EndolucinBeta to lek stosowany w medycynie nuklearnej. Jest to radiofarmaceutyk, który jest stosowany do terapii celowanej receptorem somatostatyny (PRRT) w leczeniu guzów neuroendokrynnych. Lek jest dostępny tylko na receptę. Wskazania do stosowania tego leku powinny być dokładnie określone i monitorowane przez specjalistę w dziedzinie medycyny nuklearnej.
Lumark chlorek lutetu to lek radiofarmaceutyczny, który jest stosowany do radioznakowania innych leków. Radioznakowanie jest techniką etykietowania (znakowania) leków związkami radioaktywnymi, dzięki czemu mogą one przenosić radioaktywność tam, gdzie jest ona potrzebna w organizmie, np. w miejsce występowania guza. Lutet (177Lu) rozpada się do stabilnego hafnu (177Hf), emitując promieniowanie β-, przy czym większość promieniowania β- (79,3%) ma maksymalną energię wynoszącą 0,497 MeV. Emitowana jest również niewielka ilość energii gamma, na przykład na poziomie 113 keV (6,2%) oraz 208 keV (11%). Lumark chlorek lutetu jest dostępny wyłącznie na receptę
Lutapol to lek stosowany w medycynie nuklearnej. Zawiera substancję czynną o nazwie chlorek lutetu (lutetium [177Lu] chloride). Jest to lek stosowany w lecznictwie zamkniętym, co oznacza, że jest stosowany tylko w specjalistycznych jednostkach medycznych. Lek jest dostępny na receptę. Wskazania do stosowania leku ustala lekarz specjalista medycyny nuklearnej.
Lutetium (177Lu) chloride Billev to nowoczesny prekursor radiofarmaceutyczny wykorzystywany w zaawansowanych terapii i diagnostyce. Dzięki połączeniu z lekami nośnikowymi umożliwia precyzyjne leczenie oraz obrazowanie chorób, zapewniając efektywność i bezpieczeństwo.
Theralugand jest prekursorem radiofarmaceutyku zawierającym lutetu chlorek (177Lu), emitującym promieniowanie beta-minus. Lek ten nie jest stosowany samodzielnie, ale łączy się go z innymi lekami nośnikowymi w procesie radioznakowania. Radioznakowany lutet (177Lu) dociera do określonych komórek w organizmie, gdzie emituje promieniowanie, pomagając w leczeniu chorób lub uzyskaniu obrazów diagnostycznych. Theralugand stosuje się tylko pod nadzorem wykwalifikowanego personelu medycznego.
Lutetu 177Lu chlorek – lek przeznaczony do stosowania wyłącznie w celu radioznakowania produktów leczniczych, które są specjalnie opracowane i dopuszczone do stosowania w celu znakowania chlorkiem lutetu. Następnie są one podawane pacjentom określoną drogą podania.
Lutetu 177Lu chlorek dostępny jest w postaci roztworu. Może być stosowany wyłącznie przez personel medyczny posiadający doświadczenie w zakresie radioznakowania in vitro. Substancji nie podaje się bezpośrednio pacjentowi.
Możliwe działania niepożądane: niedokrwistość, trombocytopenia, leukopenia, limfopenia.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Lutet (177Lu) chlorek to przełomowa substancja promieniotwórcza stosowana w medycynie nuklearnej, która otwiera nowe możliwości w leczeniu wybranych nowotworów złośliwych. Ten radioaktywny izotop lantanowca znalazł zastosowanie jako prekursor radiofarmaceutyku, który po połączeniu z odpowiednimi cząsteczkami nośnikowymi umożliwia precyzyjne dostarczanie promieniowania bezpośrednio do komórek nowotworowych. Dzięki unikalnym właściwościom fizycznym i biologicznym, lutet-177 stał się kluczowym elementem terapii radioligandowej, oferując pacjentom z zaawansowanymi nowotworami nową nadzieję na poprawę jakości i długości życia. Okres półtrwania wynoszący około 6,65 dnia oraz emisja promieniowania beta o kontrolowanym zasięgu sprawiają, że substancja ta jest optymalna do zastosowań klinicznych, łącząc skuteczność terapeutyczną z akceptowalnym profilem bezpieczeństwa. W ostatnich latach preparaty oparte na lutecie-177 zrewolucjonizowały podejście do leczenia guzów neuroendokrynnych oraz przerzutowego raka prostaty opornego na kastrację, a trwające badania kliniczne wskazują na potencjał zastosowania tej technologii w terapii kolejnych typów nowotworów.
