Naturalna moc leczenia – tradycyjne leki roślinne w nowoczesnej medycynie
Naturalna medycyna, wykorzystująca właściwości lecznicze roślin i innych biologicznych substancji, towarzyszy ludzkości od tysięcy lat. Od ajurwedy, która została oficjalnie uznana przez Światową Organizację Zdrowia za jedną z koncepcji zdrowia i terapii, po nowocześnie przetworzone preparaty ziołowe dostępne w aptekach – świat naturalnych środków leczniczych jest fascynująco różnorodny i bogaty. Leki roślinne stanowią cenne uzupełnienie współczesnej farmakoterapii, a niekiedy również alternatywę dla leków syntetycznych. Wbrew powszechnym przekonaniom, naturalne środki lecznicze nie zawsze są jednak całkowicie bezpieczne i pozbawione działań niepożądanych. Szacuje się, że nawet 70% obecnie stosowanych substancji leczniczych ma swoje źródło w naturze – od morfiny z maku po sylimarynę z ostropestu plamistego. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej różnym aspektom naturalnych preparatów leczniczych, ich właściwościom, zastosowaniom oraz kwestiom związanym z ich bezpiecznym stosowaniem.

Ajurweda – medycyna harmonii
Ajurweda, starohinduska metoda leczenia, od ponad 5000 lat zajmuje się sztuką utrzymywania i przywracania zdrowia poprzez równoważenie ciała, umysłu i ducha. Według jej zasad, kluczem do zdrowia jest równowaga pomiędzy dobrą kondycją fizyczną i psychiczną. Fascynującym aspektem tej praktyki jest fakt, że klasyczna księga medycyny ajurwedycznej, „Charaka samhita”, została napisana ponad 2000 lat przed wynalezieniem mikroskopu, a jednak zawiera informacje o komórkowej budowie ludzkiego ciała oraz o mikroorganizmach wywołujących choroby.
W 1979 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oficjalnie uznała ajurwedę za jedną z wartościowych koncepcji zdrowia i terapii. Systemy medycyny naturalnej, takie jak ajurweda, zyskują coraz większe uznanie na Zachodzie, oferując holistyczne podejście do zdrowia, które koncentruje się nie tylko na leczeniu objawów, ale na przywracaniu naturalnej równowagi organizmu. Lekarze hinduscy wykorzystywali w terapii około 800 surowców pochodzenia roślinnego, a obecnie znamy około 2000 gatunków leczniczych rosnących na terytorium Indii.
Współczesna ajurweda łączy tradycyjną wiedzę z nowoczesnymi badaniami naukowymi, oferując różnorodne metody leczenia – od ziołolecznictwa, przez specjalnie dobrane diety, po praktyki medytacyjne i ćwiczenia jogi. Terapie ajurwedyjskie są cenione szczególnie w leczeniu przewlekłych dolegliwości, zaburzeń trawiennych, problemów skórnych oraz stresu i zaburzeń psychosomatycznych. Wśród typowo indyjskich roślin leczniczych najbardziej znane są przyprawy takie jak pieprz czarny, cynamon, kardamon malabarski czy kurkuma.
Olejki naturalne – skoncentrowana moc roślin
Olejki pozyskiwane ze świata roślin to wyjątkowy dar natury o niezwykle silnych właściwościach leczniczych. Stanowią one skoncentrowaną formę substancji aktywnych występujących w roślinach, co tłumaczy ich potężne działanie biologiczne. Spektrum ich właściwości jest imponujące – od działania ochronnego, natłuszczającego, po przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, a nawet przeciwwirusowe.
Olej z nasion czarnuszki to doskonały przykład wszechstronnego działania naturalnych olejków. Stosowany zewnętrznie skutecznie leczy zmiany skórne, w tym trądzik, łuszczycę i egzemę, działając przeciwzapalnie i bakteriobójczo. Jednocześnie, przyjmowany doustnie, wykazuje udokumentowane właściwości obniżające poziom cholesterolu oraz regulujące stężenie glukozy we krwi. Badania naukowe potwierdzają również jego działanie immunomodulujące, wzmacniające odporność organizmu.
