Insulina glargine – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Insulina glargine – lek stosowany w leczeniu cukrzycy, analog ludzkiej insuliny o przedłużonym czasie działania. Mechanizm działania insuliny glargine polega na regulowaniu metabolizmu glukozy. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie cukrzycy u dorosłych, młodzieży i dzieci (od 2 roku życia).
Insulina glargine dostępna jest w postaci roztworu do wstrzykiwań. Lek stosuje się raz dziennie w postaci podskórnej, zawsze o tej samej porze.
Możliwe działania niepożądane: hipoglikemia (obniżenie poziomu glukozy we krwi), lipohipertrofia (przyrost tkanki tłuszczowej w miejscu iniekcji), odczyny zapalne w miejscu wstrzyknięcia (zaczerwienienie, ból, świąd, wysypka), obrzęk naczynioruchowy, reakcje alergiczne (skurcz oskrzeli, reakcje skórne, skurcz oskrzeli), zaburzenia widzenia, zaburzenia smaku, bóle mięśniowe.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Insulina glargine – kompleksowy przewodnik farmakologiczny
Insulina glargine to długodziałająca syntetyczna forma insuliny ludzkiej, która odgrywa kluczową rolę w leczeniu cukrzycy typu 1 i typu 2. Jest to analog insuliny ludzkiej wyprodukowany za pomocą zaawansowanych technik inżynierii genetycznej, który zapewnia stabilny poziom insuliny bazowej przez okres około 24 godzin. Dzięki swojemu szczególnemu mechanizmowi działania, insulina glargine charakteryzuje się płaskim profilem farmakokinetycznym bez wyraźnych szczytów, co czyni ją idealnym wyborem do zastąpienia fizjologicznej bazowej sekrecji insuliny. Preparaty zawierające insulinę glargine, takie jak Lantus, Toujeo czy Basaglar, rewolucjonizowały leczenie cukrzycy, oferując pacjentom większą stabilność glikemii i zmniejszoną liczbę epizodów hipoglikemii w porównaniu z tradycyjnymi preparatami insuliny NPH.
Mechanizm działania i farmakokinetyka
Insulina glargine różni się od ludzkiej insuliny zastąpieniem asparaginy glicyną w pozycji A21 łańcucha A oraz dodaniem dwóch reszt argininy na końcu karboksylowym łańcucha B w pozycjach B31 i B32. Te strukturalne modyfikacje powodują przesunięcie punktu izoelektrycznego z pH 5,4 do 6,7, co sprawia, że molekuła jest bardziej rozpuszczalna w kwaśnym pH i mniej rozpuszczalna w fizjologicznym pH.
Roztwór do wstrzykiwań insuliny glargine ma pH równe 4, które po wstrzyknięciu neutralizuje się do pH 7. Dodatek reszt argininy podnosi punkt izoelektryczny insuliny glargine i powoduje tworzenie się mikroosadów po wstrzyknięciu, tym samym opóźniając wchłanianie z tkanki podskórnej.
Po podaniu podskórnym insulina glargine tworzy mikroosady w neutralnym środowisku tkanki podskórnej, z których jest stopniowo uwalniana. Małe ilości insuliny glargine są uwalniane z mikroosadów, zapewniając względnie stałe stężenie leku w czasie przez 24 godziny. Ten mechanizm uwalniania pozwala lekowi naśladować bazowe poziomy insuliny w organizmie.
Profile farmakokinetyczne i farmakodynamiczne
Początek działania insuliny glargine wynosi około 1,1 godziny. Profil farmakodynamiczny insuliny glargine po podaniu podskórnym wykazuje utrzymaną aktywność obniżającą poziom glukozy przez 24 godziny bez wyraźnego szczytu.
Farmakodynamika insuliny glargine różni się w zależności od pory podania. Przy podawaniu rano aktywność insuliny jest większa w pierwszych 0-12 godzinach, podczas gdy przy podawaniu wieczornym aktywność jest większa w okresie 12-24 godzin po dawkowaniu.
Po podskórnym wstrzyknięciu 0,3 IU/kg insuliny glargine u pacjentów z cukrzycą typu 1 wykazano względnie stały profil stężenie/czas. Czas działania po podaniu podskórnym do brzucha, barku lub uda był podobny.
Wskazania terapeutyczne
Insulina glargine jest wskazana do poprawy kontroli glikemii u dorosłych i dzieci z cukrzycą typu 1 oraz u dorosłych z cukrzycą typu 2.
Cukrzyca typu 1
W cukrzycy typu 1 długodziałające i krótkodziałające insuliny są często niezbędne od początku choroby. W tym schorzeniu organizm nie ma zdolności do wytwarzania insuliny z trzustki z powodu autoimmunologicznego niszczenia komórek beta, co skutkuje szybką utratą regulacji poziomu glukozy we krwi.
