Amisulpryd – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Amisulpryd – lek stosowany w chorobach psychicznych. Mechanizm działania amisulprydu polega na wiązaniu się leku z receptorami zależnymi od dopaminy (D2 i D3). W efekcie takiego działania następuje uwalnianie dopaminy. Wskazaniem do stosowania leku jest ostra i przewlekła schizofrenia z pozytywnymi (np. urojenia, omamy) lub negatywnymi (np. wycofanie emocjonalne i społeczne) objawami.
Amisulpryd dostępny jest w postaci tabletek. Dokładne dawkowanie dobiera się indywidualnie w zależności od objawów choroby. Leczenie należy prowadzić za pomocą najmniejszej skutecznej dawki.
Możliwe działania niepożądane: bezsenność, lęk, pobudzenie, zaburzenia orgazmu, zaparcia, nudności, wymioty, suchość w jamie ustnej, wzrost stężenia prolaktyny, niedociśnienie, przyrost masy ciała, drżenia, wzmożone napięcie mięśniowe, nadmierne ślinienie się, akatyzja, dyskineza.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Amisulpryd – przewodnik o substancji czynnej
Amisulpryd to nowoczesny lek przeciwpsychotyczny z grupy pochodnych benzamidu, który na polskim rynku farmaceutycznym dostępny jest od 2000 roku. Substancja ta stanowi ważny element leczenia schizofrenii i innych zaburzeń psychicznych, wyróżniając się swoim unikalnym mechanizmem działania i korzystnym profilem bezpieczeństwa. Dla pacjentów poszukujących skutecznej terapii przeciwpsychotycznej, amisulpryd oferuje szerokie spektrum zastosowań klinicznych, od leczenia objawów pozytywnych schizofrenii, przez objawy negatywne, po wsparcie w przypadkach lekooporności. Charakterystyczne właściwości farmakologiczne tej substancji, w tym selektywne działanie na receptory dopaminergiczne D2 i D3, sprawiają, że jest ona jednym z najbardziej skutecznych neuroleptyków atypowych dostępnych obecnie w medycynie. Bogata historia badań klinicznych i międzynarodowych doświadczeń potwierdza wysoką skuteczność amisulprydu przy jednoczesnym zachowaniu dobrej tolerancji przez pacjentów, co czyni tę substancję ważnym narzędziem w nowoczesnej psychiatrii.
Mechanizm działania i właściwości farmakologiczne
Amisulpryd to lek przeciwpsychotyczny z grupy pochodnych benzamidu. Wiąże się wybiórczo z receptorami dopaminowymi podtypu D2/D3, do których wykazuje duże powinowactwo (zdolność wiązania). Nie wykazuje powinowactwa do receptorów podtypów D1, D4 i D5. Amisulpryd nie łączy się z receptorami serotoninowymi, α-adrenergicznymi, histaminowymi H1 i cholinergicznymi.
W dużych dawkach lek silnie blokuje receptory D2 postsynaptyczne w układzie limbicznym. Amisulpryd, stosowany w mniejszych dawkach, blokuje presynaptyczne receptory D2 i D3, czego efektem jest uwalnianie dopaminy i tak zwane odhamowanie. Ten nietypowy mechanizm działania wyjaśnia skuteczność leku zarówno w przypadku zaostrzenia objawów schizofrenii, jak i w łagodzeniu negatywnych objawów choroby.
Unikalne cechy farmakologiczne
Amisulpryd charakteryzuje się kilkoma szczególnymi właściwościami, które odróżniają go od innych neuroleptyków:
- Selektywność receptorowa: Wiąże się praktycznie wyłącznie z receptorami dopaminowymi D2 i D3. W efekcie zmniejsza to ryzyko wystąpienia działań niepożądanych typowych dla większości neuroleptyków, w szczególności objawów antycholinergicznych, antyhistaminergicznych i antyadrenergicznych.
- Preferencja układu limbicznego: Preferencyjnie (trzykrotnie bardziej) wiąże się z receptorami dopaminowymi w układzie limbicznym niż z prążkowiem. W efekcie zmniejsza to ryzyko wystąpienia objawów pozapiramidowych.
- Zróżnicowane działanie w zależności od dawki: W małych dawkach wiąże się z autoreceptorami D2, co zwiększa transmisję dopaminową m.in. w okolicach przedczołowych. Ten efekt jest uważany za podstawę 2 działań: antyautystycznego i antydepresyjnego.
