Karwedylol – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Karwedylol – lek stosowany m.in. w celu obniżenia ciśnienia krwi. Mechanizm działania karwedylolu polega na hamowaniu receptorów adrenergicznych typu alfa-1, przez co rozszerzają się naczynia krwionośne, a w konsekwencji obniża ciśnienie krwi. Ponadto lek zmniejsza opór naczyń obwodowych i działa stabilizująco na błony komórkowe. Wskazaniem do stosowania karwedylolu jest leczenie nadciśnienia tętniczego, dławicy piersiowej oraz przewlekłej niewydolności serca. U chorych z dławicą piersiową, lek działa przeciwdławicowo.
Karwedylol występuje w postaci tabletek. Zaleca się, aby po godzinie od przyjęcia pierwszej dawki leku oraz po każdym jej zwiększeniu, wykonać pomiar ciśnienia krwi w celu wykluczenia niedociśnienia. Karwedylol można stosować w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi lekami stosowanymi w chorobach układu sercowo-naczyniowego. Dawkowanie leku dobiera się indywidualnie do wskazań pacjenta i skuteczności leczenia.
Możliwe działania niepożądane: ból głowy, zawroty głowy, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, niedokrwistość, hipercholesterolemia, zwiększenie masy ciała, obniżenie nastroju, zaburzenia widzenia, niewydolność serca, ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka, ból kończyn, osłabienie, zmęczenie.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Karwedylol- skuteczny lek w terapii chorób serca i nadciśnienia
Karwedylol to nowoczesna substancja czynna należąca do grupy leków nazywanych beta-blokerami trzeciej generacji, która zrewolucjonizowała leczenie chorób układu sercowo-naczyniowego. Wśród beta-adrenolityków szczególnie zalecanych w leczeniu niewydolności serca – zarówno w wytycznych Europejskiego, jak i Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (odpowiednio: ESC, PTK) – wymienia się karwedilol, bisoprolol, nebiwolol oraz metoprolol. W przeciwieństwie do tradycyjnych beta-blokerów, karwedylol wykazuje unikalne właściwości terapeutyczne dzięki podwójnemu mechanizmowi działania, blokując jednocześnie receptory alfa i beta-adrenergiczne. Działanie karwedylolu polega na blokowaniu receptorów adrenergicznych typu alfa (alfa-1) i beta (zarówno beta-1 jak i beta-2), co zapewnia kompleksową ochronę układu sercowo-naczyniowego. Lek ten znalazł szczególne zastosowanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego, niewydolności serca oraz stabilnej dławicy piersiowej, oferując pacjentom nie tylko skuteczną kontrolę objawów, ale także poprawę długoterminowych rokowań. Jednym z zalecanych beta-adrenolityków jest karwedilol, który pomimo stosunkowo niewielkiej selektywności względem receptorów β1 wykazuje działanie plejotropowe, co korzystnie przekłada się na przeżywalność i zmniejszenie częstości hospitalizacji z powodu CHF. Dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym i kardioprotekcyjnym, karwedilol reprezentuje nowoczesne podejście do terapii chorób serca, łącząc wysoką skuteczność z dobrym profilem bezpieczeństwa.
Mechanizm działania karwedilolu
Karwedylol jest nieselektywnym antagonistą receptorów ß-adrenergicznych (blokuje receptory ß1 oraz ß2), dodatkowo blokuje receptory α1-adrenergiczne. Ten podwójny mechanizm działania czyni go wyjątkowym wśród beta-blokerów dostępnych w Polsce. Farmakologiczne zablokowanie receptorów uniemożliwia ich pobudzenie, a przez to ogranicza skutki działania adrenaliny czy noradrenaliny na tkanki docelowe posiadające receptory alfa lub beta.
Działanie na receptory beta-adrenergiczne powoduje spowolnienie rytmu serca oraz zmniejszenie siły jego skurczów, co przekłada się na zmniejszenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen. Blokada receptorów beta prowadzi do zmniejszenia aktywności układu renina-angotensyna-aldosteron (zwiększenie wydzielania reniny jest bowiem powodowane przez pobudzenie układu współczulnego). Jednocześnie blokowanie receptorów alfa-1 prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, co wynika głównie z blokowania receptorów alfa1-adrenergicznych, skutkując obniżeniem ciśnienia tętniczego.
