Benepali to lek biologiczny, który jest stosowany w leczeniu różnych chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów i łuszczyca. Działa przez blokowanie działania białka zwanej czynnikiem martwicy nowotworów (TNF), który odgrywa kluczową rolę w procesach zapalnych. Benepali jest dostępny tylko na receptę.
Enbrel to lek w postaci roztworu do wstrzykiwań, który zawiera substancję czynną etanercept. Jest to lek o działaniu immunosupresyjnym, który hamuje odpowiedź immunologiczną organizmu. Znalazł zastosowanie w leczeniu różnych postaci zapalenia stawów, w tym reumatoidalnego zapalenia stawów, młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów, łuszczycowego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, osiowej spondyloartropatii bez zmian radiologicznych, łuszczycy zwykłej (plackowatej) lub dziecięcej postaci łuszczycy zwykłej (plackowatej). Lek jest dostępny na receptę.
Erelzi to lek biologiczny zawierający etanercept, który jest stosowany w leczeniu różnych chorób autoimmunologicznych. Jest to lek immunosupresyjny, który działa przez blokowanie działania czynnika martwicy nowotworów (TNF), białka, które powoduje stan zapalny. Erelzi jest zwykle stosowany w leczeniu takich chorób jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów i łuszczyca. Jest dostępny na receptę.
Lifmior to lek, który jest zbudowany z dwóch białek ludzkich i działa poprzez blokowanie aktywności innego białka, powodującego zapalenie. Może być stosowany w leczeniu różnych chorób, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, ciężka osiowa spondyloartropatia, łuszczyca oraz różne typy młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów. Lek jest dostępny na receptę.
Jakie są wskazania? Na co stosowany jest ? Nepexto jest lekiem biologicznym zawierającym substancję czynną etanercept. Jest to lek immunosupresyjny, który został stworzony z wykorzystaniem białek ludzkich. Jego działanie polega na blokowaniu aktywności białka odpowiedzialnego za procesy zapalne w organizmie. Nepexto znajduje zastosowanie w leczeniu chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa oraz łuszczyca o nasileniu umiarkowanym do
Etanercept – lek o właściwościach immunosupresyjnych. Mechanizm działania leku polega na hamowaniu łączenia się czynnika martwicy nowotworów (TNF) z jego powierzchniowymi receptorami komórkowymi TNFR i zapobieganiu zależnej od TNF odpowiedzi komórkowej, co powoduje, że TNF staje się biologicznie nieaktywny. Wskazaniem do stosowania leku jest reumatoidalne zapalenie stawów, wielostawowe młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczyca plackowata, łuszczyca zwykła u dzieci i młodzieży.
Etanercept dostępny jest w postaci roztworu do wstrzykiwań.
Możliwe działania niepożądane: infekcje układu oddechowego, infekcje skórne, reakcje alergiczne, świąd, trombocytopenia, układowe zapalenia naczyń, zapalenie błony naczyniowej oka, choroba śródmiąższowa płuc, obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, wysypka, zmiany łuszczycopodobne, gorączka.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Etanercept to lek biologiczny o przełomowym znaczeniu w leczeniu chorób autoimmunologicznych, który działa jako inhibitor czynnika martwicy nowotworów alfa (TNF-α). Jest to substancja czynna stosowana w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów, łuszczycowego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa oraz łuszczycy plackowatej. Lek ten, znany pod nazwą handlową Enbrel oraz w postaci preparatów biopodobnych, stanowi istotną opcję terapeutyczną dla pacjentów, u których konwencjonalne leczenie okazało się niewystarczające. Mechanizm działania etanerceptu polega na blokowaniu TNF-α – kluczowej cytokiny prozapalnej odpowiedzialnej za inicjowanie i podtrzymywanie procesów zapalnych w organizmie. Od momentu wprowadzenia do praktyki klinicznej w 1998 roku, etanercept rewolucjonizuje podejście terapeutyczne w reumatologii i dermatologii, oferując pacjentom możliwość osiągnięcia remisji lub znaczącej poprawy jakości życia. Dzięki zastosowaniu zaawansowanych technik biotechnologicznych, lek ten reprezentuje nową erę w farmakoterapii chorób przewlekłych o podłożu zapalnym.
Etanercept jest białkiem fuzyjnym otrzymywanym metodą rekombinacji genetycznej z wykorzystaniem komórek jajnika chomika chińskiego. Stanowi połączenie domeny receptora 2 ludzkiego TNF (TNFR2/p75) wiążącej się z zewnątrzkomórkowymi ligandami z domeną Fc ludzkiej immunoglobuliny G1. Ta złożona struktura molekularna powoduje, że etanercept ma masę cząsteczkową około 150 kDa i tworzy dimer, który charakteryzuje się znacznie większym powinowactwem do TNF niż naturalne receptory monomeryczne.