Farmakokinetykal
Posiłki bogate w węglowodany znacząco zmniejszają ilość leku jaka dostaje się do krwi, natomiast po posiłkach bogatych w tłuszcze nie odnotowano żadnych zmian. Lek wykazuje dwa szczytowe poziomy wchłaniania – po ok. 1 h i między 3. i 4. h. Całkowita dostępność biologiczna wynosi ok. 48%.
Szczególną cechą amisulprydu jest fakt, że jest metabolizowany w niewielkim stopniu do dwóch nieaktywnych metabolitów, które stanowią 4% podanej dawki oraz jest wydalany z moczem głównie w postaci niezmienionej. Biologiczny okres półtrwania po podaniu doustnym wynosi 12 h. Ta właściwość sprawia, że lek ma niskie ryzyko interakcji farmakologicznych.
Wskazania do stosowania
Wskazania zarejestrowane
Amisulpryd jest stosowany w ostrej i przewlekłej schizofrenii z objawami pozytywnymi (np.: urojenia, omamy, zaburzenia myślenia) i/lub objawami negatywnymi (np.: stępienie uczuć, wycofanie emocjonalne i socjalne), także u chorych z przewagą objawów negatywnych.
Zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego, amisulpryd jest wskazany w:
- Schizofrenii ostrej
- Schizofrenii przewlekłej
- Schizofrenii z objawami pozytywnymi
- Schizofrenii z objawami negatywnymi
- Schizofrenii z przewagą objawów negatywnych
Dawkowanie
Maksymalna dawka dobowa leku wynosi 1200 mg. Leczenie może być rozpoczęte od mniejszej ilości substancji (od 400 do 800 mg na dobę). Dawkę leku zaleca się podzielić jeśli przekracza 400 mg.
| Wskazanie |
Dawka dobowa |
Sposób podawania |
| Objawy negatywne |
50-300 mg |
1 dawka dobowa |
| Objawy pozytywne |
400-800 mg |
2 dawki podzielone |
| Objawy mieszane |
400-800 mg |
Indywidualnie dostosowana |
Leczenie farmakologiczne schizofrenii – miejsce amisulprydu
W leczeniu schizofrenii stosuje się leki drugiej generacji – inaczej atypowe leki przeciwpsychotyczne (aripiprazol, kwetiapina, olanzapina, klozapina, risperidon, amisulpryd, paliperidon, ziprazidon, sertindol). Leki te, poza skuteczną redukcją objawów wytwórczych, lepiej od leków typowych zmniejszają nasilenie objawów negatywnych, afektywnych i zaburzeń poznawczych.
Amisulpryd należy do leków przeciwpsychotycznych o największej skuteczności. Ze względu na unikalny mechanizm działania amisulpryd należy do leków przeciwpsychotycznych o największym potencjale klinicznym, jest skuteczniejszy od większości innych neuroleptyków. Amisulpryd to środek dobrze akceptowany i tolerowany przez pacjentów, z bardzo niskim ryzykiem zaprzestania leczenia w porównaniu z ogółem typowych i atypowych leków przeciwpsychotycznych.
Skuteczność kliniczna
Badania porównawcze wskazują na wysoką pozycję amisulprydu wśród dostępnych neuroleptyków. W metaanalizie 15 najważniejszych neuroleptyków stosowanych w leczeniu schizofrenii wykazano, że w porównaniu zarówno z neuroleptykami klasycznymi, jak i z atypowymi amisulpryd ma najwyższą skuteczność terapeutyczną, wyprzedzając pod tym względem wszystkie neuroleptyki – z wyjątkiem klozapiny.
Inne substancje czynne w leczeniu schizofrenii
W leczeniu farmakologicznym schizofrenii obok amisulprydu stosowane są inne substancje czynne z grupy neuroleptyków atypowych:
- Risperidon – skuteczny w objawach pozytywnych i negatywnych
- Olanzapina – dobry profil w zakresie objawów negatywnych
- Kwetiapina – niższe ryzyko objawów pozapiramidowych
- Aripiprazol – stabilizator dopaminergiczny
- Klozapina – złoty standard w lekooporności
- Paliperidon – długodziałająca forma risperidonu
- Ziprazidon – dobry profil metaboliczny
Skutki uboczne
Amisulpryd jest lekiem generalnie bardzo bezpiecznym, dobrze tolerowanym przez pacjentów. Jedynym działaniem niepożądanym występującym z częstością powyżej 1 na 10 przypadków wśród osób leczonych są objawy pozapiramidowe.
