Lewetyracetam – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Lewetyracetam – lek należący do grupy leków przeciwpadaczkowych. Dokładny mechanizm działania lewetyracetamu nie jest w pełni poznany. Wykazuje działanie przeciwdrgawkowe. Stosowany w monoterapii napadów częściowych lub częściowo wtórnie uogólnionych u dorosłych i młodzieży (od 16 roku życia) z nowo rozpoznaną padaczką oraz w terapii skojarzonej w leczeniu napadów mioklonicznych u dorosłych i młodzieży (od 12 roku życia) z młodzieńczą padaczką miokloniczną, napadów toniczno-klonicznych pierwotnie uogólnionych u dorosłych i młodzieży (od 12 roku życia) z idiopatyczną padaczką uogólnioną, napadów częściowych lub częściowo wtórnie uogólnionych u dorosłych, młodzieży, dzieci i niemowląt (od 1 miesiąca) z padaczką.
Lewetyracetam występuje w postaci tabletek, roztworu doustnego oraz roztworu dożylnego. Dawkowanie leku jest ściśle powiązane z rodzajem stosowanej terapii.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): zapalenie błony śluzowej nosa i gardła, kaszel, ból głowy, zawroty głowy, senność, bezsenność, depresja, agresywność, drażliwość, jadłowstręt ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Lewetyracetam – lek przeciwpadaczkowy o szerokim spektrum działania
Lewetyracetam to jeden z najważniejszych leków przeciwpadaczkowych nowej generacji, wprowadzony do praktyki klinicznej w 1999 roku. Dzięki swojemu unikalnemu mechanizmowi działania, korzystnemu profilowi bezpieczeństwa i minimalnym interakcjom z innymi lekami, stał się alternatywą dla klasycznych preparatów przeciwpadaczkowych, takich jak kwas walproinowy czy karbamazepina. Lek ten wykazuje skuteczność w leczeniu różnych typów napadów padaczkowych – od napadów częściowych, przez miokloniczne, aż po napady toniczno-kloniczne. Charakteryzuje się szybkim wchłanianiem z przewodu pokarmowego, bezpiecznym profilem farmakokinetycznym i możliwością stosowania zarówno w monoterapii, jak i jako dodatek do już prowadzonego leczenia przeciwpadaczkowego.
Czym jest lewetyracetam i jak działa?
Lewetyracetam należy do grupy leków przeciwpadaczkowych trzeciej generacji i jest pochodną pirolidonu. Jego mechanizm działania nie jest do końca poznany, ale wiadomo, że lewetyracetam wiąże się z białkiem synaptycznym SV2A, które jest odpowiedzialne za regulację uwalniania neuroprzekaźników. To odróżnia go od klasycznych leków przeciwpadaczkowych, które działają głównie na kanały sodowe lub receptory GABA.
Lewetyracetam wiąże się z SV2A, glikoproteiną pęcherzyków synaptycznych, i hamuje presynaptyczne kanały wapniowe, zmniejszając uwalnianie neurotransmiterów i działając jako neuromodulator. Wpływa również na stężenie jonów wapnia w komórkach nerwowych, co stabilizuje błony komórkowe neuronów i zmniejsza ich nadmierną pobudliwość.
Unikalne właściwości mechanizmu działania
Unikalne działanie przeciwdrgawkowe lewetyracetamu polega na wiązaniu białek (SV2A) zakończeń neuronalnych, co moduluje pobudzenia presynaptyczne i ogranicza uwalnianie neurotransmiterów z błony presynaptycznej. W przeciwieństwie do innych leków przeciwpadaczkowych:
- Nie blokuje receptorów GABA ani glutaminianowych
- Nie wpływa na kanały sodowe w sposób typowy dla klasycznych leków
- Działa głównie na tkankę dotkniętą patologią (nadmiernym pobudzeniem)
- Nie zaburza prawidłowych procesów neurotransmisji
Farmakokinetyka – jak organizm przetwarza lewetyracetam
Lewetyracetam szybko i niemal całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne stężenie w surowicy krwi po upływie ok. 1,3 h. Pokarm nie wpływa na wchłanianie leku, co oznacza, że można go przyjmować niezależnie od posiłków.
