Chłoniak anaplastyczny z dużych komórek to rzadki, ale agresywny nowotwór układu chłonnego, który wymaga szybkiego wdrożenia skutecznego leczenia. W Polsce dostępne są nowoczesne leki biologiczne oraz sprawdzone schematy chemioterapii, które znacząco poprawiają rokowania pacjentów. W tym artykule przedstawiamy przegląd najważniejszych leków stosowanych w leczeniu chłoniaka anaplastycznego, w tym nowoczesny brentuksymab vedotin oraz klasyczne cytostatyki wchodzące w skład standardowego schematu chemioterapii. Poznaj dostępne opcje terapeutyczne i dowiedz się, jakie leki może przepisać onkolog w tej poważnej chorobie nowotworowej.
Spis treści
Czym jest chłoniak anaplastyczny z dużych komórek?
Chłoniak anaplastyczny z dużych komórek (ALCL) to rzadki nowotwór złośliwy wywodzący się z dojrzałych limfocytów T. Stanowi około 3% wszystkich chłoniaków nieziarniczych u osób dorosłych i od 10% do 20% chłoniaków u dzieci. Najczęściej chorują mężczyźni poniżej 35. roku życia, choć choroba może wystąpić w każdym wieku.
Wyróżnia się trzy główne podtypy chłoniaka anaplastycznego: układowy ALK-pozytywny (ALK+), układowy ALK-negatywny (ALK-) oraz pierwotnie skórny. Pacjenci z podtypem ALK+ mają lepsze rokowania niż pacjenci z podtypem ALK-. Choroba charakteryzuje się agresywnym przebiegiem i wymaga pilnego rozpoczęcia leczenia onkologicznego.
Pierwszym objawem choroby jest zazwyczaj zajęcie węzłów chłonnych obwodowych, śródpiersiowych lub brzusznych, objawiające się niebolesnym obrzękiem szyi, pach lub pachwin. Często towarzyszą temu objawy ogólne, takie jak nocne poty, spadek masy ciała czy stany podgorączkowe.
Nowoczesne leki biologiczne w leczeniu chłoniaka anaplastycznego
Adcetris (brentuksymab vedotin)
Adcetris zawierający brentuksymab vedotin to przełomowy lek w leczeniu chłoniaka anaplastycznego z dużych komórek. Od 1 stycznia 2023 roku brentuksymab vedotin jest refundowany w Polsce dla chorych na chłoniaka anaplastycznego z dużych komórek już w pierwszej linii leczenia.
Brentuksymab vedotin to koniugat przeciwciała i leku, który odpowiada za transport leku przeciwnowotworowego wywołując częściowo apoptozę komórek nowotworowych z ekspresją CD30. Ten lek to immunokoniugat, czyli przeciwciało monoklonalne połączone z lekiem cytotoksycznym aurystyną E. Preparat Adcetris łączy się z antygenem CD30 na komórkach chłoniaka, następnie uwalnia do wnętrza komórki aurustynę E, która uszkadza DNA i prowadzi do śmierci komórek nowotworowych.
Korzyści z zastosowania brentuksymab vedotin już w pierwszej linii leczenia chłoniaka anaplastycznego układowego wykazały wyniki badania ECHELON-2. W tym badaniu porównywano skuteczność standardowej chemioterapii CHOP z tą samą chemioterapią, w której zastąpiono winkrystynę preparatem zawierającym brentuksymab vedotin. Chemioterapia BV + CHP w porównaniu do standardowej chemioterapii CHOP zmniejszyła ryzyko nawrotu choroby o 29 proc., a ryzyko zgonu o 34 proc.
Lek Adcetris podawany jest dożylnie w postaci wlewu, wyłącznie w warunkach szpitalnych przez lekarzy doświadczonych w chemioterapii. Dawkowanie ustala lekarz onkolog indywidualnie dla każdego pacjenta.
Standardowa chemioterapia – schemat CHOP
Standardem leczenia chłoniaka anaplastycznego w Polsce jest chemioterapia składająca się z czterech leków CHOP (skrót pochodzi od następujących leków: cyklofosfamid, doksorubicyna znana pod nazwą chemiczną jako hydroxydaunomycyna, winkrystyna oraz prednizolon).
Endoxan (cyklofosfamid)
Endoxan zawierający cyklofosfamid to jeden z najważniejszych leków w schemacie CHOP. Substancją czynną preparatu jest cyklofosfamid, lek przeciwnowotwerowy z grupy leków alkilujących. Cyklofosfamid jest nieaktywny, ulega aktywacji w wątrobie, a jego metabolity wykazują działanie alkilujące.
