Jodek potasu G.L. Pharma to lek stosowany w przypadku katastrof nuklearnych z uwolnieniem promieniotwórczego jodu. Preparat zawiera substancję czynną jod (jodek potasu). Jego zadaniem jest zapobieganie wychwytowi radioaktywnego jodu przez tarczycę po spożyciu lub inhalacji substancji radioaktywnej. Każda tabletka zawiera 65 mg potasu jodku, co odpowiada 50 mg jodu.
Jodek potasu HEMO MEDIKA to lek, który jest stosowany w przypadku katastrof nuklearnych lub uszkodzeń reaktorów jądrowych, podczas których może mieć miejsce emisja radioaktywnego jodu. Jego zadaniem jest zapobieganie wychwytowi radioaktywnego jodu przez tarczycę. Lek ten jest dostępny na receptę. Wskazaniem do jego stosowania jest sytuacja, w której nastąpiło uwolnienie radioaktywnych izotopów jodu.
Jodek potasu SERB to lek, który jest stosowany w celu zapobiegania wychwytowi radioaktywnego jodu przez tarczycę po spożyciu lub inhalacji substancji radioaktywnej, szczególnie w przypadku katastrof nuklearnych. Lek ten zawiera substancję czynną – jodek potasu. Jest dostępny na receptę. Właściwości jodku potasu są wykorzystywane w zapobieganiu i leczeniu podtrzymującym wysięków i krwotoków w oku. Ponadto, jodek potasu wspomaga prawidłowe funkcjonowanie tarczycy oraz produkcję hormonów tarczycy.
Jodek Potasu TZF to lek, który zawiera jodek potasu jako substancję czynną. Jest stosowany w celu uzupełnienia codziennej diety w jod, który jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy i produkcji hormonów tarczycy. Jodek potasu jest również stosowany w sytuacjach awaryjnych, takich jak katastrofy nuklearne, do ochrony tarczycy przed radioaktywnym jodem. Lek ten jest dostępny na receptę.
Jodid to lek dostępny na receptę, który zawiera jodek potasu. Jest stosowany w leczeniu chorób tarczycy związanych z niedoborem jodu, takich jak wole. Lek ten pomaga zapobiegać powstawaniu wola z niedoboru jodu, zwłaszcza w okresie zwiększonego zapotrzebowania, takim jak ciąża i karmienie piersią. Jodid jest również stosowany do zapobiegania nawrotom wola po zakończeniu leczenia farmakologicznego lub po operacji chirurgicznej wola zależnego od niedoboru jodu.
Nutryelt Pediatric to lek na receptę, który jest stosowany w leczeniu niedoborów składników odżywczych u pacjentów pediatrycznych. Jest to roztwór do infuzji, który dostarcza organizmowi niezbędnych witamin i minerałów. Wskazania do stosowania obejmują stany, w których występuje zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze, takie jak okres rekonwalescencji po ciężkich chorobach lub operacjach. Lek ten powinien być stosowany pod nadzorem lekarza.
Peditrace Novum to kroplówka z mieszanką pierwiastków śladowych, takich jak cynk, miedź, mangan, selen i jod, dostarczanych w bardzo małych ilościach. Lek ten jest stosowany u wcześniaków, noworodków, dzieci i młodzieży, które nie mogą przyjmować pokarmów doustnie i wymagają żywienia dożylnego. Peditrace Novum uzupełnia wymagane pierwiastki śladowe, wspierając prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
Solutio Iodi Cum Glycerini Coel, znany również jako Płyn Lugola, to lek stosowany miejscowo do odkażania nieuszkodzonej skóry, otarć naskórka, brzegów ran i drobnych zadrapań. Substancjami czynnymi są jod (Iodum) i jodek potasu (Kalii iodidum). W 1 g płynu zawiera 10 mg jodu i 20 mg jodku potasu. Lek jest dostępny bez recepty, ale nie powinien być stosowany bez wcześniejszej konsultacji lekarskiej ze względu na możliwość wystąpienia niepożądanych skutków ubocznych.
Vitreolent to lek w formie kropli do oczu, który jest stosowany w przypadku zmętnień ciała szklistego i zmian po wylewach krwi do ciała szklistego. Zmętnienia te mogą być spowodowane wiekiem, nadciśnieniem, cukrzycą, krótkowzrocznością lub zmianami okołonaczyniowymi. Lek zawiera dwie substancje czynne: jodek potasu i jodek sodu, które pomagają stopniowo usuwać objawy chorobowe w postaci niewyraźnego widzenia i „mętów w oczach”. Jest dostępny na receptę.
