Brynzolamid – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Brynzolamid – lek o działaniu obniżającym ciśnienie wewnątrzgałkowe, stosowany w okulistyce. Mechanizm działania brynzolamidu polega na zmniejszaniu wydzielania cieczy wodnistej w oku, w wyniku czego zmniejsza się ciśnienie śródgałkowe. Po podaniu do worka spojówkowego lek wykazuje działanie miejscowe. Wskazaniem do stosowania brynzolamidu jest leczenie nadciśnienia ocznego oraz jaskry z otwartym kątem przesączania, kiedy leczenie beta-adrenolitykami jest niemożliwe lub w połączeniu z beta-adrenolitykami bądź analogami prostaglandyn.
Brynzolamid dostępny jest w postaci kropli do oczu. Lek stosuje się w monoterapii lub leczeniu skojarzonym (np. z tymololem). Zazwyczaj podawana dawka to jedna kropla do chorego oka/oczu dwa razy na dobę.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): ból głowy, zawroty głowy, zaburzenia smaku, zapalenie brzegów powiek, ból oka, przekrwienie oka, suchość oka, świąd oka, wydzielina z oka, niewyraźne widzenie, suchość w jamie ustnej, senność, zaburzenia ruchowe, osłabienie pamięci.
Uwaga: W trakcie stosowania wszystkich leków okulistycznych należy maksymalnie przestrzegać zasad higieny, aby nie zanieczyścić zawartości butelki leku.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Brynzolamid – substancja czynna w leczeniu jaskry i nadciśnienia ocznego
Brynzolamid to nowoczesna substancja czynna z grupy inhibitorów anhydrazy węglanowej stosowana miejscowo w oku w postaci zawiesiny ocznej. Jest to lek drugiej generacji, który stanowi bezpieczną i skuteczną alternatywę dla systemowych inhibitorów anhydrazy węglanowej, oferując działanie przeciwjaskrewe bez typowych dla tabletek doustnych działań niepożądanych. Brynzolamid został wprowadzony na rynek jako odpowiedź na potrzebę skutecznego leczenia nadciśnienia ocznego i jaskry z ograniczeniem wpływu systemowego. Dzięki swojej wysokiej selektywności i zdolności przenikania przez rogówkę, brynzolamid skutecznie obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe, co ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu postępującemu uszkodzeniu nerwu wzrokowego.
Mechanizm działania brynzolamidu
Brynzolamid jest wysoce specyficznym, odwracalnym, niekonkurencyjnym inhibitorem anhydrazy węglanowej II (CA-II), enzymu katalizującego odwracalną reakcję wody i dwutlenku węgla (CO2) z wytworzeniem jonów wodorowęglanowych. Enzym anhydraza węglanowa odgrywa kluczową rolę w produkcji cieczy wodnistej oka, płynu wypełniającego przednią komorę oka i utrzymującego ciśnienie oczne.
Inhibicja anhydrazy węglanowej II w wyrostkach rzęskowych oka spowalnia tworzenie wodorowęglanów, co z kolei redukuje transport płynów i obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe (IOP). W warunkach chorobowych, takich jak jaskra, gdy odpływ cieczy wodnistej jest upośledzoną, zwiększone ciśnienie wewnątrzgałkowe może prowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego i utraty wzroku.
Brynzolamid ma najwyższą specyficzność względem anhydrazy węglanowej II spośród wszystkich dostępnych izoform tego enzymu w tkankach ludzkich. Ta selektywność przekłada się na wysoką skuteczność terapeutyczną przy jednoczesnym ograniczeniu działań niepożądanych.
Charakterystyka farmakologiczna
Farmakokinetyka
Brynzolamid jest dobrze wiązany z białkami (60%), ale przywiązuje się w znacznym stopniu do erytrocytów zawierających anhydrazę węglanową. Ze względu na obfitość łatwo wiążących się erytrocytów i minimalny znany metabolizm, okres półtrwania brynzolamidu we krwi pełnej jest bardzo długi (111 dni).
Po miejscowym podaniu ocznym brynzolamid wchłania się przez rogówkę. Substancja jest również wchłaniana do krążenia systemowego, gdzie wiąże się silnie z anhydrazą węglanową w czerwonych krwiach (RBC). Stężenia w osoczu są bardzo niskie.
Metabolizm
Chociaż ostateczne miejsca metabolizmu nie zostały w pełni ustalone, istnieje kilka metabolitów wartych uwagi. N-Desetylobrynzolamid jest aktywnym metabolitem związku macierzystego, a zatem wykazuje aktywność inhibitora anhydrazy węglanowej (głównie anhydrazy węglanowej-I, gdy znajduje się w obecności brynzolamidu) i również gromadzi się w erytrocytach. Brynzolamid jest metabolizowany przez wątrobowe izoenzymy cytochromu P450, szczególnie CYP3A4, CYP2A6, CYP2B6, CYP2C8 i CYP2C9.