Lutet-177 jest radioizotopem pierwiastka chemicznego lutetu, który należy do grupy lantanowców. Jego unikalne właściwości fizyczne czynią go idealnym kandydatem do zastosowań w terapii radioizotopowej. Izotop ten emituje promieniowanie beta minus o maksymalnej energii wynoszącej 498 keV, przy czym średnia energia emitowanego promieniowania beta wynosi około 149,2 keV. Ta stosunkowo niska energia promieniowania beta jest kluczowa dla bezpieczeństwa terapii, ponieważ cząstki te penetrują tkanki na niewielką odległość, wynoszącą zaledwie kilka milimetrów.
Oprócz promieniowania beta, lutet-177 emituje również promieniowanie gamma o energiach 208 keV z częstością około 10,4 procent oraz 113 keV z częstością około 6,2 procent. Ta dodatkowa emisja gamma ma istotne znaczenie kliniczne, ponieważ umożliwia monitorowanie rozmieszczenia radiofarmaceutyku w organizmie pacjenta za pomocą specjalistycznych technik obrazowania, takich jak scyntygrafia czy SPECT/CT. Dzięki temu lekarze mogą śledzić skuteczność leczenia i dostosowywać terapię do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Proces rozpadu lutetu-177 prowadzi do powstania stabilnego izotopu hafnu-177, co oznacza, że nie powstają kolejne produkty promieniotwórcze wymagające dalszego monitorowania. Lutet-177 jest otrzymywany w reaktorach jądrowych poprzez napromienianie neutronami lutetu wzbogaconego w izotop 176Lu. Aktywność właściwa lutetu-177 w preparatach radiofarmaceutycznych przekracza 500 GBq na miligram lutetu, co zapewnia wysoką skuteczność terapeutyczną przy relatywnie niewielkich objętościach podawanego leku.
Podstawowy mechanizm działania lutetu-177 opiera się na koncepcji terapii radioligandowej, która łączy w sobie precyzję medycyny spersonalizowanej z siłą promieniowania jonizującego. Chlorek lutetu-177 nie jest podawany bezpośrednio pacjentom, lecz służy jako prekursor do znakowania specjalnie zaprojektowanych cząsteczek nośnikowych. Te cząsteczki, takie jak peptydy czy przeciwciała monoklonalne, są wyposażone w zdolność rozpoznawania i przyłączania się do specyficznych receptorów obecnych na powierzchni komórek nowotworowych.
Po połączeniu lutetu-177 z odpowiednią cząsteczką nośnikową powstaje radiofarmaceutyk, który po podaniu dożylnym pacjentowi przemieszcza się wraz z krwią przez organizm. Dzięki wysokiej swoistości cząsteczki nośnikowej, radioligand dociera selektywnie do komórek nowotworowych i wiąże się z ich receptorami powierzchniowymi. Po związaniu następuje proces internalizacji, czyli wchłonięcia kompleksu do wnętrza komórki rakowej. W tym momencie promieniowanie beta emitowane przez rozpadający się lutet-177 zaczyna działać, powodując uszkodzenia DNA komórki nowotworowej, co prowadzi do jej śmierci poprzez mechanizmy apoptozy lub nekrozy.
Kluczową zaletą tego podejścia jest precyzja terapeutyczna. Krótki zasięg promieniowania beta, wynoszący jedynie kilka milimetrów, sprawia, że uszkodzeniu ulegają głównie komórki docelowe oraz ich bezpośrednie otoczenie mikrośrodowiskowe, natomiast zdrowe tkanki położone dalej pozostają stosunkowo oszczędzone. To sprawia, że terapia lutetem-177 charakteryzuje się korzystnym profilem bezpieczeństwa w porównaniu z tradycyjną radioterapią zewnętrzną czy chemioterapią systemową.