Charakterystycznym dla karwedilolu działaniem jest wybiórcze blokowanie receptorów α1. Dzięki temu lek zmniejsza opór obwodowy i skuteczniej niż inne leki β-adrenolityczne obniża ciśnienie krwi. Ważną zaletą karwedylolu jest to, że nie zmniejsza objętości wyrzutowej mięśnia sercowego. Przepływ krwi przez nerki i naczynia obwodowe pozostaje w granicach normy, dzięki czemu rzadziej, niż w przypadku stosowania innych β-adrenolityków, pacjenci doświadczają ziębnięcia kończyn.
Dodatkowo karwedylol wykazuje właściwości antyoksydacyjne, które chronią komórki serca przed uszkodzeniem spowodowanym wolnymi rodnikami. Karwedilol wykazuje również aktywność antyoksydacyjną. Lek nie wpływa negatywnie na profil lipidowy organizmu, co zdarza się w przypadku innych leków β-adrenolitycznych.
Główne wskazania do stosowania karwedilolu
Nadciśnienie tętnicze
Karwedilol stanowi skuteczną opcję terapeutyczną w leczeniu nadciśnienia tętniczego, szczególnie u pacjentów z chorobami współistniejącymi. U chorych z nadciśnieniem tętniczym skutkiem działania preparatu jest obniżenie ciśnienia tętniczego i niewielkie zmniejszenie częstotliwości rytmu serca. Lek działa wielokierunkowo, obniżając ciśnienie poprzez zmniejszenie minutowej objętości serca oraz rozszerzenie naczyń obwodowych.
Niewydolność serca
Standard postępowania farmakologicznego w opiece nad pacjentami z niewydolnością serca stanowią m.in. leki z grupy beta-adrenolityków. Hamowanie układu współczulnego jest szczególnie zalecane u chorych po przebytym zawale serca, u których frakcja wyrzutowa lewej komory serca (ejection fraction – EF) wynosi 40% i mniej, jak również u chorych z przewlekłą niewydolnością serca i upośledzoną funkcją skurczową lewej komory.
U chorych z zaburzeniami czynności lewej komory lub zastoinową niewydolnością serca korzystnie wpływa na parametry hemodynamiczne, frakcję wyrzutową i wymiary lewej komory. Badania kliniczne potwierdziły, że karwedylol znacząco poprawia przeżywalność pacjentów z niewydolnością serca oraz zmniejsza liczbę hospitalizacji.
Stabilna dławica piersiowa
U chorych ze stabilną dławicą piersiową karwedilol wykazuje działanie przeciwniedokrwienne i zmniejsza częstość epizodów bólowych. Lek zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen poprzez spowolnienie rytmu serca i obniżenie ciśnienia tętniczego, co przekłada się na lepszą tolerancję wysiłku u pacjentów.
Farmakologia i farmakokinetyka
Karwedilol w umiarkowanym stopniu wchłania się po podaniu doustnym, a dostępność biologiczna wynosi 25–35%, pokarm nie wpływa na jej wartość. Maksymalne stężenie karwedilolu we krwi osiągane jest w ciągu około 1 godziny po doustnym przyjęciu leku. Pokarm nie wpływa na dostępność biologiczną karwedilolu ale wydłuża czas potrzebny do uzyskania stężenia maksymalnego.
Karwedylol jest dostępny w postaci mieszaniny racemicznej dwóch enancjomerów. Dostępne preparaty zawierają mieszaninę racemiczną enancjomerów karwedilolu (równomolowa mieszanina dwóch odmian karwedilolu, które można porównać do prawej i lewej rękawiczki); enancjomer S wykazuje działanie α i ß-adrenolityczne (blokuje receptory α i ß), enancjomer R blokuje receptory α-adrenergiczne.
Lek ulega intensywnemu metabolizmowi w wątrobie, a niektóre z metabolitów wykazują działanie farmakologiczne. Lek jest wydalany głównie z kałem w postaci metabolitów, ok. 2% leku wydalane jest w postaci niezmienionej z moczem.
Dawkowanie i sposób podawania
Dawkowanie karwedilolu musi być dostosowane indywidualnie do stanu pacjenta i rodzaju leczonej choroby. Ogólną zasadą jest rozpoczęcie od najmniejszej skutecznej dawki z stopniowym zwiększaniem w odstępach dwutygodniowych.
Nadciśnienie tętnicze
Pierwszego nadciśnienie tętnicze: początkowo 12,5 mg 1 raz na dobę przez pierwsze 2 dni, następnie 25 mg 1 raz na dobę. W razie potrzeby lekarz może stopniowo zwiększać dawkę w odstępach co najmniej 2 tygodniowych. Dawka karwedilolu podczas terapii nadciśnienia tętniczego wynosi od 12,5 mg do 50 mg na dobę.
