Enoksaparyna sodowa – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Enoksaparyna sodowa – heparyna drobnocząsteczkowa o działaniu przeciwzakrzepowym. Wskazaniem do stosowania leku jest profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u pacjentów poddawanych zabiegom chirurgicznym, pacjentów unieruchomionych z powodu schorzeń (ostra niewydolność serca/oddechowa, ciężka infekcja), zapobieganie powstawania skrzepów podczas hemodializy, leczenie zakrzepicy żył głębokich, niestabilnej dławicy piersiowej i zawału serca w leczeniu skojarzonym z kwasem acetylosalicylowym oraz świeżego zawału mięśnia sercowego.
Enoksaparyna sodowa dostępna jest w postaci roztworu do wstrzyknięć. Dawka i schemat podawania leku może się różnić w zależności od wskazań. Zazwyczaj enoksaparynę podaje się podskórnie, w pozycji leżącej w przednio-boczną lub tylno-boczną część powłok brzusznych naprzemiennie.
Możliwe działania niepożądane: krwiak, ból i inne reakcje w miejscu wstrzyknięcia, krwotok, trombocytoza, trombocytopenia, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, ból głowy, reakcje alergiczne, pokrzywka, rumień, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Enoksaparyna sodowa – kompleksowy przewodnik dla pacjentów
Enoksaparyna sodowa to jedna z najważniejszych substancji czynnych używanych w nowoczesnej medycynie do zapobiegania i leczenia zakrzepów krwi. Ten lek z grupy heparyn drobnocząsteczkowych odgrywa kluczową rolę w ochronie pacjentów przed groźnymi powikłaniami zakrzepowo-zatorowymi, takimi jak zakrzepica żył głębokich, zatorowość płucna czy powikłania po zawale serca. Dzięki swojej skuteczności i względnej bezpieczności, enoksaparyna stała się standardem w profilaktyce i leczeniu zaburzeń układu krzepnięcia krwi. W tym artykule znajdziesz wszystkie niezbędne informacje o tej substancji – od mechanizmu działania, przez wskazania i dawkowanie, aż po możliwe skutki uboczne i ważne ostrzeżenia.
Czym jest enoksaparyna sodowa?
Enoksaparyna sodowa to organiczny związek chemiczny z grupy polisacharydów, należący do heparyn drobnocząsteczkowych o średniej masie cząsteczkowej wynoszącej około 4500 daltonów. Jest otrzymywana w wyniku zasadowej depolimeryzacji pochodnej estru benzylowego heparyny z błony śluzowej jelit świń. Proces ten pozwala na uzyskanie preparatu o bardziej przewidywalnych właściwościach farmakologicznych w porównaniu z heparyną niefrakcjonowaną.
Enoksaparyna została po raz pierwszy wprowadzona na rynek w 1988 roku w Szwajcarii przez firmę Sanofi-Aventis. Od tego czasu stała się jednym z najczęściej stosowanych leków przeciwzakrzepowych na świecie. W Polsce dostępna jest w postaci roztworów do wstrzykiwań pod nazwami handlowymi Clexane i Neoparin.
Substancja ta charakteryzuje się specyficzną aktywnością biologiczną. Wykazuje aktywność wobec czynnika Xa układu krzepnięcia krwi nie mniejszą niż 90 IU i nie większą niż 125 IU na miligram oraz w małym stopniu wobec czynnika IIa (nie mniej niż 20 IU i nie więcej niż 35 IU na miligram). To właśnie ta specyficzna aktywność czyni ją tak skuteczną w zapobieganiu tworzeniu się skrzepów krwi.
Mechanizm działania enoksaparyny
Enoksaparyna działa głównie poprzez aktywację antytrombiny III (ATIII), co prowadzi do inaktywacji czynników krzepnięcia, takich jak czynnik Xa i czynnik IIa (trombina). Mechanizm ten jest kluczowy dla zrozumienia, w jaki sposób lek zapobiega tworzeniu się niebezpiecznych skrzepów w naczyniach krwionośnych.