Lutet-177 znalazł zastosowanie w kilku ważnych obszarach onkologii klinicznej. Najważniejszym i najlepiej udokumentowanym wskazaniem jest leczenie guzów neuroendokrynnych trzustki i przewodu pokarmowego. Preparaty takie jak Lutathera, zawierające lutet-177 połączony z oktreotydem, są stosowane u pacjentów z nieoperacyjnymi, postępującymi, dobrze lub umiarkowanie zróżnicowanymi guzami neuroendokrynnymi z ekspresją receptorów somatostatyny.
Badania kliniczne, w tym przełomowe badanie NETTER-1, wykazały zdecydowaną przewagę terapii lutetem-177 nad standardowym leczeniem analogami somatostatyny. U chorych leczonych lutetem-177 mediana czasu wolnego od progresji choroby była znacząco dłuższa, sięgając blisko 23 miesięcy w porównaniu z zaledwie 8,5 miesiącami w grupie kontrolnej. Badanie NETTER-2 potwierdziło skuteczność tego leku jako terapii pierwszej linii, wykazując, że liczba pacjentów, u których zaobserwowano zmniejszenie rozmiarów guzów, była niemal pięciokrotnie większa w grupie otrzymującej lutet-177 w skojarzeniu z okteotydem w porównaniu z samym okteotydem.
Drugim ważnym obszarem zastosowania są przerzutowe nowotwory prostaty oporne na kastrację. W tej grupie pacjentów stosuje się radiofarmaceutyki zawierające lutet-177 połączony z ligandami celującymi w antygen błonowy specyficzny dla prostaty, znany jako PSMA. Preparaty takie jak lutet-177-PSMA-617 wykazały imponującą skuteczność w badaniach klinicznych, w tym w badaniu VISION, które doprowadziło do rejestracji tej terapii przez amerykańską FDA i europejską EMA.
U pacjentów z przerzutowym rakiem prostaty opornym na kastrację, którzy wcześniej otrzymali terapię antyandrogenową i chemioterapię opartą na taksanach, zastosowanie lutetu-177-PSMA-617 w skojarzeniu ze standardowym leczeniem zmniejszyło ryzyko zgonu o 38 procent, a ryzyko progresji radiograficznej o 60 procent w porównaniu z samym standardowym leczeniem. Mediana czasu całkowitego przeżycia wyniosła 15,3 miesiąca w grupie otrzymującej lutet-177 wobec 11,3 miesiąca w grupie kontrolnej.
Badanie PSMAfore rozszerzyło wskazania do stosowania lutetu-177-PSMA na pacjentów, którzy nie otrzymali jeszcze chemioterapii opartej na taksanach. Wyniki tego badania wykazały, że zastosowanie lutetu-177 zamiast przełączenia na inny inhibitor szlaku receptora androgenowego zmniejszyło ryzyko progresji radiograficznej o 59 procent. Mediana przeżycia wolnego od progresji radiograficznej wyniosła 12,03 miesiąca w grupie otrzymującej lutet-177 w porównaniu z zaledwie 5,59 miesiąca w grupie porównawczej.
Na polskim i europejskim rynku dostępnych jest kilka preparatów prekursorowych zawierających chlorek lutetu-177. Do najważniejszych należą LutaPol, EndolucinBeta, LuMark oraz Theralugand. Wszystkie te preparaty są stosowane wyłącznie w wyspecjalizowanych ośrodkach medycyny nuklearnej i wymagają odpowiedniego zabezpieczenia radiologicznego.
Preparaty te mają postać roztworu o aktywności od 0,925 do 37 GBq na fiolkę, co odpowiada zawartości od 1,86 do 74 mikrogramów lutetu w objętości od 0,010 do 2 mililitrów. Substancje pomocnicze obejmują kwas solny stężony, który stabilizuje roztwór, oraz wodę do wstrzykiwań. Produkty wymagają przechowywania w temperaturze poniżej 25 stopni Celsjusza, w oryginalnym opakowaniu zapewniającym ochronę przed promieniowaniem. Okres ważności tych preparatów wynosi zazwyczaj 7 dni od daty produkcji, co wiąże się z fizycznym rozpadem izotopu.
Gotowe radiofarmaceutyki zawierające lutet-177 połączony z cząsteczkami nośnikowymi obejmują między innymi Lutathera, która zawiera lutet-177 dotatate przeznaczony do leczenia guzów neuroendokrynnych, oraz preparaty zawierające lutet-177-PSMA-617, takie jak Pluvicto, stosowane w terapii raka prostaty. Te gotowe leki są już połączeniami prekursora z odpowiednią cząsteczką biologicznie aktywną i mogą być podawane bezpośrednio pacjentom po odpowiednim przygotowaniu.