Jodek potasu – inaczej sól potasowa kwasu jodowodorowego lub po prostu jod. Używany najczęściej w analizie chemicznej lub spektroskopii. Jodek potasu wykazuje działanie przeciwobrzękowe (np. w obrzękach limfatycznych), przeciwzapalne (przy naciągnięciu mięśni i więzadeł) i wykrztuśne. Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy oraz wytwarzania hormonów tarczycy, które wpływają na wiele przemian metabolicznych w organizmie. Jest również dodawany do soli kuchennej w Polsce w celu uzupełnienia diety w jod. Wskazaniem do stosowania jodu jest zapobieganie i leczenie wola z niedoboru jodu, zapobieganie nawrotom wola po zakończeniu leczenia hormonami tarczycy lub po zabiegu chirurgicznym usunięcia wola oraz leczenie zmętnień ciała szklistego i soczewek.
Jodek potasu dostępny jest w postaci tabletek i kropli do oczu. Występuje również w preparatach złożonych m.in w płynie Lugola (wodny roztwór jodu w jodku potasu) i jodynie (rozcieńczony roztwór jodu w etanolu). Obydwa roztwory stosuje się do miejscowego odkażania ran, otarć naskórka i drobnych zadrapań.
Możliwe działania niepożądane: obrzęk ślinianek, ból ślinianek, katar, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nudności, wymioty, skórne reakcje alergiczne (wysypka, wyprysk, świąd).
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Jodek potasu (KI) to nieorganiczny związek chemiczny, który odgrywa fundamentalną rolę w medycynie współczesnej, szczególnie w endokrynologii i medycynie nuklearnej. Ten bezbarwny, krystaliczny związek, powstały z połączenia atomów potasu i jodu, charakteryzuje się doskonałą rozpuszczalnością w wodzie oraz szerokim spektrum zastosowań terapeutycznych. Pomimo swojej prostej budowy chemicznej, jodek potasu jest substancją o złożonym mechanizmie działania, wpływającą bezpośrednio na funkcjonowanie tarczycy oraz służącą jako kluczowy element ochrony przed promieniowaniem radioaktywnym. W Polsce, zgodnie z obowiązującymi standardami medycznymi, jodek potasu znajduje zastosowanie zarówno w codziennej praktyce klinicznej, jak i w procedurach awaryjnych związanych z potencjalnym zagrożeniem nuklearnym.
Jodek potasu jest nieorganicznym związkiem chemicznym, powstałym z połączenia atomów potasu i jodu. Występuje w postaci białego proszku, który dobrze rozpuszcza się w wodzie. Tworzy bezbarwne kryształy łatwo rozpuszczalne w wodzie. W wyniku elektrolizy stopionego jodku potasu powstaje jod i potas. Związek ten posiada wzór chemiczny KI i jest klasyfikowany jako sól potasowa kwasu jodowodorowego.
W warunkach standardowych jodek potasu jest stabilny i może być przechowywany przez długi okres bez utraty właściwości farmakologicznych. Właściwie zapakowany, jodek potasu ma okres przydatności co najmniej 5 lat, a możliwie nawet 11 lat. Jeśli przypadkowo zażyje się bardzo starą tabletkę, może ona nie działać w pełni, ale nie będzie szkodliwa.
Jodek potasu ma kilka mechanizmów działania na funkcję tarczycy. U pacjentów z prawidłową funkcją tarczycy, jod ma dwa efekty w dwóch różnych momentach czasowych. Najszybszy efekt (godziny do dni), przy farmakologicznych dawkach KI, zmniejsza proteolizy tyreoglobuliny, tym samym zmniejszając wydzielanie hormonów tarczycy. Wynikające z tego niewielkie obniżenie stężeń T4 i T3 w surowicy powoduje przejściowy wzrost stężeń tyreotropiny (TSH) w surowicy.
Po drugie, KI hamuje syntezę hormonów tarczycy. Podawanie KI prowadzi do tymczasowego hamowania organifikacji jodu w gruczole tarczowym, tym samym zmniejszając biosyntezę hormonów tarczycy – zjawisko nazywane efektem Wolffa-Chaikoffa. Jednak w ciągu dwóch do czterech tygodni ciągłego narażenia na nadmiar jodu, organifikacja i biosynteza hormonów tarczycy wracają do normy, co nazywa się ucieczką od efektu Wolffa-Chaikoffa.