Stabilna dławica piersiowa
Przewlekła, stabilna dławica piersiowa: początkowo 12,5 mg 2 razy na dobę przez pierwsze 2 dni, następnie 25 mg 2 razy na dobę. W razie potrzeby lekarz może stopniowo zwiększać dawkę w odstępach co najmniej 2 tygodniowych do maksymalnej dawki 100 mg na dobę, przyjmowanej w 2 dawkach podzielonych.
Niewydolność serca
Dawkowanie w niewydolności serca wymaga szczególnej ostrożności i ścisłego monitorowania. Dawka początkowa wynosi 3,125 mg dwa razy na dobę przez dwa tygodnie. Dawka może być zwiększana stopniowo, zwykle w dwutygodniowych odstępach. Jeśli pacjent waży mniej niż 85 kg, zalecana maksymalna dawka wynosi 25 mg dwa razy na dobę, a jeśli pacjent waży więcej niż 85 kg, lekarz może zwiększyć dawkę do 50 mg dwa razy na dobę.
Zasady bezpiecznego dawkowania:
- Zawsze rozpoczynać od najniższej dawki
- Zwiększać dawkę stopniowo w odstępach 2-tygodniowych
- Monitorować ciśnienie tętnicze i rytm serca przed każdym zwiększeniem dawki
- Tabletki należy przyjmować z pokarmem w celu ograniczenia ryzyka wystąpienia działań niepożądanych
Leczenie farmakologiczne chorób serca – miejsce karwedylolu
W terapii niewydolności serca karwedilol stosuje się w skojarzeniu z innymi lekami, tworząc kompleksowe leczenie farmakologiczne. Podstawę terapii stanowią inhibitory ACE lub sartany (ARB), leki moczopędne oraz beta-blokery.
Najczęściej stosowane substancje czynne w Polsce w terapii niewydolności serca:
- Beta-blokery: karwedilol, bisoprolol, metoprolol, nebiwolol
- Inhibitory ACE: enalapril, lisinopril, ramipril, perindopril
- Sartany (ARB): losartan, walsartan, telmisartan, irbesartan
- Leki moczopędne: furosemid, hydrochlorotiazyd, indapamid, spironolakton
- Inne: digoksyna, iwabradyna, sakubitril/walsartan
Leczenie umiarkowanej do ciężkiej niewydolności serca jako uzupełnienie standardowego leczenia podstawowego, na które składa się stosowanie leków moczopędnych, inhibitorów ACE, glikozydów naparstnicy i/lub leków rozszerzających naczynia krwionośne.
W leczeniu nadciśnienia tętniczego karwedilol może być stosowany w monoterapii lub w skojarzeniu z:
- Diuretykami: hydrochlorotiazyd, indapamid, chlortalidon
- Antagonistami wapnia: amlodipin, lacidipin, lerkanipidin
- Inhibitorami ACE/ARB: jak wyżej wymienione
Przeciwwskazania do stosowania karwedylolu
Karwedylol nie może być stosowany w następujących przypadkach:
Bezwzględne przeciwwskazania:
- Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancją pomocniczą
- Niestabilna i/lub niewyrównana niewydolność serca
- Objawiające się klinicznie zaburzenia czynności wątroby
- Blok przedsionkowo-komorowy drugiego i trzeciego stopnia (u pacjentów bez wszczepionego stymulatora serca)
- Ciężka bradykardia (poniżej 50 skurczów serca na minutę)
- Ciężkie niedociśnienie (skurczowe ciśnienie tętnicze poniżej 85 mm Hg)
- Wstrząs kardiogenny
- Skurcz oskrzeli lub astma oskrzelowa w wywiadzie
Działania niepożądane karwedilolu
Ryzyko wystąpienia większości działań niepożądanych jest podobne we wszystkich wskazaniach. Bardzo często możliwe: zawroty głowy, bóle głowy, niedociśnienie tętnicze, niewydolność serca, uczucie zmęczenia/znużenia.