Dawkowanie preparatów zawierających lutet-177 zależy od kilku czynników, w tym od typu nowotworu, rodzaju stosowanego radiofarmaceutyku, ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz funkcjonowania kluczowych narządów, szczególnie nerek i szpiku kostnego. W przypadku terapii guzów neuroendokrynnych standardowa dawka lutetu-177 dotatate wynosi około 7,4 GBq, co odpowiada około 200 milicuriom na jeden cykl leczenia. Lek podaje się w formie 30-minutowej infuzji dożylnej.
Zazwyczaj pacjenci otrzymują od trzech do czterech cykli leczenia w odstępach ośmiotygodniowych. W niektórych protokołach terapeutycznych wykonuje się do sześciu cykli, w zależności od odpowiedzi na leczenie i tolerancji terapii przez pacjenta. Przed każdą infuzją lutetu-177 pacjent otrzymuje premedykację w postaci leku przeciwwymiotnego oraz roztworu aminokwasów zawierającego L-lizynę i L-argininę. Roztwór aminokwasów podaje się na 30 minut przed infuzją radiofarmaceutyku i kontynuuje przez co najmniej trzy godziny po zakończeniu podania leku. Ma to na celu ochronę nerek przed potencjalnym uszkodzeniem spowodowanym promieniowaniem.
W terapii raka prostaty z użyciem lutetu-177-PSMA również stosuje się dawkę 7,4 GBq podawaną w infuzji dożylnej co sześć do ośmiu tygodni. Liczba cykli terapeutycznych jest ustalana indywidualnie, w zależności od odpowiedzi na leczenie i występowania działań niepożądanych. Po każdej terapii pacjenci są hospitalizowani w specjalnie przystosowanych pomieszczeniach izolowanych radiologicznie przez okres od 24 do 72 godzin, co związane jest z koniecznością ograniczenia ekspozycji innych osób na promieniowanie emitowane przez pacjenta.
W kontekście terapii nowotworów, w których znajduje zastosowanie lutet-177, istnieje szereg innych opcji leczenia farmakologicznego, które mogą być stosowane przed, w trakcie lub po terapii radioligandowej. W przypadku guzów neuroendokrynnych podstawowym leczeniem farmakologicznym są analogi somatostatyny, takie jak oktreotyd i lanreotyd, które kontrolują objawy związane z nadmiernym wydzielaniem hormonów oraz spowalniają wzrost guza. W leczeniu zaawansowanych guzów neuroendokrynnych stosuje się również inhibitory kinazy tyrozynowej, takie jak sunitynib i pazopanib, oraz inhibitory mTOR, między innymi ewerolimus.
W terapii przerzutowego raka prostaty opornego na kastrację kluczową rolę odgrywają leki antyandrogenowe nowej generacji. Do tej grupy należą enzalutamid, apalutamid i darolutamid, które blokują działanie receptora androgenowego na różnych poziomach, hamując tym samym wzrost komórek nowotworowych. Abirateron w skojarzeniu z prednizonem jest kolejną ważną opcją terapeutyczną, która działa poprzez zahamowanie syntezy androgenów w organizmie.
Chemioterapia nadal pozostaje istotnym elementem leczenia w obu grupach nowotworów. W guzach neuroendokrynnych stosuje się głównie temozolomid w monoterapii lub w skojarzeniu z kapecytabiną, podczas gdy w raku prostaty standardową chemioterapią są taksany, takie jak docetaksel i kabazytaksel. Te leki działają poprzez zaburzenie procesu podziału komórek, prowadząc do ich śmierci. W wybranych przypadkach raka prostaty można zastosować immunoterapię, taką jak sipuleucel-T czy inhibitory punktów kontrolnych, między innymi pembrolizumab, szczególnie u pacjentów z niestabilnością mikrosatelitarną lub wysokim obciążeniem mutacyjnym guza.