Kluczowym elementem działania etanerceptu jest jego zdolność do wiązania się z czynnikiem martwicy nowotworów alfa – cytokiną produkowaną przez limfocyty i makrofagi. TNF-α pełni rolę głównego regulatora odpowiedzi zapalnej w wielu układach narządowych organizmu. U osób z chorobami autoimmunologicznymi dochodzi do nadprodukcji tej cytokiny, co prowadzi do nadmiernego stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek.
Mechanizm działania etanerceptu polega na kompetycyjnym hamowaniu łączenia się TNF z jego powierzchniowymi receptorami komórkowymi TNFR. Etanercept działa jak receptor-pułapka, wiążąc cząsteczki TNF-α zanim zdążą one osiągnąć komórki i wywołać odpowiedź zapalną. Dzięki temu TNF staje się biologicznie nieaktywny, co skutkuje zmniejszeniem stanu zapalnego. Co więcej, obecność fragmentu Fc immunoglobuliny sprawia, że etanercept ma przedłużony okres półtrwania w surowicy wynoszący około 70 godzin, co zapewnia długotrwały efekt terapeutyczny.
Etanercept może także modulować odpowiedzi biologiczne kontrolowane przez inne cząsteczki prozapalne, takie jak cytokiny, cząsteczki adhezyjne czy proteinazy, które są indukowane lub regulowane przez TNF. To szerokie działanie przeciwzapalne wyjaśnia skuteczność leku w różnorodnych jednostkach chorobowych.
Etanercept znajduje zastosowanie w leczeniu szerokiego spektrum chorób autoimmunologicznych i zapalnych. Decyzję o włączeniu tego leku do terapii podejmuje lekarz specjalista posiadający doświadczenie w diagnostyce i leczeniu odpowiednich schorzeń.
Główne wskazania do stosowania etanerceptu obejmują:
Lek może być stosowany zarówno w monoterapii, jak i w skojarzeniu z innymi lekami modyfikującymi przebieg choroby, szczególnie z metotreksatem w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów. Wybór odpowiedniej strategii terapeutycznej zależy od indywidualnej sytuacji klinicznej pacjenta, nasilenia objawów oraz odpowiedzi na wcześniejsze leczenie.
Reumatoidalne zapalenie stawów stanowi jedno z najważniejszych wskazań do stosowania etanerceptu. To przewlekła choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się zapaleniem błony maziowej stawów, które prowadzi do postępującego niszczenia chrząstki stawowej i przyległych struktur kostnych. Nieleczone RZS może skutkować poważnymi zniekształceniami stawów, utratą funkcji oraz znacznym pogorszeniem jakości życia pacjentów.
Etanercept jest wskazany w leczeniu RZS u dorosłych o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu, gdy stosowanie klasycznych leków przeciwreumatycznych modyfikujących przebieg choroby okazało się niewystarczające. Lek może być również stosowany w leczeniu ciężkiego, czynnego i postępującego RZS u osób nieleczonych wcześniej metotreksatem. W badaniach klinicznych wykazano, że etanercept stosowany w skojarzeniu z metotreksatem lub w monoterapii prowadzi do istotnej poprawy klinicznej już w ciągu pierwszych dwóch tygodni leczenia.
Skuteczność etanerceptu w RZS jest oceniana według kryteriów ACR (American College of Rheumatology), które mierzą procentową poprawę objawów choroby. Po 6 miesiącach leczenia etanerceptem w monoterapii lub w skojarzeniu z klasycznymi lekami, odpowiedź ACR20 osiągało 51-73% pacjentów, ACR50 osiągało 32-46% chorych, a najwyższą odpowiedź ACR70 uzyskiwało 13-25% leczonych. Są to wyniki wskazujące na znaczącą skuteczność terapii.
Etanercept nie tylko zmniejsza objawy kliniczne choroby, ale również spowalnia postęp uszkodzenia stawów potwierdzony w badaniach radiologicznych. Lek poprawia sprawność fizyczną pacjentów, redukuje ból i sztywność stawów oraz umożliwia powrót do codziennych aktywności. Dla wielu chorych na RZS etanercept stanowi szansę na osiągnięcie remisji choroby lub znaczące ograniczenie jej aktywności.
Współczesne podejście do leczenia chorób zapalnych stawów opiera się na koncepcji wczesnej i agresywnej terapii mającej na celu osiągnięcie remisji lub niskiej aktywności choroby. Etanercept zajmuje istotne miejsce w tej strategii terapeutycznej jako lek biologiczny stosowany w sytuacjach, gdy konwencjonalne leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów.
