Iodopol to radiofarmaceutyk, który zawiera promieniotwórczy izotop jodu-131. Jest stosowany w leczeniu zamkniętym, co oznacza, że jest podawany pacjentom w specjalistycznych ośrodkach medycznych. Lek ten jest używany do diagnostyki i leczenia chorób tarczycy, takich jak nadczynność tarczycy, wole guzkowe oraz zróżnicowany rak tarczycy. Jest dostępny na receptę.
Jodek sodu Na131I POLATOM to radiofarmaceutyk w postaci kapsułek do diagnostyki, który zawiera substancję czynną jodek sodu. Jest stosowany w diagnostyce zaburzeń czynności tarczycy, oceny położenia tkanki tarczycy, jej wielkości i kształtu, a także w badaniu kinetyki radiojodu w tarczycy1. Jod-131 emituje promieniowanie, które może być rejestrowane.
Jodek sodu Na131I POLATOM to radiofarmaceutyk w postaci kapsułek do terapii, który zawiera substancję czynną jodek sodu. Jest stosowany w leczeniu chorób tarczycy, takich jak nadczynność tarczycy, wola guzowatego tarczycy, choroba Gravesa-Basedowa, guzek autonomiczny, choroba Plummera, a także w leczeniu zróżnicowanych raków tarczycy1. Jod-131 jest radioizotopem krótko-życiowym, o okresie połowicznego rozpadu wynoszącym 8,04 dni1. Każda kapsułka zawiera od 37 MBq do 7400 MBq jodku sodu.
Jodek sodu Na131I to radiofarmaceutyk, który może być stosowany zarówno do diagnostyki, jak i terapii chorób tarczycy. Jest to roztwór do wstrzykiwań, który podawany jest dożylnie w różnych dawkach, w zależności od wskazań. Jod-131 emituje promieniowanie (beta minus o maksymalnej energii 606 keV i kwanty promieniowania gamma o energiach 248 keV,364 keV, 637 keV i 723 keV), które mogą być rejestrowane. Czas połowicznego rozpadu jodu-131 jest bardzo krótki i wynosi 8,04 dnia.
Theracap131 to lek zawierający jodek sodu o właściwościach radioaktywnych. Stosowany jest w radioterapii. Wskazania do stosowania tego leku obejmują różne stany wymagające terapii radioaktywnej. Jest to lek dostępny na receptę.
Vitreolent to lek w formie kropli do oczu, który jest stosowany w przypadku zmętnień ciała szklistego i zmian po wylewach krwi do ciała szklistego. Zmętnienia te mogą być spowodowane wiekiem, nadciśnieniem, cukrzycą, krótkowzrocznością lub zmianami okołonaczyniowymi. Lek zawiera dwie substancje czynne: jodek potasu i jodek sodu, które pomagają stopniowo usuwać objawy chorobowe w postaci niewyraźnego widzenia i „mętów w oczach”. Jest dostępny na receptę.
Jodek sodu – to dokładnie sól sodowa kwasu jodowodorowego. Stanowi źródło jodu dla organizmu oraz może być stosowany w chorobach tarczycy. Wykorzystywany w okulistyce w postaci kropli do oczu ze względu na hamowanie rozwoju zaćmy (redukuje związki odpowiadające za zmętnienie soczewki oka), w dermatologii, a także podczas zabiegu jonoforezy (rehabilitacja).
Jodek sodu w aptece dostępny jest przede wszystkim w postaci kropli do oczu oraz jako jeden ze składników płynów i kropli doustnych.
Możliwe działania niepożądane: uczucie pieczenia oczu, uczucie piasku pod powiekami, zwiększone wydzielanie łez, powiększenie tarczycy, zmiany o charakterze trądziku.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Jodek sodu (łac. Natrii iodidum) to nieorganiczny związek chemiczny należący do grupy jodków, będący solą sodową kwasu jodowodorowego. Substancja ta odgrywa kluczową rolę we współczesnej medycynie, stanowiąc nie tylko źródło jodu niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania tarczycy, ale również znajdując zastosowanie w leczeniu chorób okulistycznych, dermatologicznych oraz jako radiofarmaceutyk w onkologii. Występuje w postaci białego, higroskopijnego ciała stałego o słonawym i lekko gorzkim smaku, które doskonale rozpuszcza się w wodzie. W kontakcie z powietrzem może ulegać powolnemu brązowieniu na skutek uwalniania jodu. Jodek sodu ma szerokie spektrum zastosowań terapeutycznych – od kropli ocznych, przez maści dermatologiczne, po zaawansowane terapie onkologiczne wykorzystujące jego radioaktywną formę (Na131I). Jego właściwości farmakologiczne sprawiają, że jest niezbędnym składnikiem w arsenale leków dostępnych dla pacjentów z różnorodnymi schorzeniami, wymagającymi zarówno suplementacji jodu, jak i specjalistycznego leczenia chorób tarczycy oraz nowotworów.