Terapia lutetem-177, mimo że charakteryzuje się stosunkowo korzystnym profilem bezpieczeństwa w porównaniu z wieloma innymi metodami leczenia onkologicznego, wiąże się z występowaniem pewnych działań niepożądanych. Najczęściej obserwowanymi efektami ubocznymi są zaburzenia hematologiczne wynikające z działania promieniowania na szpik kostny. Do tej grupy należą niedokrwistość, trombocytopenia, leukopenia i limfopenia. Działania te mogą występować u znacznego odsetka pacjentów, przy czym ciężkie zaburzenia hematologiczne trzeciego lub czwartego stopnia obserwuje się u około 12 do 13 procent leczonych.
Pacjenci często doświadczają również objawów ze strony przewodu pokarmowego, takich jak nudności, wymioty i biegunka. Objawy te są zazwyczaj łagodne do umiarkowanych i można je skutecznie kontrolować za pomocą odpowiedniej premedykacji i leczenia objawowego. Zmęczenie jest kolejnym często zgłaszanym działaniem niepożądanym, które może wpływać na codzienne funkcjonowanie pacjentów w trakcie i po zakończeniu cyklu terapeutycznego.
U pacjentów otrzymujących terapię lutetem-177-PSMA można zaobserwować charakterystyczne działanie niepożądane w postaci suchości w jamie ustnej, wynikające z akumulacji radiofarmaceutyku w gruczołach ślinowych. Objaw ten występuje u około 8 procent pacjentów i zazwyczaj ma charakter przejściowy, choć w niektórych przypadkach może się utrzymywać przez dłuższy czas.
Istotnym, choć rzadkim, potencjalnym powikłaniem długoterminowym jest ryzyko rozwoju wtórnych nowotworów hematologicznych, takich jak zespół mielodysplastyczny czy ostra białaczka. Ryzyko to jest związane z ekspozycją szpiku kostnego na promieniowanie jonizujące i wymaga długoterminowego monitorowania pacjentów po zakończeniu terapii. W badaniu NETTER-2 odnotowano jeden przypadek zespołu mielodysplastycznego u pacjenta leczonego lutetem-177, co podkreśla znaczenie starannej oceny stosunku korzyści do ryzyka przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu terapii.
Istnieje szereg bezwzględnych i względnych przeciwwskazań do stosowania terapii lutetem-177, które muszą być uwzględnione podczas kwalifikacji pacjenta do leczenia. Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na chlorek lutetu lub którąkolwiek substancję pomocniczą wchodzącą w skład preparatu. Terapia jest kategorycznie przeciwwskazana u kobiet w ciąży, karmiących piersią, planujących ciążę lub w przypadku gdy ciąża nie może być wykluczona. Promieniowanie jonizujące może bowiem powodować poważne uszkodzenia płodu i zaburzenia jego rozwoju.
Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, ponieważ radioaktywny lek jest wydalany głównie przez nerki, a upośledzona funkcja tego narządu może prowadzić do zwiększonej ekspozycji na promieniowanie i większego ryzyka nefrotoksyczności. Z tego względu przed rozpoczęciem terapii oraz w trakcie leczenia konieczne jest regularne monitorowanie parametrów nerkowych, w tym stężenia kreatyniny i oszacowanego przesączania kłębuszkowego.
Pacjenci z zaburzeniami hematologicznymi, w tym z istniejącą niedokrwistością, małopłytkowością czy leukopenią, wymagają szczególnie starannej oceny przed rozpoczęciem terapii. W niektórych przypadkach może być konieczna redukcja dawki lub odroczenie leczenia do czasu poprawy parametrów hematologicznych. Regularne kontrole morfologii krwi są niezbędne w trakcie całego okresu leczenia, zwykle wykonuje się je przed każdym cyklem terapeutycznym oraz w odstępach dwutygodniowych po podaniu radiofarmaceutyku.
Pacjenci po zakończeniu terapii lutetem-177 powinni przestrzegać zaleceń dotyczących ograniczenia bliskiego kontaktu z innymi osobami, szczególnie z dziećmi i kobietami w ciąży, przez określony czas po podaniu leku. Jest to związane z tym, że pacjent przez pewien okres emituje promieniowanie i wydala substancje radioaktywne z moczem. Zwykle zaleca się unikanie bliskiego kontaktu przez okres od 3 do 7 dni po terapii, w zależności od aktywności podanego radiofarmaceutyku i indywidualnych warunków.