Podział działań niepożądanych według częstości występowania
Bardzo często (≥1/10 pacjentów):
- Zawroty głowy i bóle głowy
- Uczucie zmęczenia i osłabienia
- Niedociśnienie tętnicze
- Pogorszenie niewydolności serca (głównie na początku leczenia)
Często (≥1/100 do <1/10 pacjentów):
- Zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, zakażenia górnych dróg oddechowych, zakażenia dróg moczowych, mała liczba czerwonych krwinek, zwiększenie masy ciała, wzrost stężenia cholesterolu, utrata kontroli stężenia cukru we krwi u osób z cukrzycą, depresja, przygnębienie, zaburzenia widzenia, wytwarzanie mniejszej ilości łez, podrażnienie oczu, spowolnienie akcji serca, obrzęki
- Problemy żołądkowo-jelitowe: nudności, wymioty, biegunka
Rzadko (≥1/1000 do <1/100 pacjentów):
- Problemy z krążeniem krwi (w tym objaw zimnych rąk i stóp), sztywnienie tętnic (arterioskleroza) pogorszenie objawów u pacjentów z zespołem Raynauda oraz utykanie (ból nóg, który narasta podczas chodzenia)
- Reakcje alergiczne skórne
Szczególne grupy pacjentów
Chorzy na cukrzycę powinni zachować szczególną ostrożność ponieważ preparat może maskować objawy hipoglikemii (zmniejszenia stężenia glukozy we krwi), takie jak uczucie kołatania serca, zwiększenie częstotliwości rytmu serca (tachykardia) czy pocenie się.
Starsi dorośli mogą być bardziej podatni na działania niepożądane karwedilolu, zwłaszcza zawroty głowy i oszołomienie.
Interakcje lekowe i środki ostrożności
Karwedilol może wchodzić w interakcje z wieloma lekami, dlatego zawsze należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach.
Ważne interakcje lekowe:
| Grupa leków |
Efekt interakcji |
Zalecenia |
| Glikozydy naparstnicy (digoksyna) |
Należy kontrolować stężenie digoksyny we krwi na początku leczenia oraz w okresie zwiększania lub zmniejszania dawki karwedilolu |
Regularne monitorowanie stężenia |
| Leki z grupy NLPZ, estrogeny i kortykosteroidy |
Zmniejszają działanie przeciwnadciśnieniowe karwedylolu |
Możliwość konieczności zwiększenia dawki |
| Antagoniści wapnia (diltiazem, werapamil) |
Ryzyko zaburzeń rytmu serca |
Ścisłe monitorowanie EKG |
| Insulina i doustne leki przeciwcukrzycowe |
Nasilenie działania insulin i metforminy, karwedylol może maskować pierwsze objawy hipoglikemii |
Częstsze kontrole glikemii |
Szczególne środki ostrożności:
- Sok grejpfrutowy może nasilić wchłanianie leku z przewodu pokarmowego, a co za tym idzie zwiększyć jego stężenie w organizmie i nasilić działanie, nawet do wystąpienia działania toksycznego
- Spożywanie alkoholu podczas leczenia karwedilolem może prowadzić do nasilenia działań niepożądanych, takich jak zawroty głowy i uczucie zmęczenia
Monitorowanie w czasie terapii
Podczas leczenia karwedilolem konieczne jest regularne monitorowanie stanu pacjenta:
Parametry wymagające kontroli:
- Ciśnienie tętnicze – pomiar przed każdą wizytą kontrolną
- Rytm serca – ocena częstości i regularności
- Masa ciała – szczególnie u pacjentów z niewydolnością serca
- Funkcja nerek – W okresie stosowania preparatu, u chorych z przewlekłą niewydolnością serca i niskim ciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca i rozległymi zmianami naczyniowymi i/lub u chorych z zaburzeniami czynności nerek może wystąpić przejściowe nasilenie zaburzeń czynności nerek
- Glikemia – u pacjentów z cukrzycą
- Objawy kliniczne – ocena tolerancji wysiłku, występowania obrzęków
| Parametr |
Częstość kontroli |
Uwagi specjalne |
| Ciśnienie tętnicze |
Co 2 tygodnie przy zmianie dawki |
Pomiar w pozycji leżącej i stojącej |
| Rytm serca |
Co wizytę |
Szczególna uwaga na bradykardię |
| Masa ciała |
Codziennie (pacjent), co wizytę |
Wzrost >2 kg w ciągu 3 dni – kontakt z lekarzem |
| Funkcja nerek |
Co 3-6 miesięcy |
Częściej u pacjentów wysokiego ryzyka |
Stosowanie w szczególnych sytuacjach
Ciąża i karmienie piersią
Dane kliniczne dotyczące bezpieczeństwa stosowania leku u kobiet ciężarnych są niewystarczające. β-blokery zmniejszają perfuzję łożyska, co może prowadzić do wewnątrzmacicznej śmierci płodu oraz porodu niewczesnego lub przedwczesnego. Stosowanie karwedylolu podczas ciąży nie jest zalecane.
Lek jest przeciwwskazany w okresie karmienia piersią, gdyż może przenikać do mleka matki.