Wskazania kliniczne
Jaskra pierwotna otwartokątowa
Brynzolamid jest wskazany do leczenia nadciśnienia ocznego i pierwotnej jaskry otwartokątowej. W badaniach klinicznych oszacowano, że brynzolamid redukuje IOP o około 18%. Jaskra pierwotna otwartokątowa to najczęstszy typ jaskry, będący wieloczynnikową neuropatią nerwu wzrokowego charakteryzującą się progresywną utratą komórek zwojowych siatkówki i ich aksonów.
Nadciśnienie oczne
Brynzolamid, zarówno jako lek samodzielny, jak i w kombinacji z brymoniną, został zatwierdzony przez FDA do leczenia podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego u pacjentów z nadciśnieniem ocznym lub jaskrą otwartokątową. Nadciśnienie oczne jest stanem, w którym ciśnienie wewnątrzgałkowe przekracza normalne wartości, ale nie dochodzi jeszcze do uszkodzenia nerwu wzrokowego charakterystycznego dla jaskry.
Zastosowanie kliniczne i dawkowanie
Sposób podawania
Brynzolamid w postaci zawiesiny ocznej stosuje się zazwyczaj trzy razy dziennie. Przed każdym użyciem należy dobrze wstrząsnąć kroplami, aby równomiernie wymieszać lek. Gdy brynzolamid jest stosowany w monoterapii, zalecane dawkowanie to 1 kropla do każdego oka trzy razy dziennie, natomiast w terapii kombinowanej z innymi lekami przeciwjaskrewymi – 1 kropla dwa razy dziennie.
Instrukcje dla pacjentów
- Przygotowanie: Należy dokładnie umyć ręce przed aplikacją
- Technika podawania: Odchylić głowę do tyłu i palcem wskazującym opaść dolną powiekę tworząc kieszonkę
- Aplikacja: Zbliżyć butelkę do oka i wkroplić zalecaną liczbę kropli do kieszeni między dolną powieką a gałką oczną
- Soczewki kontaktowe: Przed zastosowaniem brynzolamidu należy usunąć soczewki kontaktowe. Należy odczekać co najmniej 15 minut przed ponownym założeniem soczewek
Leczenie farmakologiczne jaskry – rola brynzolamidu
Współczesne leczenie farmakologiczne jaskry opiera się na kilku klasach leków o różnych mechanizmach działania. Głównym celem terapii jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego poprzez zwiększenie odpływu cieczy wodnistej lub zmniejszenie jej produkcji.
Leczenie pierwszorzędowe
W przypadku pacjentów z pierwotną jaskrą otwartokątową lekarze zwykle przepisują analogi prostaglandyn jako terapię pierwszego rzutu w celu obniżenia ciśnienia. Leki te obejmują bimatoprost 0,01% (Lumigan), tafluprost 0,0015% (Zioptan), latanoprost 0,005% (Xalatan), trawoprost 0,004% (Travatan Z) lub ich wersje generyczne. Analogi prostaglandyn mogą zmniejszyć IOP zwykle o 25% do 30% poprzez zwiększenie drenażu odpływu cieczy wodnistej z oka.
Terapia drugorzędowa – rola brynzolamidu
Gdy analogi prostaglandyn nie obniżają ciśnienia wystarczająco, lekarze mogą przełączyć się na inny analog prostaglandyny, aby sprawdzić, czy inny działa lepiej, lub dodać leki, które działają w inny sposób, aby jeszcze bardziej obniżyć ciśnienie oczne. Beta-blokery są czasami stosowane jako drugi krok, gdy same analogi prostaglandyn nie są skuteczne.
Inhibitory anhydrazy węglanowej, podobnie jak beta-blokery, obniżają ciśnienie, zmniejszając produkcję płynu wypełniającego przednią część oka. Osiągają ten wynik poprzez szczególne zmniejszenie aktywności enzymu zwanego anhydrazą węglanową w ciele rzęskowym.
W Polsce najczęściej stosowane substancje czynne w leczeniu jaskry obejmują:
Inhibitory anhydrazy węglanowej:
- Brynzolamid (Azopt) – zawiesina oczna 1%
- Dorzolamid (Trusopt) – roztwór 2%
- Acetalozamid (Diazox) – tabletki w przypadkach ostrych lub ciężkich
Analogi prostaglandyn:
- Latanoprost (Xalatan) – roztwór 0,005%
- Bimatoprost (Lumigan) – roztwór 0,01%
- Trawoprost (Travatan) – roztwór 0,004%
Beta-blokery:
- Timolol (Timoptic) – roztwór 0,25% i 0,5%
- Betaksolol (Betoptic) – roztwór 0,25% i 0,5%
Terapie kombinowane z brynzolamidem
Preparaty złożone
Kombinacja brynzolamidu z timololem jest sprzedawana pod nazwą handlową Azarga. Ta kombinacja może być bardziej skuteczna niż którykolwiek z leków stosowany samodzielnie. Kombinacja brynzolamidu z brymoniną jest sprzedawana pod nazwą handlową Simbrinza.