W przypadku awarii nuklearnej, przyjmowany raz dziennie KI może zmniejszyć śmiertelność i zachorowalność na nowotwory tarczycy spowodowane narażeniem na radioaktywny jod, ponieważ bezpośrednio blokuje wychwyt radiojodu w gruczole tarczowym. KI nasila tarczycę nieradioaktywnym jodem, zapobiegając wychwytem radioaktywnych cząsteczek, które następnie są wydalane z moczem.
W endokrynologii jodek potasu znajduje zastosowanie w kilku kluczowych obszarach:
Jeśli chodzi o pacjentów z dermatozami, dwa najlepsze wskazania w tej grupie to neutrofilne dermatozy i zapalenie tkanki podskórnej. Szczególnie w przypadku sporotrichozy limfatyczno-skórnej i skórnej, itrakonazol jest lekiem z wyboru. Jednak pacjenci, którzy nie odpowiadają na itrakonazol w dawce 200 mg/dzień, mogą otrzymywać KI wraz z innymi lekami przeciwgrzybiczymi jako alternatywę.
Wśród właściwości medycznych, które wykorzystywane są w leczeniu pacjentów, należy wymienić korzystne, ochronne działanie na tarczycę. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i wykrztuśne. Wspomagająco może być też wykorzystywany w leczeniu grzybiczej choroby skórnej.
Jodek potasu może być stosowany jako środek wykrztuśny działający bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe, po podaniu doustnym może mieć też działanie odruchowe podobne do emetyny. Należy podawać w dawce 5,0 g/24 h, żeby zachować skuteczność wykrztuśną. Nie należy łączyć jodku potasu z innymi lekami wykrztuśnymi.
W polskiej praktyce medycznej jodek potasu jest kluczową substancją czynną w leczeniu różnych dysfunkcji tarczycy. W przypadku niedoczynności tarczycy spowodowanej niedoborem jodu, stosuje się preparaty zawierające jodek potasu w dawkach suplementacyjnych. Najczęściej wykorzystywanymi substancjami czynnymi w tym zakresie są:
W leczeniu nadczynności tarczycy jodek potasu może być stosowany wspomagająco wraz z:
W przygotowaniu do tyreoidektomii jodek potasu zmniejsza unaczynienie gruczołu tarczowego, tym samym zmniejszając ryzyko krwawienia po tyreoidektomii.
| Wskazanie | Substancja czynna | Dawka typowa | Czas trwania terapii |
|---|---|---|---|
| Niedobór jodu | Jodek potasu | 100-200 µg/dzień | Długotrwale |
| Burza tarczycowa | Jodek potasu (SSKI) | 250 mg 3x dziennie | Krótkotrwale |
| Przygotowanie do operacji | Jodek potasu | 100-300 mg/dzień | 7-14 dni |
| Ochrona radiologiczna | Jodek potasu | 65-130 mg jednorazowo | 24 godziny |
Jodek potasu podany doustnie powoduje wysycenie tarczycy nieradioaktywnym jodem. Jest to kluczowe w przypadku narażenia na skażenie radioaktywnym jodem. Podanie w odpowiednim czasie jodku potasu hamuje wychwyt popromiennego jodu ze źródeł jego emisji, jak zanieczyszczone powietrze, woda, płyny, żywność.
KI działa najlepiej, jeśli zostanie użyty w ciągu 3-4 godzin od narażenia. W przypadku awarii nuklearnej, tabletki KI, przyjmowane raz dziennie, zmniejszają wychwyt radioaktywnego jodu przez tarczycę. Zapewnia niemal całkowitą ochronę tarczycy, jeśli podany w ciągu 12 godzin przed narażeniem na radioaktywny jod; po narażeniu stopień ochrony maleje (80, 40 i 7 procent odpowiednio po 2, 8 i 24 godzinach).
W sytuacji wystąpienia katastrofy jądrowej podanie jodku potasu powinno nastąpić jak najszybciej, maksymalnie w ciągu 1 godziny. Przyjęcie jodku potasu w ciągu godziny od momentu zdarzenia umożliwia wysycenie tarczycy nieskażonym jodem w minimum 85%. Zastosowanie jodku potasu w późniejszym czasie zmniejsza procent wysycenia. Po upływie 3 godzin od narażenia na jod uwolniony w wyniku katastrofy jądrowej wysycenie tarczycy wynosi jedynie 50%.