Proces krzepnięcia krwi nazywany jest niekiedy kaskadą krzepnięcia, gdyż jest złożony i przebiega wieloma etapami, następującymi jeden po drugim. W przypadku uszkodzenia naczynia krwionośnego, organizm uruchamia naturalny mechanizm obronny – płytki krwi przylepiają się do ściany naczynia, a następnie sklejają między sobą, tworząc pierwotny czop hemostatyczny. Ten czop jest jednak nietrwały i wymaga wzmocnienia przez fibrynę (włóknik).
Heparyny drobnocząsteczkowe wywołują efekt przeciwzakrzepowy głównie na drodze przyspieszania reakcji hamowania czynnika Xa przez antytrombinę oraz w znacznie mniejszym stopniu na drodze przyspieszania reakcji hamowania trombiny przez antytrombinę. Dzięki temu enoksaparyna skutecznie przerywa kaskadę krzepnięcia we wczesnej fazie, zapobiegając powstawaniu niebezpiecznych skrzepów.
Oprócz głównego mechanizmu działania, enoksaparyna wykazuje także dodatkowe właściwości. Poza aktywnością anty-Xa i anty-IIa, dodatkowe właściwości przeciwzakrzepowe i przeciwzapalne enoksaparyny zostały zidentyfikowane w badaniach z udziałem zdrowych ochotników, pacjentów, a także w modelach nieklinicznych. Obejmują one wpływ na inne czynniki krzepnięcia, takie jak czynnik VIIa, oraz indukcję uwalniania endogennego inhibitora drogi krzepnięcia zależnej od czynnika tkankowego (TFPI).
Wskazania do stosowania enoksaparyny
Enoksaparyna ma szerokie spektrum wskazań medycznych, które można podzielić na kilka głównych kategorii:
Profilaktyka zakrzepów po zabiegach chirurgicznych
Enoksaparyna jest stosowana w celu zapobiegania żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej u pacjentów, którzy są poddawani zabiegom chirurgicznym o charakterze ortopedycznym lub ogólnym, w tym również zabiegom onkologicznym. Szczególnie ważne jest jej zastosowanie u pacjentów o umiarkowanym i wysokim ryzyku rozwoju zakrzepów. Zabiegi takie jak wymiana stawu biodrowego czy kolanowego niosą ze sobą znaczne ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych.
Profilaktyka u pacjentów unieruchomionych
Substancja wykorzystywana jest również w leczeniu pacjentów, którzy cierpią na ostre schorzenia, takie jak ostra niewydolność serca, ciężkie infekcje, niewydolność oddechowa lub choroby reumatyczne. Osoby te często charakteryzują się ograniczoną zdolnością do poruszania się, co zwiększa ryzyko wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Leczenie zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej
Zastrzyki z enoksaparyną sodową mogą być stosowane u osób chorujących na zakrzepicę żył głębokich lub zatorowość płucną (z wyłączeniem przypadków wymagających zastosowania agresywnego leczenia trombolitycznego lub zabiegu operacyjnego). W takich przypadkach enoksaparyna stanowi podstawę leczenia przeciwzakrzepowego.
Zastosowanie w kardiologii
Enoksaparyna jest stosowana po zawale mięśnia sercowego oraz w terapii złożonej z kwasem acetylosalicylowym w kuracji niewyrównanej dławicy piersiowej. W przypadku zawału serca z uniesieniem odcinka ST, lek może być stosowany zarówno u pacjentów leczonych zachowawczo, jak i u tych poddawanych przezskórnej interwencji wieńcowej.
Wskazania pozarejestracyjne
Do najważniejszych wskazań pozarejestracyjnych enoksaparyny należy: leczenie i zapobieganie zespołowi antyfosfolipidowemu; pomocniczo w terapii niektórych chorób nowotworowych. Te zastosowania wymagają jednak szczególnej oceny przez lekarza specjalistę.