W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów stosuje się kilka grup leków. Podstawą terapii są klasyczne leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh), wśród których złotym standardem pozostaje metotreksat. Inne substancje z tej grupy to leflunomid, sulfasalazyna oraz sole złota. Leki te mają właściwości immunomodulujące, hamują nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego i zatrzymują proces niszczenia stawów.
Inhibitory TNF-α stosowane w leczeniu chorób zapalnych stawów to:
W przypadku braku odpowiedzi na inhibitory TNF-α lub ich nietolerancji, dostępne są inne leki biologiczne o odmiennych mechanizmach działania. Należą do nich tocilizumab (antagonista receptora dla interleukiny-6), rytuksymab (przeciwciało przeciwko antygenowi CD20 na limfocytach B) oraz abatacept (inhibitor kostymulacji limfocytów T).
Najnowszą grupą leków w reumatologii są inhibitory kinaz janusowych (JAK), takie jak tofacytynib czy baricytynib, które są podawane doustnie i stanowią alternatywę dla leków biologicznych podawanych pozajelitowo. Te małocząsteczkowe substancje hamują wewnątrzkomórkowe szlaki przekazywania sygnałów zapalnych.
W leczeniu łuszczycowego zapalenia stawów skuteczne są zarówno inhibitory TNF-α (w tym etanercept, adalimumab, golimumab, infliksymab, certolizumab pegol), jak i nowsze leki blokujące szlak interleukiny-17 (sekukinumab, iksekizumab) oraz interleukiny-12/23 (ustekinumab) lub samej interleukiny-23 (guselkumab, risankizumab). Wybór odpowiedniego leku zależy od manifestacji klinicznych choroby, zajęcia stawów obwodowych lub osiowych, obecności zmian skórnych oraz wcześniejszych niepowodzeń terapeutycznych.
W zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa podstawą leczenia pozostają niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) stosowane systematycznie. W przypadku niewystarczającej kontroli objawów stosuje się inhibitory TNF-α, wśród których etanercept wykazuje udokumentowaną skuteczność. Lek ten zmniejsza ból, poprawia ruchomość kręgosłupa i jakość życia pacjentów z tą przewlekłą i wyniszczającą chorobą.
| Substancja czynna | Droga podania | Częstość podawania | Główne wskazania |
|---|---|---|---|
| Etanercept | Podskórna | 25 mg 2×/tydzień lub 50 mg 1×/tydzień | RZS, ŁZS, ZZSK, łuszczyca |
| Adalimumab | Podskórna | 40 mg co 2 tygodnie | RZS, ŁZS, ZZSK, łuszczyca |
| Metotreksat | Doustna/podskórna | Raz w tygodniu | RZS, ŁZS, łuszczyca |
| Tocilizumab | Dożylna/podskórna | Co 4 tygodnie (i.v.) lub co tydzień (s.c.) | RZS |
Łuszczycowe zapalenie stawów to choroba autoimmunologiczna występująca u około 30% pacjentów z łuszczycą skóry. Charakteryzuje się zapaleniem stawów obwodowych, zajęciem stawów kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych oraz zmianami skórnymi typowymi dla łuszczycy. U chorych na łuszczycowe zapalenie stawów stwierdza się zwiększone stężenie TNF-α zarówno w błonie maziówkowej stawów, jak i w blaszkach łuszczycowych na skórze.
Etanercept wykazuje skuteczność w leczeniu zarówno objawów stawowych, jak i skórnych łuszczycowego zapalenia stawów. W randomizowanych badaniach klinicznych z podwójnie ślepą próbą, w których uczestniczyli pacjenci z aktywną postacią choroby, etanercept stosowany w dawce 25 mg dwa razy w tygodniu lub 50 mg raz w tygodniu prowadził do istotnej poprawy według kryteriów ACR oraz wskaźnika PASI (Psoriasis Area and Severity Index) oceniającego nasilenie zmian skórnych.
Co szczególnie istotne, badania radiologiczne potwierdziły, że etanercept spowalnia uszkodzenie stawów obwodowych u pacjentów z wielostawowym symetrycznym podtypem łuszczycowego zapalenia stawów. Lek ten poprawia również sprawność fizyczną chorych, umożliwiając im powrót do normalnych aktywności życiowych. Większość pacjentów obserwuje poprawę kliniczną już w ciągu pierwszych 12 tygodni leczenia.
W leczeniu samej łuszczycy skóry, bez zajęcia stawów, etanercept jest wskazany u dorosłych oraz dzieci i młodzieży od 6. roku życia z łuszczycą zwykłą plackowatą o przebiegu umiarkowanym do ciężkiego, u których nie ma działania lub przeciwwskazane są inne metody leczenia układowego, takie jak cyklosporyna, metotreksat czy fototerapia UVA. Lek zmniejsza naciek komórek zapalnych w skórze i obniża stężenie TNF-α w tkankach dotkniętych łuszczycą.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), znane również jako choroba Bechterewa, to przewlekła choroba zapalna atakująca przede wszystkim stawy krzyżowo-biodrowe i kręgosłup. W przebiegu tej choroby dochodzi do zapalenia stawów kręgosłupa, więzadeł i przyczepów ścięgnistych, co prowadzi do postępującej utraty ruchomości i zesztywnienia kręgosłupa. U chorych na ZZSK stwierdza się zwiększone stężenie TNF-α w surowicy i tkance maziówkowej.
