie wspomagać konwencjonalne leczenie. W przypadku poważnych schorzeń wątroby, cukrzycy czy chorób nerek zawsze konieczna jest farmakoterapia pod kontrolą lekarza. Zioła mogą pełnić rolę uzupełniającą, ale nie zastępczą.
Objawy alergii mogą obejmować wysypkę skórną, świąd, obrzęk twarzy, trudności w oddychaniu czy nudności. Osoby uczulone na astrowate (stokrotka, nagietek, chryzantema) mają zwiększone ryzyko alergii. W razie wystąpienia objawów należy natychmiast przerwać stosowanie i skonsultować się z lekarzem.