Preparaty kombinowane mogą oferować alternatywę dla pacjentów, którzy potrzebują więcej niż jednego rodzaju leku. Oprócz wygody używania jednej butelki z kroplami zamiast dwóch, zmniejsza się ekspozycja na konserwanty.
Skuteczność terapii kombinowanych
Gdy prostaglandyna w monoterapii nie wystarcza, kombinacja z inhibitorami anhydrazy węglanowej może zapewnić znaczące obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. W jednym z badań stwierdzono średnie obniżenie IOP w ciągu doby o 19,8% po połączeniu dwóch klas leków w porównaniu z 14% przy samym latanoproście.
Działania niepożądane i profil bezpieczeństwa
Miejscowe działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane brynzolamidu obejmują niewyraźne widzenie, gorzki, kwaśny lub nietypowy smak po wkropleniu kropli, suchość oczu, uczucie obecności ciała obcego w oku, ból głowy, katar, swędzenie oczu, zaczerwienienie lub obrzęk oczu, warg, języka lub skóry.
W badaniach klinicznych najczęstsze oczne działania niepożądane to niewyraźne widzenie (3%-8%), dyskomfort oczny (1,8%-5,9%) i ból oka (0,7%-4,0%).
Rzadkie ale poważne reakcje
Poważne reakcje alergiczne i skórne (np. zespół Stevensa-Johnsona, martwicza nekroliza naskórka) mogą wystąpić podczas stosowania tego leku. Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, jeśli wystąpią: czarny, smolasty stolec, pęcherze, łuszczenie lub poluzowanie skóry, dreszcze, ciemny mocz, ból stawów lub mięśni, wysypka, czerwone zmiany skórne, często z fioletowym środkiem, rany, wrzody lub białe plamy w ustach lub na wargach.
Ryzyko uszkodzenia rogówki
Miejscowe inhibitory anhydrazy węglanowej takie jak brynzolamid 1% mogą tłumić odpływ wodorowęglanu, co może prowadzić do obrzęku rogówki. Miejscowe CAI mogą powodować obrzęk rogówki w skompromitowanych rogówkach – na przykład tych z guttata rogówki, ale obrzęk jest odwracalny, jeśli zostanie wcześnie zidentyfikowany.
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Główne przeciwwskazania
AZOPT jest przeciwwskazany u pacjentów, którzy są nadwrażliwi na którykolwiek składnik tego produktu. Ze względu na ryzyko martwiczego zapalenia wątroby, inhibitory anhydrazy węglanowej nie powinny być stosowane u pacjentów z chorobami wątroby, takimi jak marskość lub upośledzona czynność wątroby.
Pacjenci z nadwrażliwością na sulfonamidy powinni stosować inhibitory anhydrazy węglanowej z ostrożnością ze względu na ryzyko śmiertelnego wstrząsu anafilaktycznego.
Szczególne grupy pacjentów
Alergia na leki sulfonowe – stosować z ostrożnością. Może zwiększyć ryzyko poważniejszych działań niepożądanych. Ciężka choroba nerek – nie należy stosować u pacjentów z tym schorzeniem.
Podczas ciąży ten lek powinien być stosowany tylko wtedy, gdy jest to wyraźnie potrzebne. Nie wiadomo, czy ten lek przechodzi do mleka matki.
Interakcje lekowe
Znaczące interakcje
Przed zastosowaniem brynzolamidu należy szczególnie omówić, czy pacjent przyjmuje inhibitor anhydrazy węglanowej doustnie, taki jak zonisamid (Zonegran) lub acetalozamid (Diazox), oraz salicylany, takie jak aspiryna lub bismuth subsalicylate (Pepto Bismol).
Interakcje lekowe inhibitorów anhydrazy węglanowej były zgłaszane przy stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), beta-blokerów, doustnych środków antykoncepcyjnych, leków przeciwgrzybiczych, litu, metforminy, klopidogrelu, diuretyków i leków przeciwpadaczkowych.
Monitoring i badania kontrolne
Regularne kontrole
Ważne jest, aby lekarz sprawdzał postępy pacjenta podczas regularnych wizyt, aby upewnić się, że lek działa prawidłowo i nie powoduje niepożądanych efektów. Lekarz zleci określone badania oka w celu sprawdzenia odpowiedzi na krople z brynzolamidem.