Etanercept jest wskazany w leczeniu dorosłych pacjentów z ciężkim, czynnym zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa w przypadkach niewystarczającej odpowiedzi na terapię konwencjonalną, obejmującą niesteroidowe leki przeciwzapalne i ćwiczenia fizyczne. Lek stosuje się również w leczeniu ciężkiej postaci osiowej spondyloartropatii bez zmian radiologicznych charakterystycznych dla ZZSK, ale z obiektywnymi objawami zapalenia, w tym zwiększonym stężeniem białka C-reaktywnego i zmianami widocznymi w badaniu metodą rezonansu magnetycznego.
Stosowanie etanerceptu w dawce 25 mg dwa razy w tygodniu lub 50 mg raz w tygodniu prowadzi do zmniejszenia bólu kręgosłupa, poprawy jego ruchomości oraz redukcji sztywności porannej. Odpowiedź kliniczną uzyskuje się zwykle w ciągu 12 tygodni od rozpoczęcia leczenia. Pacjenci zgłaszają znaczącą poprawę jakości życia, zmniejszenie zmęczenia oraz możliwość powrotu do codziennych aktywności.
Skuteczność etanerceptu w ZZSK jest oceniana za pomocą specjalistycznych wskaźników, takich jak BASDAI (Bath Ankylosing Spondylitis Disease Activity Index) mierzący aktywność choroby oraz BASFI (Bath Ankylosing Spondylitis Functional Index) oceniający sprawność funkcjonalną. Leczenie etanerceptem prowadzi do istotnego zmniejszenia wartości tych wskaźników, co przekłada się na obiektywną poprawę stanu klinicznego pacjentów.
Etanercept jest dostępny w postaci roztworu do wstrzykiwań podskórnych w ampułkostrzykawkach lub wstrzykiwaczach automatycznych typu pen zawierających 25 mg lub 50 mg substancji czynnej. Dostępna jest również postać w postaci proszku do sporządzania roztworu zawierającego 25 mg etanerceptu w fiolce.
Leczenie etanerceptem powinno być rozpoczynane i nadzorowane przez lekarza specjalistę posiadającego doświadczenie w diagnostyce i leczeniu chorób, w których stosuje się ten lek. Pacjenci lub ich opiekunowie mogą samodzielnie podawać etanercept po odpowiednim przeszkoleniu przez personel medyczny.
Dawkowanie u dorosłych:
Dawkowanie u dzieci i młodzieży:
Dawkowanie u dzieci i młodzieży zależy od masy ciała pacjenta oraz wskazania do leczenia. W młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów u dzieci o masie ciała do 62,5 kg zalecana dawka wynosi 0,4 mg/kg (do maksymalnej dawki pojedynczej wynoszącej 25 mg) podawana dwa razy w tygodniu. U dzieci o masie ciała powyżej 62,5 kg stosuje się dawkę 25 mg dwa razy w tygodniu lub 50 mg raz w tygodniu.
Etanercept należy podawać podskórnie w przednią powierzchnię ud, brzuch (z wyjątkiem okolicy wokół pępka o średnicy 5 cm) lub zewnętrzną powierzchnię górnej części ramion. Za każdym razem lek należy wstrzykiwać w inne miejsce, zachowując odległość co najmniej 3 cm między kolejnymi miejscami wstrzyknięć. Nie należy wstrzykiwać leku w miejsca, gdzie skóra jest tkliwa, zaczerwieniona, zasiniała, stwardniała lub pokryta bliznami.
Odpowiedź kliniczną na leczenie etanerceptem uzyskuje się zwykle w ciągu 12 tygodni. W przypadku braku poprawy po tym okresie lekarz może rozważyć przerwanie terapii lub zmianę strategii leczenia. U pacjentów, którzy odpowiedzieli na leczenie, terapia powinna być kontynuowana przez czas nieokreślony, z regularnym monitorowaniem skuteczności i bezpieczeństwa.
Etanercept po podaniu podskórnym wchłania się powoli z miejsca wstrzyknięcia. Stężenie maksymalne w surowicy osiągane jest po około 48 godzinach od podania pojedynczej dawki. Dostępność biologiczna leku po podaniu podskórnym wynosi około 76%, co oznacza, że trzy czwarte podanej dawki dostaje się do krążenia ogólnego.