Jodek sodu stanowi doskonałe źródło jodu dla organizmu ludzkiego, pierwiastka niezbędnego do syntezy hormonów tarczycy – tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). Jodek sodu stosowany jest w lecznictwie jako środek wykrztuśny, źródło jonów jodu oraz w chorobach tarczycy. Jodek sodu stanowi doskonałe źródło jodu dla organizmu, może być stosowany w chorobach tarczycy. Substancja ta charakteryzuje się wysoką biodostępnością – biologiczna dostępność jodku potasu wynosi praktycznie 100%, co czyni ją wyjątkowo skuteczną w uzupełnianiu niedoborów jodu.
Mechanizm działania jodku sodu opiera się na dostarczaniu organizmowi stabilnego jodu, który jest następnie wykorzystywany przez tarczycę do produkcji hormonów tarczycowych. W przewodzie pokarmowym jodki wchłaniają się na całej długości jelit, ale przede wszystkim w jelicie cienkim, skąd w ciągu 2 h rozprowadzane są w przestrzeni pozakomórkowej. Po wchłonięciu jod jest dystrybuowany w organizmie, przy czym około 75% zasobów ustrojowego jodu znajduje się w tarczycy, natomiast niewielkie ilości gromadzą się w nerkach, żołądku, gruczołach sutkowych i ślinowych.
Jodek sodu wykazuje również działanie wykrztuśne, ułatwiając odkrztuszanie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. To właściwość sprawia, że znajduje zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych układu oddechowego, gdzie konieczne jest ułatwienie usuwania nadmiernej ilości śluzu z oskrzeli.
Stosowany jest w okulistyce w postaci kropli ocznych, ponieważ hamuje rozwój zaćmy poprzez redukcję substancji powodujących zmętnienie soczewki oka. W oftalmologii jodek sodu jest wykorzystywany w leczeniu:
Aplikacja oczna jodku sodu może jednak powodować pewne działania niepożądane, takie jak pieczenie oczu, uczucie piasku pod powiekami, zwiększone wydzielanie łez.
W dermatologii jodek sodu znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu kilaków poprzez stosowanie 40% maści. Kilaki to zmiany guzkowate występujące w przebiegu kiły, a jodek sodu wykazuje w tym przypadku działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe.
Ponadto stosowany jest w dermatologii w leczeniu kilaków (zmiany guzkowate w przebiegu kiły) oraz miejscowo w zabiegu jonoforezy. Jonoforeza to metoda fizjoterapeutyczna, w której substancje lecznicze są wprowadzane przez skórę za pomocą prądu stałego o niewielkim natężeniu. Jodek sodu stosowany w jonoforezie pomaga w leczeniu stanów zapalnych tkanek miękkich i stawów.
Szczególnie ważnym zastosowaniem jodku sodu jest jego radioaktywna forma – jodek sodu Na131I, który stanowi jeden z najważniejszych radiofarmaceutyków we współczesnej onkologii. Kuracja promieniotwórczym izotopem jodu [131I] znalazła zastosowanie w leczeniu schorzeń związanych z nadczynnością gruczołu tarczowego (choroba Gravesa–Basedowa, pojedynczy guzek anatomyczny, wole wieloguzkowe o toksycznym charakterze).
Mechanizm działania [131I] polega na wydzielaniu promieniowania β o zasięgu około 0.5 mm, które zmniejsza częstość podziałów komórkowych i prowadzi do zniszczenia komórek tarczycy (w tym komórek nowotworowych). Około 90% lokalnego napromieniania z jodku sodu I-131 jest wynikiem promieniowania beta, a 10% to promieniowanie gamma.
Kluczową zaletą tego leczenia jest jego selektywność – substancja czynna jest selektywnie wychwytywana przez gruczoł tarczowy, a ze względu na niewielką ilość leku wymaganą do przeprowadzenia naświetlania tarczycy ogólnoustrojowe działania jodku sodu praktycznie nie występuje.