Olej arganowy, nazywany często „płynnym złotem Maroka”, to jeden z najbardziej cenionych olejów na świecie. Bogaty w witaminę E, karotenoidy, polifenole i niezbędne kwasy tłuszczowe, stanowi nieoceniony sprzymierzeniec w pielęgnacji skóry, włosów i paznokci. Jego właściwości antyoksydacyjne chronią komórki przed stresem oksydacyjnym i procesami starzenia, a zdolność do regulacji wydzielania sebum czyni go odpowiednim zarówno dla skóry suchej, jak i tłustej.
Olej kokosowy, zawierający kwas laurynowy o właściwościach przeciwbakteryjnych, znajduje zastosowanie w pielęgnacji skóry, jamy ustnej (oil pulling) oraz wspomaga metabolizm. Z kolei olej z drzewa herbacianego wykazuje silne działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne, będąc cennym remedium na infekcje skórne, trądzik i grzybice.
Warto podkreślić, że naturalne olejki, mimo swojego roślinnego pochodzenia, są substancjami o dużej aktywności biologicznej i powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami. Olejki eteryczne posiadają swoje farmakopealne wymogi jakościowe, równie drobiazgowe jak te podane w monografiach typowych surowców zielarskich. Przedawkowanie lub niewłaściwe stosowanie może prowadzić do podrażnień, reakcji alergicznych lub innych niepożądanych efektów.
Substancje czynne w lekach roślinnych – przykłady i mechanizmy działania
Leki roślinne zawierają kompleks wielu substancji biologicznie aktywnych, które często działają synergistycznie. Do najważniejszych grup substancji czynnych należą flawonoidy, alkaloidy, saponiny, olejki eteryczne, glikozydy oraz taniny. Każda z tych grup wykazuje charakterystyczne działanie farmakologiczne.
Rumianek pospolity stanowi doskonały przykład kompleksowego działania substancji roślinnych. Głównym składnikiem leczniczym jest olejek eteryczny ze składnikami o działaniu przeciwzapalnym – chamazulenem i α-bisabololem. Według Farmakopei Polskiej VI surowiec powinien zawierać nie mniej niż 0,4% olejku, choć w uprawie stosuje się odmiany zawierające 0,8-1,2% olejku, w którym znajduje się około 12% chamazulenu i 15-25% α-bisabololu. Ekstrakt z rumianku hamuje aktywność cyklooksygenazy i lipooksygenazy, zmniejszając produkcję prostaglandyn i leukotrienów. Za działanie spazmolityczne odpowiadają flawonoidy, w szczególności apigenina i jej 7-O-glukozyd.
Dziurawiec zwyczajny zawiera charakterystyczne związki – naftodiantrony (0,05-0,3%), w tym hipercynę, pseudohipercynę, hiperforynę i adhiperforynę. Te substancje wykazują działanie przeciwdepresyjne, jednak najważniejszym aspektem klinicznym dziurawca jest jego wpływ na metabolizm innych leków. Substancje czynne z dziurawca indukują aktywność izoenzymów cytochromu P450, szczególnie CYP3A4, co prowadzi do osłabienia działania wielu leków, w tym doustnych środków antykoncepcyjnych, leków przeciwzakrzepowych (warfaryna), immunosupresyjnych (cyklosporyna) i przeciwnowotworowych.
Zioła lecznicze i ich zastosowanie w farmakoterapii
Zioła lecznicze stanowią skarbnicę substancji biologicznie aktywnych, których właściwości terapeutyczne są wykorzystywane od tysiącleci. Współczesna nauka coraz częściej potwierdza empiryczną wiedzę zielarzy, wyjaśniając mechanizmy działania poszczególnych związków obecnych w roślinach.