Etanercept jest białkiem fuzyjnym o dużej masie cząsteczkowej, dlatego jego metabolizm przebiega podobnie jak innych białek endogennych. Zakłada się, że jest rozkładany przez proteinazy obecne w organizmie. Nie zidentyfikowano istotnego wiązania etanerceptu z białkami osocza, co oznacza, że lek krąży we krwi w postaci wolnej, aktywnej farmakologicznie.
Okres półtrwania etanerceptu w surowicy wynosi około 70 godzin (około 3 dni), co pozwala na jego podawanie raz lub dwa razy w tygodniu. Lek ulega powolnemu wydalaniu z organizmu. Stan stacjonarny, czyli stabilne stężenie leku we krwi, osiągany jest po około 4 tygodniach regularnego stosowania.
U pacjentów w podeszłym wieku oraz u osób z zaburzeniami czynności nerek lub wątroby nie obserwowano istotnych zmian w farmakokinetyce etanerceptu, dlatego nie ma konieczności modyfikacji dawkowania w tych grupach chorych. Podobnie masa ciała, płeć czy rasa nie wpływają znacząco na parametry farmakokinetyczne leku.
Podobnie jak wszystkie leki, etanercept może powodować działania niepożądane, chociaż nie występują one u wszystkich pacjentów. Znajomość możliwych skutków ubocznych jest kluczowa dla bezpiecznego stosowania tego leku i szybkiego reagowania w przypadku wystąpienia niepokojących objawów.
Bardzo często (u więcej niż 1 na 10 pacjentów) występują:
Często (u 1 do 10 na 100 pacjentów) mogą wystąpić:
Niezbyt często (u 1 do 10 na 1000 pacjentów) zgłaszano:
Rzadko (u 1 do 10 na 10 000 pacjentów) odnotowano:
Szczególną uwagę należy zwrócić na ryzyko zakażeń. Etanercept, jak wszystkie inhibitory TNF-α, osłabia część układu odpornościowego, co może prowadzić do zwiększonej podatności na infekcje. Przed rozpoczęciem leczenia należy wykluczyć aktywne zakażenia oraz przeprowadzić badania przesiewowe w kierunku gruźlicy (zarówno czynnej, jak i utajonej) oraz zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B. W przypadku rozpoznania gruźlicy jawnej nie wolno rozpoczynać leczenia etanerceptem. U pacjentów z gruźlicą utajoną należy wcześniej wdrożyć odpowiednią profilaktykę.
Podczas leczenia etanerceptem pacjenci powinni być ściśle monitorowani pod kątem wystąpienia zakażeń. W przypadku rozwoju ciężkiego zakażenia należy przerwać podawanie leku i wdrożyć odpowiednią terapię przeciwinfekcyjną. Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z cukrzycą, przewlekłymi zakażeniami w wywiadzie lub innymi stanami sprzyjającymi infekcjom.
Istnieją również doniesienia o zwiększonym ryzyku występowania niektórych nowotworów, w tym chłoniaków, u pacjentów stosujących etanercept. Dzieci leczone inhibitorami TNF-α, takimi jak etanercept, rozwijały chłoniaki lub inne nowotwory, a część z nich zmarła. Należy pamiętać, że pacjenci z długotrwającymi, aktywnymi chorobami zapalnymi sami w sobie mają zwiększone ryzyko rozwoju chłoniaków. Zaleca się przeprowadzanie okresowych badań skóry u wszystkich pacjentów, zwłaszcza tych z grupy podwyższonego ryzyka rozwoju nowotworów skóry.
Etanercept nie może być stosowany u wszystkich pacjentów. Istnieją bezwzględne przeciwwskazania do jego stosowania, a w niektórych sytuacjach klinicznych lek należy podawać ze szczególną ostrożnością.
Bezwzględne przeciwwskazania do stosowania etanerceptu:
Nie należy rozpoczynać leczenia etanerceptem u pacjentów z aktywnymi zakażeniami. Przed rozpoczęciem terapii konieczne jest dokładne badanie w kierunku obecności zakażeń oraz wykonanie badań przesiewowych w kierunku gruźlicy i zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B.
Szczególną ostrożność należy zachować w następujących sytuacjach klinicznych. U pacjentów z zastoinową niewydolnością serca etanercept może prowadzić do pogorszenia objawów choroby, dlatego należy rozważyć stosunek korzyści do ryzyka przed rozpoczęciem leczenia. U nosicieli wirusa zapalenia wątroby typu B istnieje ryzyko reaktywacji zakażenia podczas terapii inhibitorami TNF-α. U pacjentów z zapaleniem wątroby typu C w wywiadzie należy zachować ostrożność ze względu na możliwość nawrotu choroby.