Dawkowanie enoksaparyny
Dawkowanie enoksaparyny musi być zawsze indywidualnie dostosowane do pacjenta i rodzaju leczonego schorzenia. Dawkowanie enoksaparyny jest zależne od masy ciała i wieku pacjenta, a także od występujących chorób współistniejących i ogólnej kondycji organizmu.
Wskazanie |
Dawkowanie |
Częstotliwość |
Profilaktyka po zabiegach chirurgicznych |
20-40 mg |
Raz dziennie podskórnie |
Leczenie ZŻG/ZP (dorosłych) |
1 mg/kg |
Co 12 godzin podskórnie |
Leczenie ZŻG/ZP (alternatywnie) |
1,5 mg/kg |
Raz dziennie podskórnie |
Zawał serca z uniesieniem ST (<75 lat) |
30 mg i.v. + 1 mg/kg s.c. |
Następnie 1 mg/kg co 12h s.c. |
Zawał serca z uniesieniem ST (≥75 lat) |
75 j.m./kg |
Co 12 godzin podskórnie |
Lek występuje w postaci roztworu przeznaczonego do podania podskórnego. Wstrzyknięcie należy wykonać w zwinięty fałd skórny, którego nie należy rozmasowywać po podaniu leku. Najczęściej stosowanymi miejscami wstrzyknięć są przednia i boczna część ściany brzucha, na przemian lewa i prawa strona.
Schemat dawkowania enoksaparyny podczas stosowania profilaktycznego u pacjentów ze współtowarzyszącymi ciężkimi schorzeniami układowymi uwzględnia podawanie 40 mg substancji czynnej na dobę.
Dawkowanie u pacjentów w podeszłym wieku i z zaburzeniami funkcji nerek
We wszystkich wskazaniach z wyjątkiem zawału mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST nie jest konieczne zmniejszenie dawkowania u pacjentów w podeszłym wieku. Wyjątkiem jest występowanie zaburzenia czynności nerek. U pacjentów z zaburzeniami funkcji nerek może być konieczne zmniejszenie dawki lub wydłużenie odstępów między podaniami.
U osób z ciężkim zaburzeniem czynności nerek (klirens kreatyniny 15–30 ml/min) stosuje się dawkę 1 mg/kg mc. 1 ×/d. Nie zaleca się podawania enoksaparyny sodowej u pacjentów ze schyłkową chorobą nerek ze względu na brak danych dotyczących tej populacji poza zapobieganiem powstawania skrzepów w krążeniu pozaustrojowym podczas hemodializy.
Farmakodynamika i farmakokinetyka
Enoksaparyna po podaniu podskórnym charakteryzuje się niemal 100% biodostępnością. To oznacza, że praktycznie cała podana dawka jest dostępna do działania w organizmie, co czyni ten sposób podawania bardzo efektywnym.
Po podaniu podskórnym, enoksaparyna jest szybko wchłaniana, osiągając maksymalne stężenie w osoczu po około 3-5 godzinach. Stan stacjonarny po bezpośrednim podaniu dożylnym i po iniekcji podskórnej zostaje zazwyczaj osiągnięty w drugim dniu terapii. Maksymalna aktywność substancji czynnej po podaniu podskórnym występuje zazwyczaj po 3 dobie od iniekcji.
Objętość dystrybucji enoksaparyny jest zbliżona do objętości krwi. Substancja czynna wchodzi połączenia z albuminami na poziomie 80%. To wysokie wiązanie z białkami osocza wpływa na czas działania leku i jego dystrybucję w organizmie.