Ważne jest rozróżnienie między ziołowymi produktami leczniczymi a suplementami diety. Leki ziołowe są preparatami o udowodnionym działaniu terapeutycznym, przeznaczonymi do leczenia konkretnych chorób. Aby wprowadzić taki produkt na rynek, producent musi udowodnić jego jakość, skuteczność i bezpieczeństwo poprzez spełnienie wymogów Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP). Suplementy diety natomiast są klasyfikowane jako produkty spożywcze, których zadaniem jest uzupełnienie codziennej diety w składniki wspierające fizjologiczne procesy organizmu.
Najczęściej stosowane zioła lecznicze w Polsce
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) – zawiera hipercynę (0,05-0,3%) i hiperforynę, wykazujące działanie przeciwdepresyjne poprzez hamowanie wychwytu zwrotnego serotoniny, noradrenaliny i dopaminy. Stosowany w łagodnych i umiarkowanych stanach depresyjnych w dawce 300-900 mg ekstraktu standaryzowanego dziennie. Ważne: zmniejsza skuteczność wielu leków poprzez indukcję CYP3A4.
Waleriana (Valeriana officinalis) – zawiera walepotriaty i kwasy walerenowe o działaniu uspokajającym i nasennym. Polska jest największym producentem korzenia kozłka lekarskiego w Europie. Mechanizm działania polega na modulacji receptorów GABA-A. Stosowana w dawce 400-900 mg ekstraktu 1-2 godziny przed snem. Działanie nasila się po 2-4 tygodniach regularnego stosowania.
Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) – bogaty w glikozydy flawonowe (około 24%) i terpenoidy (6%). Poprawia krążenie mózgowe, wspomaga pamięć i koncentrację poprzez działanie antyoksydacyjne i ochronę neuronów. Dawkowanie: 120-240 mg ekstraktu standaryzowanego dziennie. Uwaga: nasila działanie leków przeciwzakrzepowych, zwiększając ryzyko krwawień.
Szałwia lekarska (Salvia officinalis) – zawiera olejki eteryczne (do 2,5%), w tym tujon, cyneol oraz flawonoidy. Wykazuje działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i przeciwpotne. Liść szałwii stosowany jest w stanach zapalnych jamy ustnej (płukanki 2,5 g na 100 ml wody), nadmiernej potliwości (3-4 g dziennie) oraz zaburzeniach trawiennych.
Jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea) – stymuluje układ odpornościowy poprzez zwiększenie produkcji białych krwinek i interferonu. Wodny wyciąg suchy (DER 4:1) z korzenia może być stosowany w dawce 50-100 mg pojedynczo (do 300 mg dziennie u dorosłych). Stosowanie profilaktyczne może skrócić czas trwania przeziębienia o 1-2 dni.
Interakcje leków roślinnych z lekami syntetycznymi
Jednym z najważniejszych, a często niedocenianych aspektów stosowania preparatów roślinnych, są interakcje z lekami syntetycznymi. Wiele ziół wpływa na metabolizm leków poprzez oddziaływanie na izoenzymy cytochromu P450 lub aktywność glikoproteiny P.
Najczęstsze interakcje klinicznie istotne
| Zioło |
Lek/grupa leków |
Mechanizm interakcji |
Skutek kliniczny |
| Dziurawiec |
Doustne środki antykoncepcyjne |
Indukcja CYP3A4 |
Zmniejszenie skuteczności antykoncepcji, krwawienia przełomowe |
| Dziurawiec |
Warfaryna |
Indukcja CYP2C9 |
Zmniejszenie INR, ryzyko zakrzepicy |
| Miłorząb |
Kwas acetylosalicylowy |
Synergizm antyagregacyjny |
Zwiększone ryzyko krwawień |
| Czosnek |
Leki przeciwcukrzycowe |
Hipoglikemizujące |
Nasilenie hipoglikemii |
| Żeń-szeń |
Warfaryna |
Zmniejszenie wchłaniania |
Zmniejszenie INR |
| Lukrecja |
Leki moczopędne |
Zwiększenie wydalania K+ |
Hipokaliemia, zaburzenia rytmu |
| Kozłek lekarski |
Benzodiazepiny |
Synergizm na receptory GABA-A |
Nasilenie sedacji |
Rumianek pospolity, mimo swojego łagodnego działania, może również wchodzić w interakcje. Substancje czynne zawarte w rumianku (bisabolol, chamazulen, herniaryna) indukują aktywność izoenzymu CYP3A4, znacznie pobudzając rozkład substancji leczniczych, oraz hamują aktywność izoenzymu CYP1A2, co osłabia metabolizm leków takich jak teofilina czy propranolol.