Nie zaleca się równoczesnego stosowania etanerceptu z anakinrą (antagonista receptora interleukiny-1) ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia ciężkich zakażeń i neutropenii. Podobnie nie zaleca się jednoczesnego stosowania etanerceptu z abataceptem ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia ciężkich działań niepożądanych.
U dorosłych pacjentów otrzymujących ustalone dawki sulfasalazyny, do których dodawano etanercept, wystąpiło istotne zmniejszenie liczby białych krwinek w porównaniu z pacjentami otrzymującymi tylko jeden z tych leków. Kliniczne znaczenie tej interakcji nie jest w pełni poznane, ale lekarze powinni zachowywać ostrożność podczas podejmowania decyzji o stosowaniu terapii skojarzonej z sulfasalazyną.
Nie należy podawać żywych szczepionek jednocześnie z etanerceptem. Zaleca się wykonanie wszystkich zalecanych szczepień, zgodnie z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi szczepień, przed rozpoczęciem leczenia, szczególnie u dzieci. Pacjenci powinni być informowani o konieczności unikania kontaktu z osobami, które niedawno otrzymały żywe szczepionki doustne, takie jak szczepionka przeciwko polio.
Dane dotyczące stosowania etanerceptu u kobiet w ciąży są ograniczone. Badania na zwierzętach nie wykazały bezpośredniego szkodliwego wpływu na przebieg ciąży, rozwój zarodkowy lub płodowy, przebieg porodu ani rozwój postnatalny. Jednak ze względu na brak wystarczających danych u ludzi, etanercept nie powinien być stosowany podczas ciąży, chyba że jest to wyraźnie konieczne. Decyzję o stosowaniu leku w ciąży powinien podjąć lekarz po dokładnej ocenie stosunku potencjalnych korzyści do ryzyka.
Jeśli kobieta zajdzie w ciążę podczas leczenia etanerceptem, należy rozważyć przerwanie terapii. Ze względu na przedłużony okres półtrwania leku w organizmie, niemowlęta urodzone przez matki leczone etanerceptem podczas ciąży mogą mieć zwiększone ryzyko infekcji. Nie zaleca się podawania żywych szczepionek takim niemowlętom przez okres 5 miesięcy po ostatnim podaniu etanerceptu matce podczas ciąży.
Etanercept przenika do mleka kobiecego w niewielkich ilościach. Ze względu na możliwość wystąpienia ciężkich działań niepożądanych u niemowląt karmionych piersią, należy podjąć decyzję, czy przerwać karmienie piersią, czy przerwać leczenie etanerceptem, biorąc pod uwagę znaczenie leku dla matki. Jeśli matka kontynuuje leczenie podczas karmienia piersią, niemowlę powinno być uważnie monitorowane przez lekarza.
Leczenie etanerceptem wymaga regularnego monitorowania w celu oceny skuteczności terapii oraz wczesnego wykrywania potencjalnych działań niepożądanych. Pacjenci powinni pozostawać pod stałą opieką lekarza specjalisty przez cały okres terapii.
Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest wykonanie kompleksowego badania, które obejmuje szczegółowy wywiad medyczny, badanie fizykalne, badania laboratoryjne oraz badania przesiewowe w kierunku gruźlicy i wirusowego zapalenia wątroby. Należy wykonać zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej oraz test tuberkulinowy lub test uwalniania interferonu gamma (IGRA) w celu wykluczenia gruźlicy utajonej lub czynnej.
Podczas leczenia zaleca się regularne wykonywanie:
Pacjenci powinni być instruowani o konieczności natychmiastowego zgłoszenia się do lekarza w przypadku wystąpienia objawów mogących wskazywać na zakażenie, takich jak gorączka, dreszcze, kaszel, duszność, ból podczas oddawania moczu czy uporczywa biegunka. Należy również zgłaszać wszelkie nowe objawy neurologiczne, zmiany skórne, duszności, obrzęki czy inne niepokojące dolegliwości.
Pacjenci otrzymujący etanercept powinni mieć przy sobie specjalną kartę informacyjną zawierającą najważniejsze informacje dotyczące bezpieczeństwa stosowania leku. Karta ta powinna być okazywana wszystkim pracownikom służby zdrowia, z którymi pacjent ma kontakt.
Po wygaśnięciu patentów na oryginalny etanercept (Enbrel), na rynek wprowadzono leki biopodobne (biosimilary) zawierające tę samą substancję czynną. Leki biopodobne to produkty biologiczne wysoce podobne do referencyjnego leku biologicznego, które nie wykazują klinicznie istotnych różnic w zakresie skuteczności, bezpieczeństwa i immunogenności.
Jednym z pierwszych biopodobnych leków do etanerceptu zatwierdzonych w Unii Europejskiej był Benepali. W wieloośrodkowych badaniach klinicznych fazy III obejmujących 596 pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów wykazano, że lek biopodobny jest równoważny w aspekcie skuteczności i bezpieczeństwa w stosunku do referencyjnego etanerceptu. Odpowiedź kliniczna mierzona kryteriami ACR20 w 24. tygodniu terapii była podobna dla obu preparatów.
