Leki zawierające glimepiryd

Glimepiryd – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Glimepiryd – doustny lek przeciwcukrzycowy należący do grupy pochodnych sulfonylomocznika. Mechanizm działania glimepirydu polega na pobudzaniu wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki. Wskazaniem do stosowania glimepirydu jest leczenie cukrzycy typu 2, gdy właściwa dieta, aktywność fizyczna i zmniejszenie masy ciała nie pomagają w utrzymaniu prawidłowego stężenia glukozy.  

Glimepiryd dostępny jest w postaci tabletek. Leczenie należy zacząć od dawki 1 mg i w przypadku braku poprawy, stopniowo zwiększać. Glimepiryd może być stosowany w leczeniu skojarzonym z innymi lekami przeciwcukrzycowymi, takimi jak metformina lub insulina. 

Terapię glimepirydem oraz innymi lekami przeciwcukrzycowymi należy zawsze łączyć ze zdrową, zbilansowaną dietą, aktywnością fizyczną i utrzymywaniem prawidłowej masy ciała. 

Możliwe działania niepożądane: ból brzucha, dyskomfort w jamie brzusznej, wzdęcia, niestrawność, wymioty, biegunka, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, zaburzenia widzenia (na początku leczenia glimepirydem).

Uwaga: Przedawkowanie glimepirydu może doprowadzić do ciężkiej hipoglikemii, która może nawet zagrażać życiu. W przypadku wystąpienia objawów hipoglikemii (m.in. wymioty, senność, niepokój ruchowy, zaburzenia widzenia) należy jak najszybciej podać glukozę. 

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Glimepiryd – nowoczesny lek w walce z cukrzycą typu 2

Glimepiryd stanowi jeden z najważniejszych leków w arsenale współczesnej diabetologii, oferując skuteczne rozwiązanie dla milionów pacjentów borykających się z cukrzycą typu 2. Ta substancja czynna, należąca do grupy pochodnych sulfonylomocznika trzeciej generacji, od momentu wprowadzenia do obrotu farmaceutycznego w 1995 roku zdobyła uznanie lekarzy i pacjentów na całym świecie dzięki swojemu korzystnemu profilowi bezpieczeństwa i udowodnionej skuteczności klinicznej. W Polsce lek jest dostępny pod wieloma nazwami handlowymi, w tym Amaryl, Glibetic, Symglic czy GlimeHexal, co czyni go jednym z najczęściej przepisywanych preparatów przeciwcukrzycowych. Mechanizm działania glimepiridu opiera się na stymulacji komórek beta trzustki do zwiększonej produkcji insuliny, co przekłada się na efektywną kontrolę poziomu glukozy we krwi u pacjentów, u których dieta i aktywność fizyczna nie zapewniają wystarczającego wyrównania cukrzycy. Unikalną cechą tego leku jest jego zdolność do działania przez całą dobę po jednokrotnym podaniu, co znacząco poprawia komfort terapii i adherencję pacjentów do leczenia.

Mechanizm działania glimepiridu

Glimepiryd wywiera swoje przeciwcukrzycowe działanie poprzez złożony mechanizm, który odróżnia go od innych leków z grupy sulfonylomoczników. Głównym miejscem działania są komórki beta trzustki, gdzie glimepiryd blokuje kanały potasowe zależne od ATP (KATP), co prowadzi do depolaryzacji błony komórkowej i zwiększonego napływu jonów wapnia. Ten kaskadowy proces biochemiczny skutkuje intensywną eksocytozą granul insulinowych do krwioobiegu, co prowadzi do obniżenia poziomu glukozy we krwi.

Dodatkowo, badania wykazały, że glimepiryd oddziałuje z białkiem Epac3 – nukleotydowym wymienniczem, który pośredniczy w procesie uwalniana granul insulinowych. Ten dodatkowy mechanizm działania może tłumaczyć dlaczego glimepiryd wykazuje lepszy profil bezpieczeństwa w porównaniu z innymi sulfonylomocznikami starszej generacji.

Ważną cechą glimepiridu są także jego działania pozatrzustkowe. Lek poprawia wrażliwość tkanek obwodowych na insulinę, promuje translokację transportera glukozy GLUT4 w tkance tłuszczowej i mięśniowej, oraz ogranicza produkcję glukozy w wątrobie. Te wielokierunkowe działania sprawiają, że glimepiryd jest szczególnie efektywny w kontroli zarówno glikemii na czczo, jak i poposiłkowej.

Wskazania do stosowania

Glimepiryd jest wskazany w leczeniu cukrzycy typu 2 (insulinoniezależnej), gdy niefarmakologiczne metody terapii, takie jak modyfikacja diety, zwiększona aktywność fizyczna i redukcja masy ciała, nie zapewniają odpowiedniej kontroli glikemii. Lek może być stosowany zarówno w monoterapii, jak i w terapii skojarzonej z innymi preparatami przeciwcukrzycowymi.