Kluczowe właściwości farmakokinetyczne
Parametr |
Wartość |
Czas osiągnięcia maksymalnego stężenia |
1,3 godziny |
Biologiczny okres półtrwania |
7 godzin (u dorosłych) |
Wiązanie z białkami osocza |
<10% |
Eliminacja z moczem |
95% |
Stan stacjonarny |
Po 2 dniach |
Metabolizmowi ulega niewielki odsetek lewetyracetamu. Główną drogę metabolizmu (24% dawki) stanowi enzymatyczna hydroliza grupy acetamidowej; proces ten zachodzi w wielu tkankach, włącznie z komórkami krwi. Jest to istotna zaleta, ponieważ lek nie obciąża systemu enzymatycznego wątroby.
Wskazania do stosowania lewetyracetamu
Lewetyracetam ma szerokie spektrum działania przeciwpadaczkowego i może być stosowany w różnych typach padaczki:
Monoterapia
Monoterapia napadów częściowych lub częściowych wtórnie uogólnionych u chorych po 16. roku życia z nowo rozpoznaną padaczką.
Terapia wspomagająca
- Napady częściowe: u dorosłych, dzieci i niemowląt od 1. miesiąca życia
- Napady miokloniczne: u dorosłych i młodzieży po 12. roku życia z młodzieńczą padaczką miokloniczną
- Napady toniczno-kloniczne pierwotnie uogólnione: u dorosłych i młodzieży po 12. roku życia z idiopatyczną padaczką uogólnioną
Dawkowanie i sposób podawania
Dawkowanie lewetyracetamu zależy od wieku pacjenta, masy ciała oraz typu napadów padaczkowych.
Dorośli i młodzież (≥50 kg)
- Dawka początkowa: 500 mg dwa razy dziennie
- Dawka docelowa: 1000-1500 mg dwa razy dziennie
- Dawka maksymalna: 1500 mg dwa razy dziennie
- Zwiększanie dawki: co 2-4 tygodnie o 500 mg
Dzieci i niemowlęta
Grupa wiekowa |
Dawka początkowa |
Dawka maksymalna |
Sposób dawkowania |
Niemowlęta <6 miesięcy |
7 mg/kg 2×/dzień |
21 mg/kg 2×/dzień |
Roztwór doustny |
Niemowlęta >6 miesięcy – dzieci <50kg |
10 mg/kg 2×/dzień |
30 mg/kg 2×/dzień |
Roztwór doustny |
Dzieci ≥50 kg |
Jak u dorosłych |
Jak u dorosłych |
Tabletki lub roztwór |
Modyfikacja dawek w szczególnych sytuacjach
Zaburzenia czynności nerek:
- Klirens kreatyniny 50-79 ml/min: 500-1000 mg 2×/dzień
- Klirens kreatyniny 30-49 ml/min: 250-750 mg 2×/dzień
- Klirens kreatyniny <30 ml/min: 250-500 mg 2×/dzień
Osoby w podeszłym wieku: U osób w podeszłym wieku biologiczny okres półtrwania zwiększa się o ok. 40% (do 10–11 h), co może wymagać dostosowania dawkowania.
Leczenie farmakologiczne padaczki – miejsce lewetyracetamu
Współczesne leczenie farmakologiczne padaczki opiera się na kilku grupach leków przeciwpadaczkowych o różnych mechanizmach działania. Lewetiracetam jako jedyny lek w terapii dodanej osiągnął największy procent redukcji napadów. W grupie pacjentów z padaczką lekooporną aż 8% pacjentów było całkowicie wolnych od napadów.