Radioaktywny jodek sodu jest wskazany w następujących przypadkach:
Substancja lecznicza znalazła zastosowanie w terapii raka gruczołu tarczowego oraz jego przerzutów (szczególnie pęcherzykowego nowotworu tarczycy i brodawkowatego raka gruczołu tarczowego).
W kontekście leczenia schorzeń tarczycy istotne jest poznanie całego spektrum dostępnych opcji farmakoterapeutycznych, które często są stosowane w połączeniu z jodkiem sodu lub jako alternatywa dla jego zastosowania.
W leczeniu nadczynności tarczycy stosuje się przede wszystkim tyreostatyki – leki hamujące syntezę hormonów tarzycy. W Polsce dostępne są głównie dwa typy leków na nadczynność tarczycy: tiamazol (Thyrozol, Metizol) oraz propylotiouracyl (Thyrosan).
Tiamazol jest lekiem pierwszego wyboru w leczeniu nadczynności tarczycy. Dostępny jest pod nazwami handlowymi:
Tiamazol — to lek na nadczynność tarczycy dostępny na receptę, intensywnie i długotrwale gromadzi się w tarczycy, a eutyreoza, czyli prawidłowe stężenie HT, powraca zwykle po 3-6 tygodniach stosowania.
Propylotiouracyl (Thyrosan) jest lekiem drugiego rzutu, stosowanym w szczególnych sytuacjach, takich jak:
Propylotiouracyl hamuje przemiany jodu w organizmie, a w konsekwencji produkcję hormonów tarczycy. Dodatkowo hamuje też przekształcanie się tyroksyny (T4) do trijodotyroniny (T3).
W terapii niedoczynności tarczycy podstawowym lekiem jest lewotyroksyna (L-tyroksyna), która stanowi syntetyczny odpowiednik naturalnej tyroksyny. Podstawowym lekiem na niedoczynność tarczycy jest lewotyroksyna (L-tyroksyna). Preparaty zawierające tę substancję czynną można kupić tylko na receptę.
Dostępne są również preparaty zawierające:
Celem przyjmowania leków na niedoczynność tarczycy jest wyrównanie czynności gruczołu tarczowego, czyli uzyskanie klinicznej i biochemicznej eutyreozy oraz właściwego stężenia hormonów.
Podczas badania scyntygraficznego tarczycy aktywność zwykle stosowanych dawek mieści się w zakresie od 0.15 MBq do 4 MBq. Aktywność dawki w przypadku badania u pacjentów cierpiących na nowotwór gruczołu tarczowego wynosi od 37 MBq do 240 MBq.
Dawkowanie radioaktywnego jodku sodu zależy od wskazania:
Kapsułki należy przyjmować na czczo, popijając lek dużą ilości płynu. Jodek sodu może być podawany z pożywieniem w celu ułatwienia stosowania u dzieci. Przed podaniem radioaktywnego jodku sodu pacjent powinien przestrzegać diety ubogiej w jod przez 1-2 tygodnie w celu zwiększenia wychwytu izotopu przez tarczycę.
Stosowanie jodku sodu może wiązać się z następującymi działaniami niepożądanymi:
Jodek sodu podawany do oczu może powodować pieczenie oczu, uczucie piasku pod powiekami, zwiększone wydzielanie łez, powiększenie tarczycy oraz występowaniem zmian o charakterze trądziku.
Leczenie radioaktywnym jodkiem sodu może powodować zarówno wczesne, jak i późne powikłania:
Wczesne działania niepożądane:
Późne działania niepożądane:
Stosowanie radioizotopu w okresie ciąży jest przeciwwskazane. Jodek sodu może przenikać przez łożysko, wywołując u płodu nieodwracalną niedoczynność tarczycy. Dodatkowo przeciwwskazaniami są:
Szczególną ostrożność należy zachować u:
Zaleca się wszystkim kobietom w wieku rozrodczym wykonanie testu ciążowego przed terapią RAI i unikanie ciąży przez 6 do 12 miesięcy po leczeniu.
Jodek sodu może wchodzić w interakcje z wieloma lekami, co może wpływać na jego skuteczność lub bezpieczeństwo stosowania:
Nieradioaktywny jod, hormon tarczycy, propylotiouracyl (PTU) lub metimazol (Tapazole, Northyx) mogą interferować z wychwytem jodku sodu I 131 przez gruczoł tarczowy.