Profil bezpieczeństwa leków biopodobnych jest porównywalny z profilem bezpieczeństwa leku referencyjnego. W badaniach klinicznych najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi były zakażenia górnych dróg oddechowych oraz reakcje w miejscu wstrzyknięcia. Występowanie przeciwciał przeciwko etanerceptowi było podobne w obu grupach pacjentów i nie miało istotnego znaczenia klinicznego.
Wprowadzenie leków biopodobnych do terapii chorób reumatycznych i dermatologicznych ma istotne znaczenie dla systemów opieki zdrowotnej, ponieważ leki te są zazwyczaj tańsze od preparatów referencyjnych, co zwiększa dostępność terapii biologicznych dla większej liczby pacjentów. W Polsce etanercept i jego leki biopodobne są refundowane w ramach programów lekowych prowadzonych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
W Polsce etanercept jest dostępny w ramach programu lekowego B33 „Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów i młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów o przebiegu agresywnym” oraz programu B47 dotyczącego leczenia łuszczycy plackowatej. Dzięki tym programom pacjenci spełniający określone kryteria kwalifikacyjne mogą otrzymywać lek całkowicie bezpłatnie lub z niewielką odpłatnością.
Kwalifikacja do programu lekowego wymaga spełnienia ściśle określonych warunków, które obejmują potwierdzenie rozpoznania odpowiedniej choroby, udokumentowanie niewystarczającej skuteczności lub nietolerancji konwencjonalnego leczenia oraz osiągnięcie określonego poziomu aktywności choroby. Decyzję o włączeniu pacjenta do programu podejmuje lekarz specjalista w ośrodku posiadającym kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia na realizację danego programu.
W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów pacjent musi być wcześniej leczony metotreksatem w odpowiednich dawkach przez co najmniej 3 miesiące bez uzyskania wystarczającej poprawy. Aktywność choroby musi być na tyle wysoką, aby uzasadniać zastosowanie leku biologicznego. Monitorowanie skuteczności terapii odbywa się w regularnych odstępach czasu, a kontynuacja leczenia uzależniona jest od osiągnięcia i utrzymania odpowiedzi terapeutycznej.
Etanercept może wchodzić w interakcje z innymi lekami, co należy uwzględnić podczas planowania terapii. Pacjenci powinni informować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, w tym tych dostępnych bez recepty oraz suplementach diety.
Nie zaobserwowano istotnych klinicznie interakcji podczas jednoczesnego stosowania etanerceptu z glikokortykosteroidami, salicylanami (z wyjątkiem sulfasalazyny), niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, lekami przeciwbólowymi czy metotreksatem. W rzeczywistości skojarzenie etanerceptu z metotreksatem jest często stosowane w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów i wykazuje większą skuteczność niż monoterapia którymkolwiek z tych leków.
| Lek/grupa leków | Rodzaj interakcji | Zalecenie |
|---|---|---|
| Anakinra | Zwiększone ryzyko zakażeń i neutropenii | Nie łączyć |
| Abatacept | Zwiększone ryzyko ciężkich działań niepożądanych | Nie łączyć |
| Sulfasalazyna | Zmniejszenie liczby białych krwinek | Zachować ostrożność |
| Metotreksat | Brak istotnych interakcji | Można stosować jednocześnie |
Należy unikać równoczesnego stosowania etanerceptu z żywymi szczepionkami. Nieaktywowane szczepionki można podawać podczas leczenia, jednak odpowiedź immunologiczna na szczepienie może być osłabiona. Zaleca się uzupełnienie wszystkich szczepień zgodnie z kalendarzem szczepień przed rozpoczęciem terapii etanerceptem.
Prawidłowe przechowywanie etanerceptu jest kluczowe dla zachowania jego skuteczności i bezpieczeństwa stosowania. Lek należy przechowywać w lodówce w temperaturze od 2°C do 8°C, nie należy go zamrażać. Preparat powinien być chroniony przed światłem i przechowywany w oryginalnym opakowaniu.
Ampułkostrzykawki lub wstrzykiwacze automatyczne z etanerceptem mogą być przechowywane poza lodówką w temperaturze do 25°C jednorazowo przez okres nie dłuższy niż 4 tygodnie. Po wyjęciu z lodówki nie należy ponownie umieszczać ich w lodówce. Jeśli lek nie został zużyty w ciągu 4 tygodni od wyjęcia z lodówki, należy go zniszczyć.