Szczególnie ważne jest, że glimepiryd jest jedynym sulfonylomocznikiem zatwierdzonym przez FDA do stosowania w terapii skojarzonej z insuliną u pacjentów, którzy nie odpowiadają na leczenie skojarzone z innymi lekami doustnymi. Ta unikalna właściwość czyni go cennym narzędziem w zaawansowanych stadiach choroby, gdy standardowe terapie okazują się niewystarczające.

Glimepiryd może być również stosowany jako terapia drugiego rzutu u pacjentów, którzy nie tolerują metforminy lub mają przeciwwskazania do jej stosowania. W takich przypadkach stanowi bezpieczną i skuteczną alternatywę, pozwalającą na osiągnięcie docelowych wartości glikemii.

Właściwości farmakologiczne

Farmakokinetyka

Glimepiryd charakteryzuje się kompletną absorpcją po podaniu doustnym, która następuje w ciągu pierwszej godziny po zażyciu leku. Maksymalne stężenia w surowicy osiągane są w ciągu 2-3 godzin po podaniu. Co ważne, jednoczesne spożywanie posiłków wpływa jedynie nieznacznie na absorpcję leku, zwiększając czas osiągnięcia maksymalnego stężenia o około 12% i zmniejszając ogólną ekspozycję o 8-9%.

Okres półtrwania glimepiridu wynosi od 5 do 8 godzin, podczas gdy jego metabolity charakteryzują się okresem półtrwania od 3 do 6 godzin dla pochodnych hydroksylowych i od 5 do 6 godzin dla pochodnych karboksylowych. Główne wydalanie metabolitów odbywa się drogą nerkową, a pozostała część usuwana jest z kałem.

Metabolizm

Glimepiryd jest metabolizowany w wątrobie przez enzym CYP2C9 do metabolitu M1, który zachowuje około 1/3 aktywności farmakologicznej leku wyjściowego. Następnie M1 jest dalej metabolizowany przez enzymy cytosolowe do nieaktywnego metabolitu M2. Ten dwuetapowy proces metaboliczny zapewnia bezpieczne wydalanie leku z organizmu i minimalizuje ryzyko kumulacji.

Dawkowanie i sposób podawania

Standardowe zasady dawkowania

Leczenie glimepirydem należy zawsze rozpoczynać od najmniejszej skutecznej dawki, stopniowo ją zwiększając w zależności od odpowiedzi klinicznej pacjenta. Standardowa dawka początkowa wynosi 1-2 mg raz dziennie, przyjmowana przed pierwszym głównym posiłkiem. U pacjentów predysponowanych do hipoglikemii zaleca się rozpoczęcie od dawki 1 mg.

Dawka podtrzymująca zwykle mieści się w zakresie 1-6 mg na dobę, przy czym maksymalna zalecana dawka dobowa wynosi 8 mg. Zwiększanie dawki powinno odbywać się stopniowo, co 1-2 tygodnie, pod ścisłym nadzorem lekarskim i przy regularnym monitorowaniu parametrów glikemicznych.

Terapia skojarzona

W terapii skojarzonej z metforminą należy dążyć do ustalenia minimalnej skutecznej dawki każdego z leków, ponieważ ryzyko hipoglikemii wzrasta przy jednoczesnym stosowaniu obu preparatów. W przypadku terapii skojarzonej z insuliną u pacjentów z przewlekłą cukrzycą typu 2, których początkowa odpowiedź na leczenie przeciwcukrzycowe zmalała, zaleca się rozpoczęcie od dawki 8 mg glimepiridu raz dziennie z odpowiednimi korektami dawkowania insuliny.

Skuteczność kliniczna

Badania porównawcze z innymi lekami

Liczne badania kliniczne potwierdzają wysoką skuteczność glimepiridu w kontroli glikemii. Meta-analiza 15 randomizowanych badań kontrolowanych z udziałem 1681 dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 2 wykazała, że glimepiryd nie ustępuje skutecznością metforminie w kontroli poziomu HbA1c, glikemii poposiłkowej oraz ciśnienia krwi.

W wieloośrodkowym, randomizowanym, kontrolowanym placebo badaniu klinicznym glimepiryd w dawkach 1-8 mg powodował obniżenie glikemii na czczo o 46 mg/dl, glikemii poposiłkowej o 72 mg/dl oraz HbA1c o 1,4% więcej niż placebo. Dodatkowo, prawidłową kontrolę glikemii (HbA1c < 7,2%) osiągnęło 69% pacjentów leczonych glimepirydem w porównaniu z 32% w grupie kontrolnej.