Leki zmniejszające skuteczność Na131I:
Jodek sodu dostępny jest w różnych postaciach farmaceutycznych, dostosowanych do konkretnych wskazań terapeutycznych:
Jodek sodu występuje w postaci kropli do oczu, roztworów, roztworów do wstrzykiwań, maści. roztwory, krople oczne, maści
Promieniotwórczy jod może być podawany w postaci kapsułek lub roztworu do iniekcji. Radioaktywny jodek sodu jest dostępny wyłącznie w specjalistycznych ośrodkach medycyny nuklearnej, pod ścisłym nadzorem wykwalifikowanego personelu medycznego.
Pacjenci otrzymujący radioaktywny jodek sodu wymagają systematycznego monitorowania:
Po podaniu Na131I pacjenci powinni przestrzegać szczególnych zasad bezpieczeństwa radiologicznego:
Jodek sodu, szczególnie w postaci radioaktywnej, pozostaje przedmiotem intensywnych badań naukowych. Współczesne kierunki rozwoju obejmują:
Badania koncentrują się na optymalizacji dawek radioaktywnego jodu w celu maksymalizacji skuteczności przy jednoczesnym minimalizowaniu działań niepożądanych. Rozwijane są indywidualne protokoły dawkowania oparte na charakterystyce metabolicznej pacjenta.
Prowadzone są badania nad łączeniem terapii Na131I z innymi metodami leczenia, takimi jak inhibitory kinaz tyrozynowych w leczeniu zaawansowanych nowotworów tarczycy.
Intensywnie badane są substancje mogące chronić zdrowe tkanki przed działaniem promieniowania, takie jak amifostina, które mogłyby zmniejszyć ryzyko powikłań terapii radiojodem.
Nieradioaktywne formy jodku sodu mogą być stosowane w ciąży po konsultacji z lekarzem, szczególnie gdy korzyści przeważają nad ryzykiem. Natomiast radioaktywny jodek sodu (Na131I) jest bezwzględnie przeciwwskazany w ciąży, ponieważ może powodować nieodwracalne uszkodzenia tarczycy płodu.
Samo podanie Na131I trwa bardzo krótko – pacjent przyjmuje kapsułkę lub otrzymuje iniekcję jednorazowo. Jednak efekty terapeutyczne rozwijają się stopniowo przez kilka tygodni do miesięcy. Pełny efekt leczenia może być widoczny dopiero po 3-6 miesiącach od podania.
Niedoczynność tarczycy to najczęstsze długoterminowe powikłanie terapii radiojodem, które występuje u znacznej części pacjentów. Jest to jednak przewidywane następstwo leczenia, które można skutecznie kontrolować poprzez suplementację hormonów tarczycy (lewotyroksyna).
Po podaniu Na131I pacjent musi przestrzegać zasad ochrony radiologicznej przez okres 2-4 dni. Obejmuje to ograniczenie bliskiego kontaktu z innymi osobami, szczególnie dziećmi i kobietami w ciąży, oraz stosowanie specjalnych zasad higieny osobistej.
W przypadku niradioaktywnych form jodku sodu zazwyczaj nie ma przeciwwskazań do prowadzenia pojazdów. Po podaniu Na131I decyzja o prowadzeniu samochodu powinna być skonsultowana z lekarzem, szczególnie w pierwszych dniach po terapii.
Leczenie Na131I można powtarzać, jednak decyzja ta zawsze należy do lekarza specjalisty medycyny nuklearnej. Zwykle między kolejnymi dawkami zachowuje się odstęp kilku miesięcy, aby ocenić efekt poprzedniej terapii i umożliwić regenerację zdrowych tkanek.
Tak, jodek sodu może wywoływać reakcje alergiczne, szczególnie u osób z nadwrażliwością na jod. Objawy mogą obejmować wysypkę, świąd, obrzęki, a w ciężkich przypadkach reakcje anafilaktyczne. Przed pierwszym zastosowaniem należy poinformować lekarza o wszelkich alergiach.
Przygotowanie obejmuje: stosowanie diety ubogiej w jod przez 1-2 tygodnie, odstawienie leków wpływających na funkcję tarzycy (po konsultacji z lekarzem), wykonanie badań kontrolnych oraz u kobiet – wykluczenie ciąży. Dokładne instrukcje zawsze przekazuje lekarz prowadzący.