Preparat Endoxan działa poprzez chemiczną modyfikację DNA komórek nowotworowych. Alkilacja powoduje powstawanie nieprawidłowych wiązań chemicznych w cząsteczce DNA oraz fragmentację łańcuchów, co blokuje proces replikacji oraz transkrypcji. W konsekwencji podziały komórek zostają zahamowane i następuje śmierć komórki nowotworowej.
Cyklofosfamid w preparacie Endoxan może być podawany doustnie w postaci tabletek drażowanych lub dożylnie w postaci wlewu. Stężenie leku we krwi po podaniu dożylnym i doustnym są równoważne biologicznie. W leczeniu chłoniaków lek ten stosowany jest zwykle w skojarzeniu z innymi cytostatykami.
Doksorubicyna (Doxorubicin-Ebewe, Adriblastina PFS)
Doksorubicyna dostępna w Polsce w preparatach takich jak Doxorubicin-Ebewe czy Adriblastina PFS to kluczowy składnik schematu CHOP. Antybiotyk z grupy antracyklin o działaniu przeciwnowotworowym uzyskany z hodowli Streptomyces peuceticus var. caesius.
Lek wbudowuje się w strukturę DNA i powoduje jego rozerwanie oraz fragmentację. Prowadzi to do zahamowania replikacji DNA oraz uniemożliwia transkrypcję DNA na RNA, hamując syntezę RNA. Doksorubicyna w preparatach Doxorubicin-Ebewe czy Adriblastina PFS szybko przenika do komórek i gromadzi się głównie w chromatynie jądra komórkowego, zatrzymując mitozę i wywołując aberracje chromosomowe.
Ze względu na potencjalną kardiotoksyczność doksorubicyny, podczas leczenia konieczne jest regularne monitorowanie czynności serca. Należy zwrócić szczególną uwagę na kardiotoksyczne działanie leku. Preparat podawany jest wyłącznie dożylnie w postaci wlewu kroplowego.
Vincristine Teva (winkrystyna)
Vincristine Teva zawierający winkrystynę to alkaloid pochodzenia roślinnego stanowiący istotny element schematu CHOP. Substancją czynną preparatu jest winkrystyna, lek przeciwnowotworowy, alkaloid pochodzenia roślinnego izolowany z barwinka różowego.
Winkrystyna działa cytostatycznie, ogranicza podziały komórkowe poprzez wpływ na strukturę cytoszkieletu komórki. Oddziaływując z białkami (tubulina) uczestniczącymi w tworzeniu wrzeciona mitotycznego uniemożliwia zakończenie procesu podziału komórki. Zahamowanie mitozy w preparacie Vincristine Teva prowadzi do śmierci komórki nowotworowej.
Winkrystyna w preparacie Vincristine Teva podawana jest wyłącznie dożylnie w postaci powolnego wstrzyknięcia lub wlewu. Do najczęściej występujących i zarazem najpoważniejszych działań niepożądanych winkrystyny należą jej działania neurotoksyczne, dlatego podczas leczenia konieczne jest uważne monitorowanie pacjenta pod kątem objawów neuropatii.
Prednizolon (Encortolon, Predasol)
Prednizolon dostępny w preparatach takich jak Encortolon czy Predasol to syntetyczny glikokortykosteroid uzupełniający schemat CHOP. Prednizolon to syntetyczny glikokortykosteroid pochodna kortyzonu, wykazujący działanie przeciwzapalne, immunosupresyjne i hamujące reakcje alergiczne.
Prednizolon wpływa objawowo na rozwój zapalenia, nie działając na jego przyczynę. Hamuje przepuszczalność naczyń włosowatych, zmniejsza obrzęk. W leczeniu chłoniaków prednizolon w preparatach Encortolon czy Predasol wspomaga działanie cytostatyków oraz zmniejsza nasilenie stanu zapalnego towarzyszącego nowotworowi.
Lek dostępny jest w postaci tabletek do stosowania doustnego. Po uzyskaniu efektu terapeutycznego należy zmniejszać dawki prednizolonu do jak najmniejszych, które go utrzymują. Preparat należy odstawiać stopniowo, aby uniknąć objawów odstawienia kortykosteroidów.
Leki drugiej linii i terapie ratunkowe
W przypadku nawrotu choroby lub oporności na leczenie pierwszej linii stosowane są inne schematy chemioterapii oraz nowoczesne terapie celowane. Brentuksymab vedotin w preparacie Adcetris może być również stosowany w leczeniu drugiej linii u pacjentów, którzy nie otrzymywali go wcześniej.
W niektórych przypadkach rozważane jest przeszczepienie autologicznych komórek krwiotwórczych po uzyskaniu remisji za pomocą chemioterapii drugiej linii. Decyzja o zastosowaniu konkretnej metody leczenia zawsze należy do lekarza onkologa i zależy od indywidualnych czynników pacjenta.