Najczęstsze działania niepożądane
- Bardzo często (>1 na 10 osób):
- drżenie, sztywność lub skurcz mięśni, spowolnienie ruchowe
- zwiększenie stężenia prolaktyny we krwi, mogące powodować ból lub powiększenie piersi, nietypową produkcję mleka (zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn), zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączek, zaburzenia seksualne
- Często (1-10 na 100 osób):
- zawroty głowy mogące być spowodowane niskim ciśnieniem krwi
- Bezsenność i pobudzenie
- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- Wzrost masy ciała
Poważne działania niepożądane wymagające przerwania leczenia
Należy przerwać stosowanie leku i natychmiast skontaktować się z lekarzem lub udać się do najbliższego szpitala, jeśli u pacjenta wystąpi którykolwiek z wymienionych poniżej działań niepożądanych: objawy złośliwego zespołu neuroleptycznego (wysoka temperatura ciała, potliwość, sztywność mięśni, przyśpieszenie czynności serca, szybki oddech, dezorientacja, zawroty głowy, pobudzenie), nieprawidłowa czynność serca, bardzo szybkie bicie serca lub ból w klatce piersiowej, mogące prowadzić do zawału serca lub zagrażającej życiu choroby serca.
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Bezwzględne przeciwwskazania
- nadwrażliwość na amisulpryd lub którykolwiek inny składnik preparatu (w tym na laktozę)
- gruczolak przysadki typu prolactinoma lub inne nowotwory zależne od prolaktyny
- guz chromochłonny nadnerczy, guzy zależne od prolaktyny, np. prolactinoma czy rak piersi
Szczególne środki ostrożności
Nie badano bezpieczeństwa u dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia. Stosowanie amisulprydu, jak i innych neuroleptyków, niesie ryzyko wystąpienia złośliwego zespołu neuroleptycznego, który objawia się hipertermią, sztywnością mięśni, zaburzeniami autonomicznego układu nerwowego oraz zwiększeniem aktywności kinazy kreatynowej w surowicy.
Interakcje z innymi lekami
Przeciwwskazane jest stosowanie preparatu równolegle z: innymi lekami, które mogą powodować występowanie zaburzeń rytmu serca typu torsade de pointes, między innymi: leki przeciwarytmiczne klasy IA (np. chinidyna, dyzopiramid); leki przeciwarytmiczne klasy III (np. amiodaron, sotalol); inne leki (np. beprydyl, cyzapryd, sultopryd, tiorydazyna, metadon, erytromycyna podawana dożylnie, winkamina podawana dożylnie, halofantryna, pentamidyna, sparfloksacyna, azolowe leki przeciwgrzybicze), lewodopą.
Ostrzeżenia dotyczące alkoholu
Amisulpryd zwiększa działanie ośrodkowe alkoholu oraz powoduje obniżenie progu drgawkowego, co może mieć znaczenie w okresie odstawiennym od alkoholu. Lek może nasilać działania alkoholu takie jak: zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej, spadek sprawności intelektualnej, opóźnienie czasu reakcji, senność, zaburzenia widzenia.
Stosowanie w ciąży i laktacji
Amisulpryd nie wykazuje działania teratogennego w badaniach przeprowadzonych na zwierzętach. Ze względu na brak odpowiedniej obserwacji u ludzi nie ustalono bezpieczeństwa stosowania amisulprydu w tej populacji. W związku z tym nie zaleca się stosowania amisulprydu w ciąży, zawsze należy indywidualnie rozważyć ewentualne korzyści wynikające z włączenia do leczenia amisulprydu.
U noworodków, których matki stosowały leki przeciwpsychotyczne (w tym amisulpryd), w trzecim trymestrze ciąży, mogą wystąpić działania niepożądane o różnym nasileniu i czasie trwania. Obserwowano pobudzenie, wzmożone napięcie, obniżone napięcie, drżenie, senność, trudności z oddychaniem lub zaburzenia związane z pobieraniem pokarmu.
Jak długo trwa leczenie amisulprydem?