Wytyczne zatytułowane „Jodek potasu jako środek blokujący tarczycę w sytuacjach awaryjnych radiacyjnych” od Agencji ds. Żywności i Leków (FDA) Stanów Zjednoczonych priorytetowo traktują wiek, który jest głównym czynnikiem determinującym ryzyko raka tarczycy wywołanego radiojodem po narażeniu na promieniowanie. Osoby o najwyższym ryzyku to niemowlęta, dzieci oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) opublikowała ogólne zalecenia dotyczące minimalnych dawek KI: pełną tabletkę 130 mg dla dorosłych, 65 mg dla dzieci w wieku od 3 do 18 lat, 32 mg dla niemowląt w wieku od 1 miesiąca do 3 lat oraz 16 mg dla noworodków do 1 miesiąca życia.
Najłatwiejszym sposobem przygotowania dawki 16 mg jest rozpuszczenie tabletki 130 mg w 8 uncjach przezroczystego płynu i podanie noworodkowi 1 uncji tego płynu. Alternatywnie można podać noworodkowi 16 mg płynnej postaci KI.
KI jest przeciwwskazany u pacjentów, którzy mają choroby tarczycy lub przyjmują jakiekolwiek leki, które mogą zmieniać funkcję tarczycy. Przeciwwskazania obejmują również pacjentów z uczuleniem na jod. Lekarze powinni unikać podawania go pacjentom z przewlekłą niewydolnością nerek z powodu obecności potasu.
Tabletek ze stabilnym jodem nie mogą przyjmować osoby: u których stwierdzono alergię na jodek potasu lub jakikolwiek inny składnik preparatu, z niektórymi chorobami autoimmunologicznymi, w których przebiegu występuje świąd i pęcherze na skórze (opryszczkowate zapalenie skóry Duhringa).
U chorych z bezobjawowym wolem guzkowym lub utajoną chorobą Gravesa, którzy nie są leczeni, ryzyko rozwoju indukowanej jodem nadczynności tarczycy może być zwiększone.
Przeciwwskazaniem do stosowania jodku potasu jest nadwrażliwość na substancję czynną, a także opryszczkowe zapalenie skóry Duhringa, nadczynność tarczycy i zapalenie naczyń z hipokomplementemią.
Ostre działania niepożądane obejmują biegunkę, nudności, wymioty i ból żołądka, które można złagodzić poprzez ochronę żołądkowo-jelitową i unikanie szybkich zwiększeń dawki. Niemniej jednak przedłużone stosowanie może powodować jodizm lub zatrucie potasem.
Jodizm to zespół zatrucia jodkiem charakteryzujący się bolesnością zębów i dziąseł, silnym bólem głowy, przekrwieniem spojówkowym, łzawieniem, zaburzeniami widzenia, wydzieliną z nosa i ślinotoku.
Mogą wystąpić: obrzęk ślinianek, zapalenie ślinianek, ból głowy, skurcz oskrzeli, zaburzenia żołądkowo-jelitowe (ostre i łagodne), choroby autoimmunologiczne (choroba Gravesa, choroba Hashimoto), toksyczne wole guzkowe, przejściowa nadczynność lub niedoczynność tarczycy, zapalenie tarczycy niekiedy z obrzękiem śluzowatym.
Jeśli stosowanie KI trwa dłużej niż miesiąc, zaleca się wykonanie badania przesiewowego TSH, aby upewnić się, że pacjenci nie mają niedoczynności tarczycy. Jeśli wykryje się niedoczynność tarczycy wywołaną jodkiem, zmiany te są odwracalne poprzez przerwanie podawania KI.
Jodek potasu może nasilać hiperkaliemię powodowaną przez inne leki (np. kaptopryl, enalapryl). Zwiększone stężenie potasu może powodować nasilenie działania chinidyny na serce. Leki moczopędne oszczędzające potas (np. amiloryd, triamteren) oraz antagoniści aldosteronu (np. spironolakton, eplerenon) stosowane równolegle z jodkiem potasu mogą powodować hiperkaliemię.