Jak bezpiecznie stosować leki w chłoniaku anaplastycznym?
Wszystkie leki stosowane w leczeniu chłoniaka anaplastycznego to preparaty o wysokiej aktywności biologicznej, które mogą powodować poważne działania niepożądane. Leczenie powinno być prowadzone wyłącznie przez doświadczonych lekarzy onkologów w ośrodkach specjalistycznych.
Podczas terapii konieczne jest regularne monitorowanie:
- Morfologii krwi i parametrów biochemicznych
- Czynności serca (szczególnie przy stosowaniu doksorubicyny)
- Funkcji nerek i wątroby
- Objawów neuropatii (przy stosowaniu winkrystyny)
Pacjenci powinni unikać kontaktu z osobami chorymi na choroby zakaźne ze względu na immunosupresyjne działanie leków. Ważne jest także zgłaszanie wszelkich niepokojących objawów lekarzowi prowadzącemu.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy chłoniak anaplastyczny można wyleczyć?
Nowoczesne leczenie produktem brentuksymab vedotin już w pierwszej linii może prowadzić do wyleczenia – u części chorych dojdzie do wyleczenia, nie będą wymagali powtórnych chemioterapii, wykonania autologicznych transplantacji szpiku. Rokowania zależą od podtypu choroby i zaawansowania w momencie rozpoznania.
Ile trwa leczenie chłoniaka anaplastycznego?
Standardowe leczenie pierwszej linii składa się zazwyczaj z 6-8 cykli chemioterapii podawanych co 3 tygodnie. Całkowity czas leczenia wynosi więc około 4-6 miesięcy. W przypadku zastosowania brentuksymab vedotin schemat może być nieco zmodyfikowany.
Jakie są najczęstsze działania niepożądane leczenia?
Najczęstsze działania niepożądane to: spadek liczby krwinek białych, nudności i wymioty, wypadanie włosów, zmęczenie oraz zwiększone ryzyko zakażeń. Przy stosowaniu winkrystyny może wystąpić neuropatia obwodowa, a doksorubicyna może wpływać na czynność serca.
Czy można pracować podczas leczenia chłoniaka anaplastycznego?
Możliwość pracy zależy od stanu zdrowia pacjenta i tolerancji leczenia. Wielu pacjentów musi przerwać pracę na czas intensywnego leczenia ze względu na osłabienie i konieczność częstych wizyt w szpitalu.
Jak długo utrzymuje się remisja po leczeniu?
Badanie ECHELON-2 wykazało, że dołączenie produktu brentuksymab vendotin znacząco poprawiło wyniki leczenia już w pierwszej linii – czas wolny od progresji u chorych otrzymujących schemat chemioimmunoterapii był zdecydowanie dłuższy. U wielu pacjentów remisja może być trwała, prowadząc do wyleczenia.
Czy istnieją ograniczenia dietetyczne durante leczenia?
Podczas leczenia zaleca się unikanie surowych produktów (surowe mięso, ryby, jaja), niepasteryzowanych nabiału oraz świeżych owoców i warzyw z powodu zwiększonego ryzyka zakażeń. Ważne jest także utrzymanie odpowiedniego nawodnienia organizmu.
Bibliografia
- Adcetris charakterystyka produktu leczniczego
- Endoxan charakterystyka produktu leczniczego
- Doxorubicin-Ebewe charakterystyka produktu leczniczego
- Vincristine Teva charakterystyka produktu leczniczego
- Prednizolon charakterystyka produktu leczniczego
- Horwitz S, O’Connor OA, Pro B, Illidge T, Fanale M, Advani R, Bartlett NL, Christensen JH, Morschhauser F, Domingo-Domenech E, Rossi G, Kim WS, Feldman T, Lennard A, Belada D, Illés Á, Tobinai K, Tsukasaki K, Yeh SP, Shustov A, Hüttmann A, Savage KJ, Yuen S, Iyer S, Zinzani PL, Hua Z, Little M, Rao S, Woolery J, Manley T, Trümper L; ECHELON-2 Study Group. Brentuximab vedotin with chemotherapy for CD30-positive peripheral T-cell lymphoma (ECHELON-2): a global, double-blind, randomised, phase 3 trial. Lancet. 2019;393(10168):229-240. DOI: 10.1016/S0140-6736(18)32984-2 PMID: 30522922
- Hapgood G, Savage KJ. The biology and management of systemic anaplastic large cell lymphoma. Blood. 2015;126(1):17-25. DOI: 10.1182/blood-2014-10-567461 PMID: 25869285
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