Metabolizm enoksaparyny zachodzi w komórkach wątroby i polega na degradacji wiązań disiarczkowych oraz depolaryzacji cząsteczki heparyny do mniejszych jednostek. Enoksaparyna jest wydalana z moczem (40% zastosowanej dawki występuje w moczu jako aktywne i nieaktywne metabolity). Okres półtrwania cząsteczki enoksaparyny wynosi od pięciu do siedmiu godzin.
Przeciwwskazania do stosowania
Istnieją absolutne przeciwwskazania do stosowania enoksaparyny, których przestrzeganie jest kluczowe dla bezpieczeństwa pacjenta:
Podstawowe przeciwwskazania
Przeciwwskazaniem do stosowania enoksaparyny sodowej, pomimo wskazań, jest nadwrażliwość na tę substancję, heparynę bądź jej pochodne. Reakcje alergiczne na heparyny mogą być bardzo poważne i zagrażające życiu.
Leku nie należy też stosować u pacjentów z ostrym, bakteryjnym zapaleniem wsierdzia, ciężkim zaburzeniem krzepnięcia krwi lub wrzodami żołądka i/lub dwunastnicy. Te stany predysponują do krwawień, które mogą być dodatkowo nasilone przez działanie przeciwzakrzepowe leku.
Szczególnie ważne przeciwwskazania
Kolejnym przeciwwskazaniem jest stwierdzona w wywiadzie immunologiczna małopłytkowość poheparinowa. To rzadkie, ale poważne powikłanie może prowadzić do paradoksalnego zwiększenia ryzyka zakrzepów pomimo stosowania leku przeciwzakrzepowego.
Stosowanie enoksaparyny sodowej nie jest również wskazane w przypadku aktywnego, klinicznie istotnego krwawienia. Każde aktywne krwawienie stanowi bezwzględne przeciwwskazanie do stosowania leków przeciwzakrzepowych.
Gdy enoksaparynę stosowano w leczeniu w okresie ostatnich 24 godzin, nie należy poddawać pacjenta znieczuleniu podpajęczynówkowemu, zewnątrzoponowemu i nakłuciu lędźwiowemu. To przeciwwskazanie wynika z ryzyka powstania krwiaka w kanale kręgowym, który może prowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Skutki uboczne enoksaparyny
Jak każdy lek, enoksaparyna może powodować działania niepożądane. Najważniejsze i najczęstsze z nich to:
Krwawienia
Do najczęściej występujących należą krwotoki, które mogą być poważne i zagrażające życiu. Krwawienia mogą wystąpić w różnych lokalizacjach – od łagodnych sińców w miejscu wstrzyknięcia po poważne krwotoki wewnętrzne.
Objawy, które powinny niepokoić pacjenta i wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej to:
- Nietypowe, długotrwałe krwawienie z drobnych ran
- Krwawienie z nosa, które trudno zatrzymać
- Krwawe wymioty lub czarny stolec
- Silne bóle brzucha
- Nagłe osłabienie i zawroty głowy
Zaburzenia układu krwiotwórczego
Małopłytkowość, czyli zmniejszenie liczby płytek krwi może wystąpić jako skutek uboczny stosowania enoksaparyny. W rzadkich przypadkach może także wystąpić trombocytoza, czyli zwiększenie liczby płytek krwi.
Reakcje miejscowe
Częste są reakcje w miejscu wstrzyknięcia, takie jak:
- Ból w miejscu podania
- Obrzęk i zaczerwienienie
- Krwiak podskórny
- W rzadkich przypadkach martwica skóry
Reakcje alergiczne
Reakcje alergiczne, w tym reakcje anafilaktyczne mogą wystąpić u osób uczulonych na enoksaparynę lub heparynę. Objawy mogą obejmować pokrzywkę, świąd, trudności w oddychaniu, obrzęk twarzy.
Inne skutki uboczne
Bóle głowy to również stosunkowo częsty skutek uboczny. Mogą także wystąpić zaburzenia funkcji wątroby, objawiające się podwyższeniem aktywności enzymów wątrobowych.