U pacjentów z cukrzycą typu 1 insulina glargine jest zawsze stosowana w połączeniu z insuliną krótkodziałającą:
- Zapewnia bazową kontrolę glikemiczną dzięki 24-godzinnemu działaniu
- Krótkodziałająca insulina pokrywa wzrost glukozy po posiłkach i spożyciu węglowodanów
- Kombinacja obu typów insuliny umożliwia optymalne kontrolowanie poziomu cukru we krwi
Cukrzyca typu 2
U dorosłych z cukrzycą typu 2 insulina glargine lub inna długodziałająca insulina powinna być włączona do kontroli glikemii po tym, jak 2 lub 3 doustne leki przeciwcukrzycowe nie zdołały osiągnąć kontroli glikemii lub u pacjentów z poziomem hemoglobiny A1c wyższym niż 9% z objawami.
W leczeniu cukrzycy typu 2 insulina glargine może być stosowana:
- Jako monoterapia insulinowa
- W połączeniu z doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi
- W kombinacji z innymi typami insuliny
- U pacjentów, u których inne metody leczenia okazały się nieskuteczne
Leczenie farmakologiczne cukrzycy z wykorzystaniem insuliny glargine
Leczenie cukrzycy przy użyciu insuliny glargine wymaga indywidualnego podejścia i często kombinacji z innymi substancjami czynnymi. W Polsce najczęściej stosowane są następujące schematy terapeutyczne:
Terapia bazalno-bolusowa (BAT)
- Insulina glargine jako insulina bazowa (raz dziennie)
- Insulina lispro, aspart lub glulizyna jako insuliny szybkodziałające przed posiłkami
- Schemat ten najlepiej naśladuje fizjologiczną sekrecję insuliny
Kombinacja z doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi
W cukrzycy typu 2 insulina glargine często łączona jest z:
- Metformina – pierwszorzutowy lek zmniejszający oporność na insulinę
- Gliklazyd – sulfonylomocznik stymulujący sekrecję insuliny
- Sitagliptyna – inhibitor DPP-4 poprawiający funkcję komórek beta
- Pioglitazon – tiazydynodion zwiększający wrażliwość na insulinę
Preparaty mieszane
- Kombinacje insuliny glargine z innymi insulinami w stałych proporcjach
- Przykład: Soliqua (insulina glargine + liksenatyd)
Biosimilary insuliny glargine dostępne w Polsce
- Abasaglar (Eli Lilly)
- Semglee (Mylan/Biocon)
- Rezvoglar (Lilly)
Dawkowanie i sposób podawania
Dawkowanie początkowe
Typ cukrzycy |
Dawkowanie początkowe |
Uwagi |
Cukrzyca typu 1 |
Około 1/3 całkowitej dawki dobowej insuliny |
Pozostałe 2/3 to insuliny krótkodziałające |
Cukrzyca typu 2 (naiwni insulinowo) |
0,2 j./kg m.c. raz dziennie |
Stopniowe zwiększanie dawki |
Przejście z NPH |
Zmniejszenie o 20% początkowej dawki |
Aby zmniejszyć ryzyko hipoglikemii |
Sposób podawania
- Droga podania: podskórna
- Częstotliwość: raz dziennie, o tej samej porze
- Miejsca wstrzyknięć: brzuch, ramię, udo
- Rotacja miejsc: konieczna aby uniknąć lipodystrofii
Jeśli pacjent zmienia schemat leczenia z insuliny o działaniu pośrednim lub długodziałającym na insulinę glargine, może być wymagana zmiana dawki insuliny bazowej oraz może być potrzebna korekta ilości i czasu podawania krótkodziałających insulin oraz dawek wszelkich doustnych leków przeciwcukrzycowych.
Działania niepożądane i efekty uboczne
Najczęstsze działania niepożądane
Najczęstszym działaniem niepożądanym insuliny glargine jest hipoglikemia. Szczególną uwagę należy zwrócić na stosowanie insuliny u pacjentów na czczo, którzy niedawno zmienili dietę lub mieli ostatnie zmiany aktywności, takie jak rozpoczęcie programu ćwiczeń.
Hipoglikemia – objawy i postępowanie
Objawy niskiego poziomu cukru obejmują: niepokój, zmiany zachowania podobne do bycia pijanym, niewyraźne widzenie, zimne poty, dezorientację, trudności w myśleniu, zawroty głowy lub uczucie omdlenia, senność, nadmierny głód, szybkie bicie serca, ból głowy, drażliwość lub nieprawidłowe zachowanie, nerwowość, koszmary senne, niespokojny sen, drżączki, bełkotliwą mowę i mrowienie w dłoniach, stopach, ustach lub języku.