Skuteczna i bezpieczna terapia lutetem-177 wymaga kompleksowego monitorowania pacjenta przed rozpoczęciem leczenia, w jego trakcie oraz po zakończeniu. Przed kwalifikacją do terapii pacjenci muszą przejść szczegółową diagnostykę obejmującą ocenę ekspresji odpowiednich receptorów na komórkach nowotworowych. W przypadku guzów neuroendokrynnych wykonuje się badanie pozytonowej tomografii emisyjnej z zastosowaniem analogów somatostatyny znakowanych galem-68, natomiast w raku prostaty niezbędne jest badanie PET/CT z użyciem galium-68-PSMA lub fluorku-18-PSMA.
Oprócz weryfikacji obecności celów molekularnych, pacjenci wymagają dokładnej oceny stanu ogólnego, w tym oceny sprawności według skal takich jak ECOG czy Karnofsky. Niezbędne są badania laboratoryjne obejmujące pełną morfologię krwi z rozmazem, parametry biochemiczne oceniające funkcję nerek i wątroby, oznaczenie elektrolitów oraz parametry układu krzepnięcia. Ocena funkcji nerek jest szczególnie istotna, ponieważ szacowany wskaźnik przesączania kłębuszkowego powinien zazwyczaj przekraczać 40 mililitrów na minutę.
W trakcie leczenia, po każdym cyklu terapeutycznym, wykonuje się badania obrazowe mające na celu ocenę rozmieszczenia radiofarmaceutyku w organizmie oraz identyfikację ewentualnych ognisk pozadocelowego gromadzenia się leku. Stosuje się w tym celu scyntygrafię całego ciała lub tomografię komputerową emisji pojedynczych fotonów, która pozwala na trójwymiarową wizualizację rozkładu aktywności. Badania te wykonuje się zazwyczaj w odstępach 24, 48 i 72 godzin po podaniu radiofarmaceutyku, co umożliwia ocenę kinetyki eliminacji leku z organizmu oraz oszacowanie dawki pochłoniętej przez krytyczne narządy, takie jak nerki i szpik kostny.
Regularne kontrole morfologii krwi są niezbędne do wczesnego wykrywania hematotoksyczności. Badania te wykonuje się przed każdym kolejnym cyklem terapeutycznym oraz około dwa tygodnie po podaniu leku, kiedy to zazwyczaj obserwuje się najniższe wartości parametrów hematologicznych. W razie stwierdzenia istotnych zaburzeń może być konieczna modyfikacja dawki, odroczenie kolejnego cyklu lub zastosowanie czynników stymulujących wzrost kolonii komórek krwiotwórczych.
Ocena odpowiedzi na leczenie opiera się na regularnie wykonywanych badaniach obrazowych, takich jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, zgodnie z kryteriami RECIST dla guzów litych lub specyficznymi kryteriami dla guzów neuroendokrynnych. Badania te wykonuje się zazwyczaj po zakończeniu dwóch do trzech cykli terapeutycznych oraz po zakończeniu całego kursu leczenia. Dodatkowo monitoruje się stężenie specyficznych markerów nowotworowych, takich jak chromogranina A w guzach neuroendokrynnych czy antygen specyficzny dla prostaty w raku prostaty.
Terapia radioligandowa z użyciem lutetu-177 stanowi dynamicznie rozwijającą się dziedzinę onkologii, a liczne trwające badania kliniczne mają na celu rozszerzenie wskazań do stosowania tej technologii na kolejne typy nowotworów oraz optymalizację protokołów terapeutycznych. Jednym z obiecujących kierunków jest zastosowanie lutetu-177 we wcześniejszych stadiach zaawansowania choroby nowotworowej, co może potencjalnie prowadzić do jeszcze lepszych wyników terapeutycznych.
W Polsce prowadzone jest wieloośrodkowe badanie kliniczne oceniające skuteczność i bezpieczeństwo lutetu-177-PSMA jako leczenia uzupełniającego u chorych na raka prostaty wysokiego i bardzo wysokiego ryzyka po zakończeniu radioterapii i hormonoterapii. Celem tego badania jest sprawdzenie, czy zastosowanie jednorazowego cyklu terapii lutetem-177 może zmniejszyć ryzyko nawrotu biochemicznego z obecnych 30 do 40 procent do około 22 do 30 procent. Badanie to może potencjalnie zmienić standardy postępowania w tej grupie pacjentów, oferując im dodatkową opcję terapeutyczną zwiększającą szanse na trwałe wyleczenie.