Pacjenci w podeszłym wieku
U osób w podeszłym wieku początkowo 12,5 mg 1 raz na dobę (w razie potrzeby lekarz zaleci zwiększanie dawki w odstępach 2 tygodniowych lub rzadziej). Starsi pacjenci wymagają szczególnie ostrożnego monitorowania ze względu na zwiększone ryzyko działań niepożądanych.
Zaburzenia czynności wątroby i nerek
Karwedilol wymaga dostosowania dawki w przypadku współistniejących zaburzeń wątroby. U pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby lek jest przeciwwskazany.
Odstawianie leku
Nie należy nagle przerywać stosowania preparatu, zwłaszcza u osób z chorobą niedokrwienną serca. Lek, proces wycofania karwedylolu ze schematu terapii powinien trwać około dwóch tygodni. Nagłe przerwanie leczenia może prowadzić do pogorszenia stanu pacjenta, szczególnie u osób z chorobą wieńcową.
Czy można prowadzić samochód podczas leczenia karwedilolem?
Na początku leczenia lub podczas jego modyfikacji mogą wystąpić zawroty głowy i zmęczenie. W razie pojawienia się takich objawów należy unikać prowadzenia pojazdów lub wykonywania pracy wymagającej szczególnej koncentracji. Po ustabilizowaniu dawki i dobrej tolerancji leku, prowadzenie pojazdów jest zazwyczaj możliwe.
Jak długo trwa leczenie karwedilolem?
Karwedilol jest zwykle lekiem stosowanym przewlekle. W przypadku nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca leczenie kontynuuje się długoterminowo pod regularną kontrolą lekarską. Decyzję o czasie trwania terapii zawsze podejmuje lekarz prowadzący.
Co zrobić gdy zapomnę przyjąć dawkę?
Jeżeli pacjent pominie dawkę, nie należy zwiększać następnej dawki leku ani stosować dawki podwójnej w celu uzupełnienia pominiętej dawki. Należy przyjąć następną dawkę o regularnej porze i skonsultować się z lekarzem.
Czy karwedilol wpływa na potencję?
Jak wszystkie beta-blokery, karwedilol może wpływać na funkcje seksualne u niektórych mężczyzn. Problem ten występuje rzadko i zazwyczaj jest odwracalny. W przypadku wystąpienia takich objawów należy skonsultować się z lekarzem, który może rozważyć zmianę leczenia.
Czy można przyjmować karwedilol z pokarmem?
Nie ma konieczności przyjmowania preparatu podczas posiłku, jednakże zaleca się aby chorzy z niewydolnością serca przyjmowali preparat z posiłkiem, w celu spowolnienia jego wchłaniania i zmniejszenia ryzyka wystąpienia niedociśnienia ortostatycznego.
Jakie są objawy przedawkowania karwedilolem?
Objawy przedawkowania mogą obejmować przede wszystkim znaczne niedociśnienie, spowolnienie tętna, niewydolność serca, wstrząs kardiogenny i zatrzymanie krążenia. Wśród innych możliwych objawów przedawkowania wymienia się zaburzenia oddychania, skurcz oskrzeli, wymioty, zaburzenia świadomości i napady drgawkowe. W przypadku podejrzenia przedawkowania należy natychmiast skontaktować się ze służbami medycznymi.
Czy karwedylol można stosować u diabetyków?
Karwedylol może być stosowany u pacjentów z cukrzycą, jednak wymaga to szczególnej ostrożności. Chorzy na cukrzycę powinni zachować szczególną ostrożność ponieważ preparat może maskować objawy hipoglikemii (zmniejszenia stężenia glukozy we krwi), takie jak uczucie kołatania serca, zwiększenie częstotliwości rytmu serca (tachykardia) czy pocenie się. Konieczne są częstsze kontrole poziomu cukru we krwi.
Bibliografia
- Packer M, Bristow MR, Cohn JN, Colucci WS, Fowler MB, Gilbert EM, Shusterman NH. The effect of carvedilol on morbidity and mortality in patients with chronic heart failure. U.S. Carvedilol Heart Failure Study Group. N Engl J Med. 1996;334(21):1349-55. DOI: 10.1056/NEJM199605233342101 PMID: 8614419
- Packer M, Coats AJ, Fowler MB, Katus HA, Krum H, Mohacsi P, Rouleau JL, Tendera M, Castaigne A, Roecker EB, Schultz MK, DeMets DL; Carvedilol Prospective Randomized Cumulative Survival Study Group. Effect of carvedilol on survival in severe chronic heart failure. N Engl J Med. 2001;344(22):1651-8. DOI: 10.1056/NEJM200105313442201 PMID: 11386263