Stosunek azotu mocznikowego do kreatyniny, morfologia krwi, płytki i elektrolity powinny być zbadane na początku przed rozpoczęciem acetalozamidu i metazolamidu oraz monitorowane okresowo. Szczególnie należy monitorować poziomy potasu i sodu wodorowęglanowego.
Zalecenia dotyczące przechowywania i bezpieczeństwa
Przechowywać ten lek w pojemniku, w którym się znajdował, szczelnie zamkniętym i poza zasięgiem dzieci. Przechowywać w temperaturze pokojowej z dala od nadmiernego ciepła i wilgoci (nie w łazience). Brynzolamid należy przechowywać w temperaturach między 4°C a 30°C (39°F do 86°F).
Parametr |
Wartość |
Stężenie standardowe |
1% zawiesina oczna |
Dawkowanie monoterapia |
1 kropla 3x dziennie |
Dawkowanie terapia kombinowana |
1 kropla 2x dziennie |
Temperatura przechowywania |
4°C – 30°C |
Okres półtrwania we krwi |
111 dni |
Jak szybko działa brynzolamid?
Brynzolamid jest usuwany z cieczy wodnistej i rogówki z okresem półtrwania odpowiednio około 3 i 5 godzin. Dlatego rogówka działa jako rezerwuar, zapewniając przedłużone uwalnianie leku do wyrostków rzęskowych ciała rzęskowego długo po miejscowym dawkowaniu. Pełny efekt terapeutyczny może być widoczny po kilku tygodniach regularnego stosowania.
Czy brynzolamid można stosować z soczewkami kontaktowymi?
Przed zastosowaniem kropli ocznych z brynzolamidem należy usunąć soczewki kontaktowe. Następnie odczekać co najmniej 15 minut przed ponownym założeniem soczewek. Jest to związane z obecnością konserwantów w preparacie, które mogą gromadzić się w soczewkach kontaktowych.
Czy brynzolamid może powodować zmianę smaku?
Tak, jednym z najczęstszych działań niepożądanych brynzolamidu jest gorzki, kwaśny lub nietypowy smak po wkropleniu kropli. Jest to działanie przejściowe i zazwyczaj nie wymaga przerwania leczenia.
Czy można stosować brynzolamid podczas ciąży?
Nie ma odpowiednich i dobrze kontrolowanych badań u kobiet w ciąży. W badaniach toksyczności reprodukcyjnej brynzolamid podawany doustnie szczurom wywoływał toksyczność płodową przy 375-krotności zalecanej dawki ocznej u ludzi. Decyzja o stosowaniu powinna być podjęta przez lekarza po rozważeniu korzyści i ryzyka.
Co robić w przypadku pominięcia dawki?
Jeśli pominiesz dawkę, zastosuj ją jak najszybciej, gdy sobie o tym przypomnisz. Jeśli jest już prawie czas na następną dawkę, pomiń pominiętą dawkę i zastosuj tylko następną dawkę. Nie stosuj podwójnych lub dodatkowych dawek.
Czy brynzolamid wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów?
Brynzolamid może powodować niewyraźne widzenie jako przejściowe działanie niepożądane. Nie prowadź samochodu ani nie wykonuj innych czynności wymagających wyraźnego widzenia, dopóki nie będziesz wiedział, jak brynzolamid na ciebie wpływa.
Jakie są objawy przedawkowania brynzolamidem?
Chociaż dane dotyczące ludzi nie są dostępne, zaburzenia równowagi elektrolitowej, rozwój stanu kwasicowego i możliwe efekty w układzie nerwowym mogą wystąpić po doustnym podaniu przedawkowania. Należy monitorować poziomy elektrolitów w surowicy (szczególnie potasu) i poziomy pH krwi.
Czy wszystkie inhibitory anhydrazy węglanowej działają tak samo?
Dorzolamid i brynzolamid to oba miejscowe CAI, mogą docierać do ciała rzęskowego poprzez penetrację rogówki. Dorzolamid jest dostępny jako 2% roztwór, a brynzolamid jako 1% zawiesina; zalecane dawkowanie to 1 kropla do obojga oczu trzy razy dziennie gdy są stosowane samodzielnie lub dwa razy dziennie gdy stosowane z innymi lekami przeciwjaskrewymi. Różnią się one formulacją i niektórymi właściwościami farmakologicznymi, ale mechanizm działania jest podobny.
Bibliografia
- Cvetkovic RS, Perry CM. Brinzolamide: a review of its use in the management of primary open-angle glaucoma and ocular hypertension. Drugs Aging. 2003;20(12):919-947. DOI: 10.2165/00002512-200320120-00008 PMID: 14565787
- Aslam S, Gupta V. Carbonic Anhydrase Inhibitors. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. 2023 Apr 17. PMID: 32491668 Bookshelf ID: NBK557736