Leczenie hipoglikemii:
- Łagodna hipoglikemia: 4 tabletki glukozy, 1 tubka żelu glukozowego, pół szklanki soku owocowego
- Ciężka hipoglikemia: zastrzyk glukagonu, hospitalizacja
Reakcje w miejscu wstrzyknięcia
Reakcje w miejscu wstrzyknięcia obejmują zaczerwienienie, ból, swędzenie, pokrzywkę, obrzęk lub stan zapalny. W niektórych przypadkach reakcje te mogą być spowodowane innymi czynnikami, takimi jak substancje drażniące w środkach do czyszczenia skóry.
Inne działania niepożądane
Kategoria |
Działania niepożądane |
Częste |
Wzrost masy ciała, ból głowy, infekcje górnych dróg oddechowych |
Rzadsze |
Lipodystrofia, obniżony poziom potasu, reakcje alergiczne |
Bardzo rzadkie |
Anafilaksja, obrzęk naczyniowy |
Powszechne działania niepożądane insuliny glargine mogą obejmować niski poziom cukru we krwi, obrzęk, wzrost masy ciała, reakcję alergiczną, swędzenie, wysypkę lub pogrubienie lub zagłębienie skóry w miejscu wstrzyknięcia (lipodystrofia).
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Przeciwwskazania bezwzględne
- Uczulenie na insulinę glargine lub którykolwiek składnik preparatu
- Epizody hipoglikemii
- Kwasica ketonowa cukrzycowa (DKA)
Szczególne grupy pacjentów
Ciąża i karmienie piersią
Insulina glargine nie ma zatwierdzenia FDA w ciąży, chociaż badania nie wykazały przeciwwskazań do jej stosowania ani negatywnych skutków dla płodu. Jest uważana za leczenie pierwszego rzutu w cukrzycy ciążowej po tym, jak modyfikacje stylu życia okazały się niewystarczające.
Pacjenci pediatryczni
Odpowiednie badania przeprowadzone do tej pory nie wykazały problemów specyficznych dla dzieci, które ograniczyłyby przydatność Basaglar, Lantus lub Toujeo w leczeniu cukrzycy typu 1 u dzieci w wieku 6 lat i starszych. Jednak bezpieczeństwo i skuteczność Lantus nie zostały ustalone u dzieci młodszych niż 6 lat z cukrzycą typu 1 i u dzieci z cukrzycą typu 2.
Interakcje lekowe
Leki zwiększające ryzyko hipoglikemii
- Inhibitory konwertazy angiotensyny (enalapril, lisinopril)
- Blokery receptorów angiotensyny II (losartan, walsartan)
- Fluoksetyna
- Salicylany
- Sulfonamidy
Leki zmniejszające skuteczność insuliny glargine
- Atypowe leki przeciwpsychotyczne
- Kortykosteroidy
- Diuretyki
- Estrogeny
- Niacyna
- Hormony tarczycy
Ryzyko hipoglikemii może wzrosnąć przy równoczesnym podawaniu leków przeciwcukrzycowych, innych insulin, inhibitorów konwertazy angiotensyny, blokerów receptorów angiotensyny II, dizopiramidu, fibratów, fluoksetyny, inhibitorów monoaminooksydazy, pentoksyfiliny, pramlintidu, propoksyfenu, salicylanów, antybiotyków sulfonamidowych i analogów somatostatyny.
Monitorowanie i kontrola leczenia
Parametry do monitorowania
- Glukoza na czczo: docelowo 70-130 mg/dl (3,9-7,2 mmol/l)
- HbA1c: < 7% u większości dorosłych
- Epizody hipoglikemii: częstotliwość i nasilenie
- Masa ciała: regularne kontrole
- Poziom potasu: okresowe kontrole
Edukacja pacjenta
Pacjenci powinni być przeszkoleni w zakresie:
- Techniki podawania insuliny
- Rozpoznawania objawów hipo- i hiperglikemii
- Rotacji miejsc wstrzyknięć
- Przechowywania insuliny
- Postępowania w sytuacjach szczególnych (choroba, podróże)
Przechowywanie
- Nieotwarte fiolki/wkłady: lodówka 2-8°C do daty ważności
- Temperatura pokojowa: maksymalnie 28 dni (15-30°C)
- Otwarte preparaty: temperatura pokojowa, maksymalnie 28 dni
- Nie zamrażać: insulina zmrożona i rozmrożona nie nadaje się do użycia
Czy mogę stosować insulinę glargine w ciąży?
Chociaż insulina glargine nie ma formalnego zatwierdzenia FDA w ciąży, badania nie wykazały szkodliwości dla płodu. Jest często stosowana jako leczenie pierwszego rzutu w cukrzycy ciążowej gdy modyfikacja stylu życia okazała się niewystarczająca. Decyzję o zastosowaniu należy zawsze podjąć z lekarzem.
Jak długo działa jedna dawka insuliny glargine?