Tyreostatyki: Nie należy stosować w trakcie kuracji tyreostatykami, gdyż niedobór jodu nasila, a nadmiar osłabia wrażliwość na leczenie tymi preparatami.
Leczenie jodem promieniotwórczym: Podawanie jodu p.o. może uniemożliwić leczenie jodem promieniotwórczym nadczynności tarczycy, guzków autonomicznych lub raka tarczycy.
Nie powinno być wskazane u kobiet w ciąży lub karmiących, ponieważ powoduje niedoczynność tarczycy u noworodków, powiększenie tarczycy, niedrożność dróg oddechowych u płodu i przedłużony poród. Jest to również lek kategorii D w ciąży.
Noworodki są szczególnie narażone na działanie radioaktywnego jodu. Tarczyca u noworodków jest szczególnie wrażliwa na nadmiar jodku potasu, co może skutkować zahamowaniem czynności tarczycy. Przejściowa niedoczynność tarczycy u noworodków może prowadzić do zmniejszenia zdolności intelektualnych.
U noworodków, którym podawano jodek potasu w pierwszych tygodniach życia, należy kontrolować stężenie TSH oraz tyroksyny (T4). W razie potrzeby lekarz zaleci odpowiednie leczenie substytucyjne.
W Polsce dostępne są różne formy jodku potasu:
KI to lek bez recepty, który można kupić przez internet i w niektórych aptekach. KI jest wytwarzany w postaci tabletek i płynów. Dwiema markami zatwierdzonymi przez FDA pełnej dawki dorosłej 130-mg tabletek KI są IOSAT® (Anbex, Inc.) i Thyro-Block® (Medpointe, Inc.). Zatwierdzoną przez FDA marką tabletek KI 65-mg jest ThyroSafe® (Recip US).
| Forma preparatu | Dostępność | Wskazanie główne | Recepta |
|---|---|---|---|
| Tabletki 65/130 mg | Apteki, internet | Ochrona radiologiczna | Nie |
| SSKI (roztwór) | Na receptę | Choroby skóry | Tak |
| Płyn Lugola | Apteki | Dezynfekcja | Nie |
| Suplementy | Apteki, sklepy | Niedobór jodu | Nie |
Jodek potasu przyjmuje się także w trakcie badań medycyny nuklearnej, przed zastosowaniem związku znakowanego radioaktywnym jodem, który ulega przemianom do jodku lub jest zanieczyszczony jodem radioaktywnym. Nie należy stosować jodku potasu samodzielnie bez wskazań odpowiednich służb rządowych zawiadamiających o katastrofie jądrowej.
W krajach takich jak Polska (gdzie nie stwierdza się populacyjnego niedoboru jodu), nie zaleca się suplementacji jodem w grupach innych aniżeli kobiety w ciąży czy kobiety karmiące – oczywiście tu stosujemy niewielkie dawki jodu, znacznie mniejsze od tych, o których mówimy w przypadku incydentów nuklearnych.
Przyjęcie odpowiedniej ilości jodku potasu chroni przed narażeniem popromiennym przez maksymalnie 24 godziny od przyjęcia dawki wysycającej.
Zastosowanie jodku potasu nie zabezpiecza nas w zupełności przed konsekwencjami incydentu nuklearnego. Podczas katastrofy nuklearnej uwalniają się promieniotwórcze izotopy różnych pierwiastków – nie tylko jodu.
Na skutek zbyt dużego dostarczania substancji pojawić się mogą dolegliwości, takie jak: bardzo bolesny obrzęk ślinianek, ale także katar. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Jod może potencjalnie indukować rozwój chorób autoimmunologicznych tarczycy, dlatego kluczowy jest bilans zysków i strat. W przypadku dzieci i młodzieży, kobiet w ciąży, karmiących i ogólnie młodych dorosłych (do 40 roku życia) zalecałbym zastosowanie blokady, mając na uwadze długie planowane przeżycie.
Koszt preparatów zawierających jodek potasu jest zróżnicowany w zależności od postaci farmaceutycznej i wskazania. Tabletki ochronne są refundowane w sytuacjach awaryjnych, natomiast suplementy i preparaty terapeutyczne wymagają indywidualnej oceny kosztów.
W Stanach Zjednoczonych tabletki KI są obecnie sprzedawane w dawkach zarówno 130 mg, jak i 65 mg. Tabletki mają nacięcia, które ułatwiają ich dzielenie dla dawek dziecięcych.