Równolegle prowadzone są badania nad skojarzeniem terapii lutetem-177 z innymi metodami leczenia, takimi jak immunoterapia czy inhibitory naprawy DNA. Połączenie radioligandów z inhibitorami PARP, takimi jak olaparib, jest badane w kontekście guzów litych u dzieci i młodzieży, co może otworzyć nowe możliwości terapeutyczne w onkologii pediatrycznej. Inne badania eksplorują potencjał lutetu-177 w leczeniu oponiaków, guzów mózgu, które dotychczas stanowiły wyzwanie terapeutyczne ze względu na ograniczoną dostępność skutecznych metod leczenia systemowego.
Trwają również prace nad opracowaniem nowych radiofarmaceutyków wykorzystujących lutet-177 jako nośnik promieniowania, ale celujących w inne białka powierzchniowe komórek nowotworowych. Przykładem może być lutet-177-neobomb, który celuje w receptor peptydu uwalniającego gastrynę obecny w wielu typach guzów litych, czy radiofarmaceutyki celujące w receptor fibroblastów aktywowanych nowotworowo, który jest obecny w mikrośrodowisku wielu nowotworów. Te nowatorskie podejścia mogą w przyszłości rozszerzyć zastosowanie terapii radioligandowej na znacznie większą grupę pacjentów onkologicznych.
Tak, terapia lutetem-177 jest dostępna w Polsce w wyspecjalizowanych ośrodkach medycyny nuklearnej. Leczenie jest prowadzone w ramach programów lekowych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia dla określonych wskazań klinicznych. Dostępność może być ograniczona ze względu na wymagania techniczne i personalne związane z bezpiecznym prowadzeniem terapii radioizotopowej.
Sama infuzja radiofarmaceutyku zawierającego lutet-177 trwa zazwyczaj około 30 minut. Jednak z uwagi na konieczność podania premedykacji, roztworu aminokwasów oraz przeprowadzenia badań kontrolnych po terapii, całość procedury zajmuje kilka godzin. Po podaniu leku pacjent jest hospitalizowany w specjalnie przystosowanym pomieszczeniu przez okres od 24 do 72 godzin w zależności od lokalnych protokołów i wielkości podanej aktywności.
Decyzja o kontynuowaniu innych terapii podczas leczenia lutetem-177 jest podejmowana indywidualnie przez lekarza prowadzącego. W przypadku analogów somatostatyny długo działających zaleca się ich odstawienie co najmniej cztery tygodnie przed pierwszą dawką lutetu-177, natomiast analogi krótko działające powinny być odstawione przynajmniej 24 godziny przed terapią. Inne leki mogą wymagać modyfikacji dawkowania lub czasowego przerwania, szczególnie jeśli mogą wpływać na funkcję nerek lub szpiku kostnego.
Bezpośrednio po terapii pacjenci muszą przestrzegać pewnych ograniczeń związanych z emisją promieniowania. Przez pierwsze kilka dni zaleca się ograniczenie bliskiego kontaktu z innymi osobami, szczególnie z dziećmi i kobietami w ciąży. Większość pacjentów może wrócić do normalnej aktywności zawodowej i życiowej po upływie około tygodnia od podania leku, chociaż zmęczenie może utrzymywać się przez dłuższy czas. Szczegółowe zalecenia dotyczące aktywności fizycznej i kontaktów społecznych pacjent otrzymuje od zespołu terapeutycznego.
Skuteczność terapii lutetem-177 zależy od wielu czynników, w tym od typu nowotworu, stopnia jego zaawansowania, obecności i gęstości receptorów docelowych oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W guzach neuroendokrynnych mediana czasu wolnego od progresji choroby może przekraczać 20 miesięcy, a obiektywna odpowiedź na leczenie występuje u około 18 do 30 procent pacjentów. W raku prostaty opornym na kastrację terapia może przedłużyć przeżycie o kilka miesięcy i poprawić jakość życia poprzez zmniejszenie objawów choroby.