Interakcje lekowe
Enoksaparyna może wchodzić w ważne interakcje z innymi lekami, co wymaga szczególnej ostrożności:
Leki zwiększające ryzyko krwawienia
Enoksaparyna może wchodzić w interakcje z kilkoma lekami, co może zwiększać ryzyko krwawienia. Główne interakcje leków obejmują: Inne leki przeciwzakrzepowe (np. warfaryna, rywaroksaban) Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen lub aspiryna.
Należy zachować ostrożność w przypadku jednoczesnego stosowania: Innych leków przeciwzakrzepowych. Inhibitorów agregacji płytek krwi. Szczególnie niebezpieczne może być łączenie z warfaryną, acenokoumalolem czy nowoczesnymi doustnymi antykoagulantami.
Inne ważne interakcje
Niektóre antybiotyki (np. penicyliny) Leki trombolityczne (leki rozpuszczające skrzepy) również mogą nasilać działanie przeciwzakrzepowe enoksaparyny.
Enoxaparin sodium LEK-AM może wchodzić w interakcje z wieloma lekami, w tym z warfaryną, aspiryną, klopidogrelem, NLPZ, glikokortykosteroidami, dekstranem oraz lekami zwiększającymi stężenie potasu.
Ważne jest, aby poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, suplementach diety i produktach ziołowych, aby uniknąć potencjalnych interakcji.
Przechodzenie między lekami przeciwzakrzepowymi
Zmieniając sposób leczenia z enoksaparyny na antagonistów wit. K należy zwiększyć kontrolę kliniczną i częstość wykonywania INR; leczenie enoksaparyną należy kontynuować tak długo, jak będzie to konieczne, w celu utrzymania wartości INR w zalecanym zakresie terapeutycznym dla danego wskazania w 2 kolejnych testach.
Leczenie farmakologiczne zaburzeń krzepnięcia krwi
W leczeniu farmakologicznym zaburzeń układu krzepnięcia krwi stosuje się kilka grup leków, z których każda ma swoje specyficzne wskazania i mechanizm działania.
Heparyny drobnocząsteczkowe
Oprócz enoksaparyny sodowej, do tej grupy należą także inne substancje czynne stosowane w Polsce:
- Dalteparyna sodowa – stosowana w podobnych wskazaniach co enoksaparyna, dostępna jako Fragmin
- Nadroparyna wapniowa – znana pod nazwą Fraxiparine, szczególnie stosowana w profilaktyce zakrzepowej
- Bemiparina sodowa – dostępna jako Zibor, charakteryzuje się długim okresem półtrwania
Heparyna niefrakcjonowana
Klasyczna heparyna, podawana dożylnie lub podskórnie, wymaga częstego monitorowania laboratoryjnego. Stosowana głównie w warunkach szpitalnych, gdy potrzebna jest szybka kontrola antykoagulacji.
Antagoniści witaminy K
- Warfaryna (Warfin) – klasyczny doustny antykoagulant wymagający regularnej kontroli INR
- Acenokumarol (Acenocumarol) – podobny mechanizm działania do warfaryny, krótszy okres półtrwania
Doustne antykoagulanty bezpośredniego działania (DOAC)
- Riwaroksaban (Xarelto) – inhibitor czynnika Xa
- Apixaban (Eliquis) – również inhibitor czynnika Xa
- Dabigatran (Pradaxa) – bezpośredni inhibitor trombiny
- Edoxaban (Lixiana) – inhibitor czynnika Xa
Leki przeciwpłytkowe
- Kwas acetylosalicylowy (Aspirin, Polocard) – podstawowy lek przeciwpłytkowy
- Klopidogrel (Plavix) – stosowany często po zawałach serca i udarach
- Tiklopidyna (Ticlo) – starszy lek przeciwpłytkowy, obecnie rzadziej stosowany
Monitorowanie terapii
Ponieważ heparyny drobnocząsteczkowe mają minimalny wpływ na wyniki oznaczeń laboratoryjnych parametrów krzepnięcia, podczas leczenia nie ma konieczności ich rutynowego monitorowania. To znacząca przewaga nad heparyną niefrakcjonowaną i antagonistami witaminy K.