Bezpieczeństwo sercowo-naczyniowe

Przełomowe badanie CAROLINA (Cardiovascular Outcome Study of Linagliptin Versus Glimepiride in Patients with Type 2 Diabetes), które objęło prawie 6000 pacjentów obserwowanych przez średnio 6,3 roku, ostatecznie rozwiało wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa sercowo-naczyniowego glimepiridu. Wyniki wykazały, że glimepiryd nie zwiększa ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych w porównaniu z linagliptryną.

W przeciwieństwie do innych sulfonylomoczników, glimepiryd nie wpływa na prekondycjonowanie niedokrwienne mięśnia sercowego, co jest związane z jego selektywnym blokowaniem kanałów potasowych w sarkolemmie w stosunku do kanałów mitochondrialnych. Ta właściwość czyni go bezpieczniejszym wyborem u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi.

Leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2 w Polsce

W polskiej praktyce klinicznej leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2 opiera się na ustalonych algorytmach terapeutycznych, w których glimepiryd odgrywa istotną rolę. Pierwszym lekiem wyboru pozostaje metformina, jednak gdy monoterapia okazuje się niewystarczająca lub nie jest tolerowana, lekarze często sięgają po glimepiryd jako skuteczną alternatywę.

W terapii skojarzonej glimepiryd najczęściej łączony jest z następującymi substancjami czynnymi dostępnymi w Polsce:

• Metformina – najczęściej stosowana kombinacja, dostępna zarówno jako preparat złożony, jak i w oddzielnych tabletkach
• Insulina – u pacjentów z zaawansowaną cukrzycą, gdy leczenie doustne okazuje się niewystarczające
• Inhibitory DPP-4 (sitagliptyna, wilda gliptyna, linagliptyna) – jako terapia trojna u wybranych pacjentów
• Inhibitory SGLT2 (empagliflozyna, dapagliflozyna) – w przypadkach szczególnych wskazań

Polscy diabetolodzy coraz częściej wykorzystują również preparat złożony glimepiryd + metformina, który poprawia adherencję pacjentów do terapii poprzez zmniejszenie liczby przyjmowanych tabletek. Inne substancje czynne z grupy sulfonylomoczników dostępne w Polsce to gliclazyd i glibenklamid, jednak glimepiryd zyskuje na popularności ze względu na swój korzystny profil bezpieczeństwa.

Skutki uboczne i działania niepożądane

Hipoglikemia – najważniejsze działanie niepożądane

Najpoważniejszym działaniem niepożądanym glimepiridu jest hipoglikemia, która może wystąpić u 10-20% pacjentów leczonych do roku oraz u ponad 50% pacjentów otrzymujących jednocześnie insulinę. U pacjentów z długotrwałą cukrzycą może rozwinąć się hipoglikemia bezobjawowa, w której nie występują typowe objawy autonomiczne, co prowadzi bezpośrednio do objawów neuroglicopenicznych i może być szczególnie niebezpieczne dla kierowców.

Objawy hipoglikemii można podzielić na dwie kategorie:

Objawy autonomiczne:

• Drżenia i pocenie się
• Przyspieszenie akcji serca (tachykardia)
• Uczucie niepokoju i rozdrażnienie
• Uczucie głodu
• Nudności

Objawy neuroglicopeniczne:

• Zaburzenia koncentracji i pamięci
• Zmęczenie i senność
• Zaburzenia mowy
• Zaburzenia widzenia
• W ciężkich przypadkach utrata przytomności i drgawki

Inne działania niepożądane

Do innych stosunkowo częstych działań niepożądanych należą: zwiększenie masy ciała, zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, ból brzucha, biegunka), zaburzenia hematologiczne (małopłytkowość, leukopenia, niedokrwistość hemolityczna) oraz rzadkie reakcje alergiczne skórne.

Częstość występowania	Działania niepożądane
Bardzo często (>10%)	Hipoglikemia (przy stosowaniu z insuliną)
Często (1-10%)	Hipoglikemia (monoterapia), zwiększenie masy ciała, zaburzenia żołądkowo-jelitowe
Rzadko (<1%)	Zaburzenia hematologiczne, reakcje alergiczne, zaburzenia widzenia

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Bezwzględne przeciwwskazania

Glimepiryd nie może być stosowany u pacjentów z: nadwrażliwością na glimepiryd, inne sulfonylomoczniki lub sulfonamidy; cukrzycą typu 1; kwasicą ketonową; śpiączką cukrzycową; ciężkimi zaburzeniami czynności nerek i wątroby; w czasie ciąży i okresu karmienia piersią.