Terapia lutetem-177 jest zazwyczaj stosowana w zaawansowanych stadiach choroby nowotworowej, gdzie celem leczenia jest kontrola progresji choroby, wydłużenie życia i poprawa jego jakości, a nie całkowite wyleczenie. U niektórych pacjentów można uzyskać długotrwałą remisję choroby, jednak całkowite wyleczenie jest rzadkie. Trwające badania nad zastosowaniem lutetu-177 we wcześniejszych stadiach choroby oraz jako terapii uzupełniającej po leczeniu radykalnym mogą w przyszłości zwiększyć odsetek pacjentów osiągających długotrwałe wyleczenie.
Dla pacjentów niekwalifikujących się do terapii lutetem-177 dostępne są inne opcje terapeutyczne zależne od typu nowotworu. W guzach neuroendokrynnych alternatywą mogą być analogi somatostatyny, inhibitory kinazy tyrozynowej, inhibitory mTOR lub chemioterapia. W raku prostaty opcje obejmują leki antyandrogenowe nowej generacji, chemioterapię taksanami, immunoterapię czy inne radiofarmaceutyki, takie jak rad-223. Wybór odpowiedniej terapii zawsze powinien być przedmiotem indywidualnej konsultacji z onkologiem.
Częstotliwość badań kontrolnych po zakończeniu terapii lutetem-177 jest ustalana indywidualnie przez lekarza prowadzącego i zależy od typu nowotworu oraz odpowiedzi na leczenie. Zazwyczaj pierwsze badanie kontrolne wykonuje się około trzech miesięcy po zakończeniu ostatniego cyklu terapeutycznego. Dalsze kontrole odbywają się w odstępach od trzech do sześciu miesięcy przez pierwsze dwa lata, a następnie co sześć do dwunastu miesięcy. Badania obejmują zazwyczaj obrazowanie metodami tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego oraz oznaczenie stężenia markerów nowotworowych we krwi.
Sama procedura podania radiofarmaceutyku nie jest bolesna i przypomina zwykłą infuzję dożylną. Pacjenci mogą odczuwać dyskomfort związany z koniecznością leżenia w jednej pozycji podczas infuzji oraz podczas wykonywania badań obrazowych po terapii. Niektórzy pacjenci mogą doświadczać nasilenia bólu kostnego w pierwszych dniach po terapii, co jest związane z reakcją zapalną w obrębie przerzutów do kości. Ten objaw jest zazwyczaj przejściowy i dobrze reaguje na leczenie przeciwbólowe.
Wiek sam w sobie nie stanowi bezwzględnego przeciwwskazania do terapii lutetem-177, jednak u pacjentów w podeszłym wieku szczególnie istotna jest ocena ogólnego stanu zdrowia, sprawności narządów wewnętrznych oraz współistniejących chorób. U osób starszych może być konieczna modyfikacja dawkowania, szczególnie przy zmniejszonej funkcji nerek. Kluczowe jest indywidualne rozważenie stosunku korzyści do ryzyka, biorąc pod uwagę oczekiwany czas przeżycia, jakość życia oraz preferencje pacjenta.
Możliwość ponownego zastosowania terapii lutetem-177 w przypadku nawrotu lub progresji choroby jest przedmiotem badań klinicznych i zależy od wielu czynników. U niektórych pacjentów, u których uzyskano dobrą odpowiedź na pierwsze leczenie i którzy nie doświadczyli poważnych działań niepożądanych, można rozważyć ponowną terapię. Decyzja taka wymaga jednak starannej oceny funkcji szpiku kostnego, nerek oraz ogólnego stanu pacjenta. W praktyce klinicznej obserwuje się przypadki skutecznego ponownego leczenia, szczególnie gdy między kursami terapeutycznymi upłynął dłuższy czas.
W Polsce leczenie preparatami zawierającymi lutet-177 jest dostępne w ramach programów lekowych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia dla określonych wskazań klinicznych. Refundacja obejmuje leczenie guzów neuroendokrynnych oraz przerzutowego raka prostaty opornego na kastrację u pacjentów spełniających szczegółowe kryteria kwalifikacji określone w programach terapeutycznych. Pacjenci zainteresowani tą formą leczenia powinni skonsultować się z lekarzem onkologiem w ośrodku dysponującym możliwością prowadzenia terapii radioizotopowej w celu uzyskania szczegółowych informacji o dostępności i procedurach kwalifikacyjnych.