Klasyczne leki przeciwpadaczkowe
Tradycyjne leki przeciwpadaczkowe obejmują:
- Kwas walproinowy (Depakine, Convulex) – nadal najskuteczniejszy w padaczce uogólnionej, ale z większymi działaniami niepożądanymi
- Karbamazepina (Tegretol, Amizepin) – lek pierwszego wyboru w napadach częściowych, ale z licznymi interakcjami lekowymi
- Fenytoina – skuteczna, ale o wąskim oknie terapeutycznym i konieczności monitorowania stężeń
- Fenobarbital – stosowany głównie u niemowląt i w stanach padaczkowych
Przewagi lewetyracetamu nad lekami klasycznymi
Lewetiracetam jest alternatywą dla kwasu walproinowego oraz karbamazepiny ze względu na podobną skuteczność, mniejsze objawy niepożądane oraz brak istotnych interakcji lekowych. Najważniejsze zalety to:
- Minimal ne interakcje z innymi lekami
- Brak konieczności monitorowania stężeń we krwi
- Możliwość stosowania u kobiet w ciąży (po ocenie ryzyka)
- Szybkie osiągnięcie skutecznej dawki terapeutycznej
- Dobra tolerancja u dzieci i osób starszych
Działania niepożądane i profil bezpieczeństwa
Lewetiracetam wprowadzono jako lepszą alternatywę dla kwasu walproinowego czy karbamazepiny, gdyż miał on wywoływać mniej działań niepożądanych. Niemniej jednak, jak każdy lek, może powodować skutki uboczne.
Bardzo często występujące (>10% pacjentów)
- Senność
- Bóle głowy
- Zapalenie błony śluzowej nosa i gardła
Często występujące (1-10% pacjentów)
- Bezsenność
- Zawroty głowy
- Zmęczenie
- Depresja, lęk, nerwowość, drażliwość
- Problemy żołądkowo-jelitowe (biegunka, nudności, wymioty, ból brzucha)
- Kaszel
- Podwójne widzenie
- Zaburzenia równowagi
Rzadkie, ale poważne działania niepożądane
- Myśli i zachowania samobójcze
- Reakcje alergiczne, w tym zespół Stevens-Johnsona
- Zaburzenia psychotyczne
- Encefalopatia
- Zmniejszenie liczby krwinek białych lub płytek krwi
Uwaga: U osób, które przyjmowały leki przeciwpadaczkowe, w tym lewetiracetam, zgłaszano przypadki myśli samobójczych, prób, i zachowań samobójczych. Dlatego pacjenci wymagają monitorowania pod kątem nastrojów depresyjnych.
Interakcje lekowe i środki ostrożności
Jedną z największych zalet lewetyracetamu jest minimalny potencjał do interakcji z innymi lekami. Lewetyracetam oraz jego główny metabolit nie wpływają na aktywność najważniejszych izoenzymów cytochromu P-450 ani enzymów związanych z glukuronidacją, dlatego lek pozbawiony jest znanych interakcji z innymi lekami przeciwpadaczkowymi.
Leki wymagające ostrożności
- Metotreksat: może zwiększać stężenie metotreksatu do poziomów toksycznych
- Makrogol: nie należy stosować na godzinę przed i po lewetyracetamie
- Probenecyd: może wpływać na eliminację lewetyracetamu przez nerki
Szczególne grupy pacjentów
- Ciąża: stosowanie możliwe po ocenie ryzyka przez lekarza
- Karmienie piersią: lek przenika do mleka kobiecego, zalecana ostrożność
- Zaburzenia czynności nerek: konieczna modyfikacja dawki
- Prowadzenie pojazdów: ostrożność ze względu na możliwą senność
Odstawianie lewetyracetamu
W przypadku kończenia terapii lewetyracetamem konieczne jest stopniowe odstawianie produktu. Nagłe przerwanie leczenia może spowodować nasilenie napadów padaczkowych.