Jednak w niektórych sytuacjach klinicznych może być konieczne monitorowanie aktywności anty-Xa, szczególnie u:
- Pacjentów z zaburzeniami funkcji nerek
- Osób z ekstremalną masą ciała
- Kobiet w ciąży
- Pacjentów z podejrzeniem kumulacji leku
Zastosowanie w ciąży i laktacji
Stosowanie Clexane okresie ciąży jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy lekarz uzna je za konieczne. Alkohol benzylowy zawarty w preparacie może przenikać przez barierę łożyskową. Enoksaparyna nie przechodzi przez łożysko, co czyni ją bezpieczniejszą niż antagoniści witaminy K w ciąży.
W okresie laktacji stosowanie leku nie jest zalecane. U kobiet, u których wdrożenie terapii jest konieczne, należy zakończyć karmienie piersią. Wg dostępnych danych enoksaparyna nie wpływa na proces laktacji. Enoksaparyna jest heparyną drobnocząsteczkową o dużej masie cząsteczkowej. Ze względu na to, prawdopodobieństwo jej przenikania do mleka mamy jest niskie.
Przedawkowanie
Przypadkowe przedawkowanie enoksaparyny po podaniu pozajelitowym może prowadzić do powikłań krwotocznych. Działanie przeciwzakrzepowe może być w większości zneutralizowane przez powolne wstrzyknięcie dożylne siarczanu lub chlorowodorku protaminy.
Jeden miligram siarczanu protaminy neutralizuje 1 mg enoksaparyny, o ile podano ją nie później niż po ośmiu godzinach. Protamina jest specyficznym przeciwtruciznąna heparyny i jej pochodne.
Enoksaparyna podana doustnie słabo się wchłania i nawet przyjęcie dużych dawek nie powinno prowadzić do poważnych następstw. Jednak w przypadku podejrzenia przedawkowania należy zawsze skontaktować się z lekarzem.
Czy mogę stosować enoksaparynę samodzielnie w domu?
Tak, enoksaparyna może być podawana w warunkach domowych po odpowiednim przeszkoleniu pacjenta lub opiekuna. Lek podaje się w postaci zastrzyku podskórnego, który można wykonać w domu, co jest wygodne dla pacjentów. Ważne jest jednak dokładne przestrzeganie zaleceń lekarza co do dawkowania i techniki podawania.
Jak długo powinienem stosować enoksaparynę?
Czas leczenia zależy od wskazania. W profilaktyce pooperacyjnej zwykle wynosi 7-14 dni, w leczeniu zakrzepicy może trwać kilka miesięcy. Zawsze należy stosować się do zaleceń lekarza i nie przerywać leczenia samowolnie.
Czy podczas stosowania enoksaparyny mogę uprawiać sport?
Należy unikać sportów kontaktowych i aktywności związanych z wysokim ryzykiem urazów z powodu zwiększonego ryzyka krwawienia. Łagodna aktywność fizyczna, jak spacery, jest zalecana i może nawet wspierać leczenie.
Co robić, jeśli zapomniałem o wstrzyknięciu?
Jeśli minęło mniej niż 4 godziny od planowanej pory, można podać pominiętą dawkę. Jeśli minęło więcej czasu, należy pominąć tę dawkę i podać następną o właściwej porze. Nie należy podawać podwójnej dawki.
Czy mogę pić alkohol podczas leczenia enoksaparyną?
Dotychczas nie zgromadzono informacji, które dowodziłyby bezpieczeństwa spożywania alkoholu w trakcie terapii. Nie ma także informacji, które świadczyłyby o istotnych interakcjach. Przed spożyciem alkoholu należy zasięgnąć opinii lekarza prowadzącego.