Przed podaniem lek powinien osiągnąć temperaturę pokojową, co zajmuje około 15-30 minut. Nie należy podgrzewać leku w żaden sztuczny sposób. Przed użyciem należy wizualnie sprawdzić roztwór – powinien być przezroczysty lub lekko opalizujący, bezbarwny lub lekko żółtawy. Nie należy stosować leku, jeśli jest mętny, zmienił barwę lub zawiera cząstki stałe.
Pacjenci lub ich opiekunowie powinni otrzymać szczegółowe instrukcje dotyczące techniki wstrzykiwania podskórnego. Należy przestrzegać zasad aseptyki podczas przygotowywania i podawania leku. Zużyte ampułkostrzykawki i igły należy wyrzucać do specjalnych pojemników na odpady medyczne zgodnie z lokalnymi przepisami.
U większości pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów pierwsze oznaki poprawy pojawiają się już w ciągu 2 tygodni od rozpoczęcia leczenia. Jednak pełną odpowiedź terapeutyczną uzyskuje się zazwyczaj po 12 tygodniach regularnego stosowania leku. W przypadku braku jakiejkolwiek poprawy po 12 tygodniach lekarz może rozważyć zmianę strategii leczenia.
Decyzję o przerwaniu lub kontynuacji leczenia etanerceptem po osiągnięciu remisji powinien podjąć lekarz prowadzący na podstawie indywidualnej oceny sytuacji klinicznej pacjenta. Niektóre badania wykazały, że u części pacjentów możliwe jest utrzymanie remisji po przerwaniu leczenia, jednak u wielu chorych dochodzi do zaostrzenia choroby. W przypadku nawrotu objawów ponowne rozpoczęcie terapii etanerceptem zazwyczaj prowadzi do odzyskania kontroli nad chorobą.
Tak, szczepienie przeciwko grypie jest zalecane u pacjentów leczonych etanerceptem, ponieważ osoby te mają zwiększone ryzyko powikłań zakażeń. Należy stosować nieaktywowaną szczepionkę przeciwko grypie. Szczepienie powinno być wykonane przed sezonem grypowym, najlepiej na początku jesieni.
Etanercept nie wpływa bezpośrednio na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Jednak w rzadkich przypadkach podczas leczenia mogą wystąpić zawroty głowy lub zaburzenia widzenia, które mogłyby utrudniać te czynności. Pacjenci powinni ocenić swoją indywidualną reakcję na lek przed prowadzeniem pojazdów.
Etanercept jest lekiem przeznaczonym do długotrwałego stosowania. U pacjentów, którzy odpowiadają na leczenie i dobrze je tolerują, terapia może być kontynuowana przez wiele lat. Długoterminowe badania bezpieczeństwa, trwające nawet kilkanaście lat, potwierdziły, że długotrwałe stosowanie etanerceptu jest stosunkowo bezpieczne pod warunkiem odpowiedniego monitorowania.
Nie ma bezpośrednich przeciwwskazań do spożywania alkoholu podczas leczenia etanerceptem. Jednak pacjenci jednocześnie przyjmujący metotreksat powinni ograniczyć spożycie alkoholu ze względu na potencjalne działanie hepatotoksyczne metotreksatu. Należy zawsze skonsultować się z lekarzem prowadzącym dotyczącym spożywania alkoholu podczas terapii.
W przypadku pominięcia zaplanowanej dawki etanerceptu należy ją podać jak najszybciej po spostrzeżeniu pominięcia, chyba że zbliża się termin podania kolejnej dawki. Nie należy podawać podwójnej dawki w celu uzupełnienia pominiętej dawki. Kolejne dawki należy podawać zgodnie z pierwotnym harmonogramem.
Etanercept jest zatwierdzony do stosowania u dzieci od 2. roku życia w przypadku młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów oraz od 6. roku życia w przypadku łuszczycy plackowatej. Badania kliniczne wykazały, że profil bezpieczeństwa u dzieci jest podobny do tego obserwowanego u dorosłych. Jednak dzieci powinny być szczególnie uważnie monitorowane podczas leczenia, zwłaszcza pod kątem zakażeń.
Pacjenci przyjmujący leki immunosupresyjne, w tym etanercept, mogą mieć zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji, w tym COVID-19. Zaleca się szczepienie przeciwko COVID-19 u wszystkich pacjentów leczonych etanerceptem. Decyzję o kontynuacji lub przerwaniu terapii podczas infekcji COVID-19 powinien podjąć lekarz prowadzący na podstawie indywidualnej oceny sytuacji klinicznej.
Kobiety w wieku rozrodczym mogą stosować etanercept, jednak powinny stosować skuteczną antykoncepcję podczas leczenia i przez co najmniej 3 tygodnie po ostatniej dawce leku. W przypadku planowania ciąży należy wcześniej skonsultować się z lekarzem prowadzącym w celu oceny możliwości bezpiecznego przerwania terapii.