Szczególne środki ostrożności

U pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej stosowanie glimepiridu może prowadzić do wystąpienia anemii hemolitycznej. Należy również zachować ostrożność u pacjentów w podeszłym wieku, u których ryzyko hipoglikemii jest zwiększone.

Sytuacje wymagające szczególnej uwagi:

• Stany gorączkowe i infekcje
• Zabiegi chirurgiczne i urazy
• Nieregularne spożywanie posiłków
• Intensywny wysiłek fizyczny
• Spożywanie alkoholu

Interakcje lekowe

Leki nasilające działanie hipoglikemizujące

Szczególną ostrożność należy zachować przy jednoczesnym stosowaniu glimepiridu z: niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), inhibitorami alfa-glukozydazy (akarboza), fluorochinolonami (cyprofloksacyna, lewofloksacyna), azolowymi lekami przeciwgrzybiczymi (flukonazol, mikonazol), oraz kwasem tioktynowym.

Leki osłabiające działanie hipoglikemizujące

Do leków mogących osłabiać działanie glimepiridu należą: tiazydowe leki moczopędne, fenytoina, preparaty tarczycy, doustne środki antykoncepcyjne oraz kortykosteroidy. W przypadku konieczności stosowania tych leków może być potrzebna korekta dawkowania glimepiridu.

Wpływ alkoholu

Spożywanie alkoholu może nieprzewidywalnie wpływać na działanie glimepiridu, zarówno je osłabiając, jak i wzmacniając. Może to prowadzić do niebezpiecznych wahań glikemii.

Monitorowanie terapii

Regularne kontrole laboratoryjne

Podczas leczenia glimepirydem konieczne jest regularne monitorowanie poziomu glukozy we krwi i moczu, oznaczanie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) co 3-6 miesięcy, oraz kontrola czynności wątroby i morfologii krwi. U pacjentów z zaburzeniami funkcji nerek wskazane jest dodatkowo monitorowanie funkcji nerkowej.

Samokontrola glikemii

Pacjenci powinni być wyedukowani w zakresie samokontroli glikemii, rozpoznawania objawów hipoglikemii oraz postępowania w przypadku ich wystąpienia. Zaleca się noszenie identyfikatora cukrzycowego w celu zapewnienia właściwej pomocy w sytuacjach awaryjnych.

Glimepiryd w różnych grupach pacjentów

Pacjenci w podeszłym wieku

U pacjentów w podeszłym wieku zwiększone jest ryzyko hipoglikemii oraz współistnieją często zaburzenia czynności nerek związane z wiekiem, co może wymagać zmniejszenia dawkowania. Konieczna jest szczególnie ostrożna titracja dawki i częstsze monitorowanie.

Ciąża i karmienie piersią

Stosowanie glimepiridu w okresie ciąży jest przeciwwskazane ze względu na ryzyko szkodliwego działania na płód. Pacjentki planujące ciążę powinny zostać przełączone na terapię insuliną. Również w okresie karmienia piersią nie zaleca się stosowania leku ze względu na potencjalne ryzyko hipoglikemii u noworodka.

Porównanie z innymi lekami przeciwcukrzycowymi

Cecha	Glimepiryd	Metformina	Gliclazyd	Insulin
Mechanizm działania	Stymulacja wydzielania insuliny	Zmniejszenie produkcji glukozy w wątrobie	Stymulacja wydzielania insuliny	Bezpośrednie działanie
Ryzyko hipoglikemii	Umiarkowane	Bardzo niskie	Umiarkowane	Wysokie
Wpływ na masę ciała	Wzrost	Neutralny/zmniejszenie	Wzrost	Wzrost
Przyjmowanie	1x dziennie	2-3x dziennie	1-2x dziennie	Wielokrotnie
Koszt terapii	Niski	Bardzo niski	Niski	Umiarkowany

---

Bibliografia

1. Rosenstock J, Kahn SE, Johansen OE, Zinman B, Espeland MA, Woerle HJ, Pfarr E, Keller A, Mattheus M, Baanstra D, Meinicke T, George JT, von Eynatten M, McGuire DK, Marx N; CAROLINA Investigators. Effect of Linagliptin vs Glimepiride on Major Adverse Cardiovascular Outcomes in Patients With Type 2 Diabetes: The CAROLINA Randomized Clinical Trial. JAMA. 2019;322(12):1155-1166. PMID: 31536101
2. Zhu H, Zhu S, Zhang X, Guo Y, Shi Y, Chen Z, Leung SW. Comparative efficacy of glimepiride and metformin in monotherapy of type 2 diabetes mellitus: meta-analysis of randomized controlled trials. Diabetol Metab Syndr. 2013;5(1):70. PMID: 24228743