Szczególnie niebezpieczne są interakcje u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe. Do najbardziej ryzykownych kombinacji należy jednoczesne stosowanie warfaryny z lukrecją, miłorzębem, czosnkiem, rumiankiem, kozieradką czy kasztanowcem. Substancje czynne wyekstrahowane z tych roślin potęgują działanie przeciwkrzepliwe, zwiększając ryzyko krwawień, w tym groźnych dla życia krwawień pooperacyjnych.
Leki roślinne w terapii konkretnych schorzeń
Zaburzenia trawienne
Preparaty roślinne odgrywają istotną rolę w leczeniu zaburzeń przewodu pokarmowego. Miętę pieprzową (Mentha piperitae) stosuje się w zespole jelita drażliwego – olejek miętowy w kapsułkach dojelitowych (180-200 mg 3 razy dziennie) działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) zawiera cynarynę, która stymuluje produkcję żółci i ułatwia trawienie tłuszczów (dawka: 300-600 mg ekstraktu 3 razy dziennie przed posiłkami).
Schorzenia wątroby
Ostropest plamisty (Silybum marianum) zawiera sylimarynę – kompleks flawonolignianów o działaniu hepatoprotekcyjnym. Mechanizm działania obejmuje stabilizację błon hepatocytów, działanie antyoksydacyjne oraz stymulację syntezy białek. W uszkodzeniach wątroby stosuje się 280-420 mg sylimaryny dziennie przez 3-6 miesięcy. Badania kliniczne wykazały skuteczność w toksycznych uszkodzeniach wątroby, chorobie alkoholowej oraz jako terapia wspomagająca w wirusowych zapaleniach wątroby.
Infekcje układu moczowego
Żurawina wielkoowocowa (Cranberry, Vaccinium macrocarpon) zawiera proantocyjanidyny typu A, które zapobiegają adhezji bakterii Escherichia coli do эпителium dróg moczowych. Sok z żurawiny (300 ml dziennie) lub ekstrakt (500 mg 2 razy dziennie) zmniejsza częstość nawrotów infekcji układu moczowego u kobiet o około 35-40%.
Kaszel i infekcje dróg oddechowych
Tymianek pospolity (Thymus vulgaris) zawiera olejek eteryczny bogaty w tymol i karwakrol o działaniu wykrztuśnym, rozkurczowym i przeciwbakteryjnym. Wyciąg z tymianku (160-200 mg dziennie) skutecznie łagodzi kaszel produktywny. Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) zawiera śluzy (do 35%), które pokrywają błonę śluzową, łagodząc kaszel suchy i podrażnienia gardła.
Regulacje prawne – tradycyjne produkty lecznicze roślinne vs. suplementy diety
W 2004 roku Unia Europejska przyjęła dyrektywę 2004/24/WE, która ustanowiła kategorię tradycyjnych produktów leczniczych roślinnych. Produkty te mogą być rejestrowane w uproszczonej procedurze, pod warunkiem udokumentowania co najmniej 30-letniego okresu stosowania, w tym minimum 15 lat na terenie UE.