Insulina glargine działa około 24 godzin, zapewniając względnie stały poziom insuliny bazowej. Insulina glargine to długodziałający typ insuliny, który działa powoli przez około 24 godziny.
Czy mogę mieszać insulinę glargine z innymi insulinami?
Nie, insuliny glargine nie wolno mieszać ani rozcieńczać z innymi insulinami lub roztworami. LANTUS NIE MOŻE być rozcieńczany ani mieszany z jakąkolwiek inną insuliną lub roztworem. Jeśli LANTUS zostanie rozcieńczony lub zmieszany, roztwór może stać się mętny, a profil farmakokinetyczny/farmakodynamiczny może ulec zmianie.
Co robić w przypadku pominięcia dawki?
W przypadku pominięcia dawki należy skontaktować się z zespołem medycznym, który pomoże dostosować schemat dawkowania. Nie należy podawać podwójnych dawek. Ważne jest przestrzeganie rutyny insulinowej zgodnie z zaleceniami. Porozmawiaj z zespołem medycznym, jeśli pominiesz dawkę. Mogą pomóc dostosować schemat dawkowania.
Czy insulina glargine powoduje wzrost masy ciała?
Tak, wzrost masy ciała może wystąpić po rozpoczęciu leczenia insuliną glargine. Wzrost masy ciała to częsty efekt uboczny wszystkich typów insuliny, a Lantus jest typem insuliny. Insulina może powodować wzrost masy ciała, ponieważ pomaga organizmowi przenieść cukier z krwi do komórek. Część tego cukru zostaje zmagazynowana jako tłuszcz, co może prowadzić do wzrostu masy ciała.
Jakie są objawy hipoglikemii i jak ją leczyć?
Objawy hipoglikemii to drżączki, pocenie się, uczucie głodu, zawroty głowy, szybkie bicie serca i dezorientacja. W przypadku łagodnej hipoglikemii należy spożyć 15-20g szybko wchłanianych węglowodanów (4 tabletki glukozy, pół szklanki soku owocowego). W przypadku ciężkiej hipoglikemii konieczny może być zastrzyk glukagonu.
Czy mogę prowadzić samochód podczas stosowania insuliny glargine?
Insulina glargine może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów ze względu na ryzyko hipoglikemii. Unikaj prowadzenia pojazdów lub niebezpiecznych czynności, dopóki nie poznasz wpływu insuliny glargine na Ciebie. Twoje reakcje mogą być upośledzone. Należy regularnie kontrolować poziom glukozy i znać objawy hipoglikemii.
Czy insulina glargine może powodować reakcje alergiczne?
Tak, chociaż rzadko, insulina glargine może powodować reakcje alergiczne. Uzyskaj natychmiastową pomoc medyczną, jeśli masz objawy uczulenia na insulinę: zaczerwienienie lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia, swędząca wysypka na całym ciele, problemy z oddychaniem, szybkie bicie serca, uczucie omdlenia lub obrzęk języka lub gardła.
Jak przechowywać insulinę glargine?
Nieotwarte preparaty przechowuje się w lodówce w temperaturze 2-8°C. Po pierwszym użyciu można przechowywać w temperaturze pokojowej przez maksymalnie 28 dni. Insuliny nie wolno zamrażać – zmrożona i rozmrożona insulina nie nadaje się do użycia.
Czy dzieci mogą stosować insulinę glargine?
Odpowiednie badania przeprowadzone do tej pory nie wykazały problemów specyficznych dla dzieci, które ograniczyłyby przydatność preparatów insuliny glargine w leczeniu cukrzycy typu 1 u dzieci w wieku 6 lat i starszych. U dzieci młodszych niż 6 lat bezpieczeństwo nie zostało w pełni ustalone.
Kiedy należy skontaktować się z lekarzem?
Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w przypadku: objawów ciężkiej hipoglikemii, reakcji alergicznych, częstych epizodów hipoglikemii, utrzymującej się hiperglikemii, infekcji, chorób lub innych stanów stresowych, które mogą wpłynąć na kontrolę glikemii.
Bibliografia
- Heinemann L, Linkeschova R, Rave K, Hompesch B, Sedlak M, Heise T. Time-action profile of the long-acting insulin analog insulin glargine (HOE901) in comparison with those of NPH insulin and placebo. Diabetes Care. 2000;23(5):644-649. DOI: 10.2337/diacare.23.5.644 PMID: 10834424
- Lepore M, Pampanelli S, Fanelli C, Porcellati F, Bartocci L, Di Vincenzo A, Cordoni C, Costa E, Brunetti P, Bolli GB. Pharmacokinetics and pharmacodynamics of subcutaneous injection of long-acting human insulin analog glargine, NPH insulin, and ultralente human insulin and continuous subcutaneous infusion of insulin lispro. Diabetes. 2000;49(12):2142-2148. DOI: 10.2337/diabetes.49.12.2142 PMID: 11118018