Jakie badania powinienem wykonywać podczas leczenia?
Rutynowe monitorowanie krzepnięcia zwykle nie jest konieczne, ale lekarz może zlecić okresowe badania morfologii krwi, szczególnie liczby płytek krwi oraz badania funkcji nerek u pacjentów z ryzykiem jej pogorszenia.
Czy enoksaparyna może wpływać na ciążę?
Enoksaparyna nie przechodzi przez łożysko, dlatego jest bezpieczniejsza niż niektóre inne leki przeciwzakrzepowe w ciąży. Jednak jej stosowanie w ciąży powinno odbywać się wyłącznie under nadzorem lekarza, który oceni stosunek korzyści do ryzyka.
Co zrobić w przypadku krwawienia podczas leczenia?
Przy niewielkich krwawieniach (np. z drobnych ran) należy zastosować ucisk i obserwować. W przypadku poważnych krwawień, takich jak krwawe wymioty, czarny stolec czy silne krwawienie z nosa, należy natychmiast zgłosić się do lekarza lub na pogotowie.
Czy mogę szczepić się podczas stosowania enoksaparyny?
Szczepienia domięśniowe mogą zwiększać ryzyko krwiaka w miejscu wstrzyknięcia. Przed szczepieniem należy poinformować personel medyczny o stosowaniu leku przeciwzakrzepowego. Często zaleca się szczepienia podskórne zamiast domięśniowych.
Jak rozpoznać objawy przedawkowania?
Głównym objawem przedawkowania jest zwiększone ryzyko krwawienia. Objawy to: przedłużające się krwawienie z drobnych ran, spontaniczne siniaki, krwawienie z dziąseł, nosa, a w ciężkich przypadkach – krwawienie wewnętrzne objawiające się osłabieniem, zawrotami głowy czy bólem brzucha.
Czy są jakieś ograniczenia dietetyczne?
Nie ma specjalnych ograniczeń dietetycznych związanych ze stosowaniem enoksaparyny, w przeciwieństwie do antagonistów witaminy K (jak warfaryna). Można spożywać produkty bogate w witaminę K bez wpływu na skuteczność leku.
Jak przechowywać enoksaparynę?
Preparat należy przechowywać w lodówce w temperaturze 2-8°C, chronić przed zamarzaniem i światłem. Nie należy wstrząsać ampułko-strzykawek. Przed użyciem można pozostawić preparat w temperaturze pokojowej przez około 15 minut.
Kiedy skontaktować się z lekarzem?
Natychmiast należy skontaktować się z lekarzem w przypadku:
- Nietypowego, długotrwałego krwawienia
- Silnych bólów głowy lub zawrotów głowy
- Objawów reakcji alergicznej (pokrzywka, duszności, obrzęk twarzy)
- Silnych bólów brzucha
- Drętwienia lub słabości kończyn po znieczuleniu podpajęczynówkowym
Bibliografia
- Samama MM, Cohen AT, Darmon JY, Desjardins L, Eldor A, Janbon C, Leizorovicz A, Nguyen H, Olsson CG, Turpie AG, Weisslinger N; Prophylaxis in Medical Patients with Enoxaparin Study Group. A comparison of enoxaparin with placebo for the prevention of venous thromboembolism in acutely ill medical patients. N Engl J Med. 1999 Sep 9;341(11):793-800. DOI: 10.1056/NEJM199909093411103 PMID: 10477777
- Imbalzano E, Orlando L, Dattilo G, Gigliotti De Fazio M, Camporese G, Russo V, Perrella A, Bernardi FF, Di Micco P. Update on the Pharmacological Actions of Enoxaparin in Nonsurgical Patients. Medicina (Kaunas). 2024 Jan 15;60(1):156. DOI: 10.3390/medicina60010156 PMID: 38256416