Leczenie amisulprydem jest zwykle długoterminowe. W przypadku ostrej schizofrenii terapia może trwać kilka miesięcy, natomiast w schizofrenii przewlekłej często jest to leczenie na lata. Decyzję o długości terapii podejmuje zawsze lekarz na podstawie indywidualnej oceny stanu pacjenta.
Czy można prowadzić pojazd podczas leczenia amisulprydem?
Amisulpryd może powodować senność i niewyraźne widzenie co może niekorzystnie wpływać na prowadzenie pojazdów mechanicznych i niesie ryzyko wypadków. Jednak amisulpryd nie wyklucza prowadzenia pojazdów, mimo to kierowcy powinni wiedzieć o ryzyku senności. Przypomnijmy jednak, że lek ten ma najniższe ryzyko działań sedatywnych ze wszystkich dostępnych neuroleptyków.
Czy amisulpryd wywołuje uzależnienie?
Leki przeciwpsychotyczne nie mają działania uzależniającego! Leki przeciwpsychotyczne nie działają doraźnie – oznacza to, że stan pacjenta nie poprawia się po zażyciu pojedynczej czy kilku tabletek, a ustąpienie ostrych objawów choroby czy też efekt zapobiegający nawrotom jest rezultatem wielodniowego lub wielotygodniowego systematycznego przyjmowania.
Jak należy postępować w przypadku pominięcia dawki?
Pominiętą dawkę leku zastosuj jak najszybciej. Jeśli następna dawka leku przypada w ciągu 2 godzin, zażyj pojedynczą dawkę od razu, a następną pomiń. Nie należy podwajać dawki w celu nadrobienia pominiętej.
Czy amisulpryd wpływa na masę ciała?
Amisulpryd, w przeciwieństwie do innych atypowych leków przeciwpsychotycznych, nie prowadzi do wzrostu masy ciała u pacjentów. To jedna z zalet tej substancji czynnej w porównaniu z innymi neuroleptykami atypowymi.
Co robić w przypadku przedawkowania?
Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub zgłosić się do najbliższego szpitala. Objawy przedawkowania to: senność, nadmierne uspokojenie, obniżenie ciśnienia tętniczego oraz objawy pozapiramidowe. W przypadku przedawkowania niezbędne jest natychmiastowe leczenie podtrzymujące i monitorowanie funkcji życiowych.
Czy można stosować amisulpryd u osób starszych?
Stosując amisulpryd u osób w podeszłym wieku należy zachować szczególną ostrożność z powodu ryzyka wystąpienia ortostatycznych spadków ciśnienia oraz nadmiernego uspokojenia. U pacjentów starszych często konieczne jest dostosowanie dawkowania do indywidualnych potrzeb.
Czy amisulpryd może być stosowany z innymi lekami psychotropowymi?
Decyzję o łączeniu amisulprydu z innymi lekami psychotropowymi podejmuje zawsze lekarz. Wysoka selektywność receptorowa i brak katabolizmu cząsteczki czyni amisulpryd idealnym lekiem do politerapii w przypadkach lekoopornych schizofrenii. Szczególnie obiecujące są połączenia z klozapiną w przypadkach lekooporności.
Kiedy można spodziewać się poprawy stanu zdrowia?
Poprawa objawów przy stosowaniu amisulprydu może nastąpić stopniowo w ciągu kilku tygodni. Leki przeciwpsychotyczne nie działają doraźnie – oznacza to, że stan pacjenta nie poprawia się po zażyciu pojedynczej czy kilku tabletek, a ustąpienie ostrych objawów choroby jest rezultatem wielodniowego lub wielotygodniowego systematycznego przyjmowania. Pełen efekt terapeutyczny może być widoczny dopiero po 6-8 tygodniach regularnego stosowania.
Bibliografia
- Leucht S, Cipriani A, Spineli L, Mavridis D, Orey D, Richter F, Samara M, Barbui C, Engel RR, Geddes JR, Kissling W, Stapf MP, Lässig B, Salanti G, Davis JM. Comparative efficacy and tolerability of 15 antipsychotic drugs in schizophrenia: a multiple-treatments meta-analysis. Lancet. 2013;382(9896):951-962. DOI: 10.1016/S0140-6736(13)60733-3 PMID: 23810019
- Danion JM, Rein W, Fleurot O; Amisulpride Study Group. Improvement of schizophrenic patients with primary negative symptoms treated with amisulpride. Am J Psychiatry. 1999;156(4):610-616. DOI: 10.1176/ajp.156.4.610 PMID: 10200742