Schemat stopniowego odstawiania
- Dorośli: zmniejszanie dawki o 500-1000 mg co 2-4 tygodnie
- Dzieci >6 miesięcy (<50 kg): redukcja nie więcej niż 10 mg/kg każde 2 tygodnie
- Niemowlęta <6 miesięcy: redukcja nie więcej niż 7 mg/kg każde 2 tygodnie
Czy lewetyracetam można stosować z innymi lekami?
Tak, lewetyracetam charakteryzuje się minimalnym potencjałem do interakcji z innymi lekami przeciwpadaczkowymi i większością innych preparatów. Jest to jedna z jego głównych zalet w porównaniu z klasycznymi lekami przeciwpadaczkowymi.
Jak szybko działa lewetyracetam?
Lewetyracetam szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne stężenie we krwi już po 1,3 godziny. Stan stacjonarny, czyli optymalny poziom leku w organizmie, osiąga się po około 2 dniach regularnego stosowania.
Czy można stosować lewetyracetam w ciąży?
Lewetyracetam może być stosowany w ciąży, ale tylko po dokładnej ocenie ryzyka przez lekarza. W porównaniu z niektórymi innymi lekami przeciwpadaczkowymi, wykazuje stosunkowo niskie ryzyko podczas ciąży.
Jakie są najczęstsze skutki uboczne lewetyracetamu?
Najczęstsze działania niepożądane to senność, bóle głowy oraz zapalenie błony śluzowej nosa i gardła. Większość pacjentów dobrze toleruje ten lek, a skutki uboczne są zwykle łagodne.
Czy podczas stosowania lewetyracetamu można prowadzić samochód?
Należy zachować ostrożność, szczególnie na początku leczenia lub po zwiększeniu dawki, ze względu na możliwość wystąpienia senności i zawrotów głowy. Każdy pacjent powinien ocenić indywidualnie, jak lek wpływa na jego sprawność psychomotoryczną.
Czy lewetyracetam wymaga monitorowania stężenia we krwi?
Nie, w przeciwieństwie do niektórych klasycznych leków przeciwpadaczkowych, lewetyracetam nie wymaga rutynowego monitorowania stężenia we krwi. To znacznie ułatwia prowadzenie terapii.
Jak długo trzeba stosować lewetyracetam?
Czas stosowania lewetyracetamu zależy od typu padaczki i odpowiedzi na leczenie. Decyzję o kontynuacji lub zakończeniu terapii zawsze podejmuje lekarz na podstawie oceny stanu klinicznego pacjenta.
Czy lewetyracetam można stosować u dzieci?
Tak, lewetyracetam można stosować u dzieci, a nawet niemowląt od 1. miesiąca życia jako terapię wspomagającą. U najmłodszych pacjentów stosuje się roztwór doustny, który pozwala na dokładne dawkowanie według masy ciała.
Co robić w przypadku pominięcia dawki?
Jeśli pacjent pominie dawkę, powinien przyjąć ją jak najszybciej. Jednak jeśli zbliża się czas na kolejną dawkę, należy pominąć zapomnianą dawkę i kontynuować zgodnie z regularnym schematem. Nie wolno podwajać dawki.
Czy można nagle przerwać stosowanie lewetyracetamu?
Nie, nagłe przerwanie stosowania lewetyracetamu może spowodować nasilenie napadów padaczkowych. Lek należy odstawiać stopniowo, zmniejszając dawkę zgodnie z zaleceniami lekarza.
Bibliografia
- Lynch BA, Lambeng N, Nocka K, Kensel-Hammes P, Bajjalieh SM, Matagne A, Fuks B. The synaptic vesicle protein SV2A is the binding site for the antiepileptic drug levetiracetam. Proc Natl Acad Sci U S A. 2004 Jun 29;101(26):9861-6. DOI: 10.1073/pnas.0308208101 PMID: 15210974
- Patsalos PN. Clinical pharmacokinetics of levetiracetam. Clin Pharmacokinet. 2004;43(11):707-24. DOI: 10.2165/00003088-200443110-00002 PMID: 15301575