Uproszczona procedura nie oznacza obniżenia standardów jakości – producent musi spełnić wymogi GMP (Good Manufacturing Practice) oraz przedstawić dokumentację bezpieczeństwa. Po 1 maja 2011 roku na rynku UE mogą pozostać wyłącznie produkty zarejestrowane zgodnie z nowymi regulacjami.
Różnice między lekami roślinnymi a suplementami diety
| Kryterium |
Lek roślinny |
Suplement diety |
| Status prawny |
Produkt leczniczy |
Produkt spożywczy |
| Procedura rejestracji |
Pozwolenie URPLWMiPB |
Zgłoszenie GIS |
| Wymogi jakościowe |
GMP, kontrola serii |
Prawo żywnościowe |
| Wskazania |
Określone choroby |
Wsparcie funkcji organizmu |
| Numer na opakowaniu |
Pozwolenie (np. R/1234) |
Brak lub zgłoszenie GIS |
| Dostępność |
Apteka, punkt apteczny |
Apteka, sklepy, internet |
Europejska Agencja Leków (EMA) poprzez Komitet ds. Roślinnych Produktów Leczniczych (HMPC) opracowuje monografie zielarskie dla ponad 150 surowców roślinnych. Monografie zawierają botaniczną charakterystykę surowca, dane fitochemiczne, farmakologiczne, kliniczne oraz toksykologiczne, stanowiąc bazę dla rejestracji leków roślinnych w całej UE.
Bezpieczeństwo stosowania preparatów roślinnych
Powszechne przekonanie, że preparaty roślinne są całkowicie bezpieczne ze względu na swoje naturalne pochodzenie, jest niestety mitem. W rzeczywistości zioła zawierają substancje biologicznie aktywne, które mogą wywoływać działania niepożądane.
Najczęstsze problemy związane ze stosowaniem preparatów roślinnych
Interakcje farmakokinetyczne – wiele ziół wpływa na metabolizm leków poprzez indukcję lub inhibicję izoenzymów CYP450. Dziurawiec indukuje CYP3A4, CYP2C9 i CYP2C19, zmniejszając stężenie wielu leków. Grejpfrut hamuje CYP3A4, zwiększając stężenie leków (np. statyn, blokerów kanału wapniowego).
Działania toksyczne – niektóre zioła zawierają substancje potencjalnie toksyczne. Lukrecja w dużych dawkach (>100 g dziennie przez kilka tygodni) może powodować pseudohiperaldosteronizm z nadciśnieniem i hipokaliemią. Komosa piżmowa zawiera kumaryny, które przy długotrwałym stosowaniu mogą uszkodzić wątrobę.
Reakcje alergiczne – preparaty roślinne mogą wywoływać reakcje alergiczne. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby uczulone na rośliny z rodziny astrowatych (rumianek, arnika, nagietek, dziurawiec).
Problemy jakościowe – suplementy diety nie podlegają tak rygorystycznej kontroli jak leki. Mogą zawierać zanieczyszczenia (pestycydy, metale ciężkie), niedozwolone dodatki lub niezadeklarowane składniki.
Zalecenia dotyczące bezpiecznego stosowania
- Wybieraj produkty o statusie leku – posiadają numer pozwolenia URPLWMiPB
- Konsultuj stosowanie z lekarzem lub farmaceutą, szczególnie przy przyjmowaniu innych leków
- Przestrzegaj zalecanego dawkowania i czasu stosowania
- Zioła o silnym działaniu (dziurawiec, żeń-szeń, miłorząb) stosuj maksymalnie 4-6 tygodni, następnie zrób 2-4 tygodnie przerwy
- Odstawiaj preparaty roślinne przed zabiegami chirurgicznymi: czosnek (7 dni wcześniej), miłorząb (36 godzin), kozłek lekarski (24 godziny)
- Zachowaj szczególną ostrożność u dzieci, kobiet w ciąży i karmiących, osób starszych
Leczenie farmakologiczne schorzeń preparatami roślinnymi
Łagodna i umiarkowana depresja
W leczeniu łagodnych i umiarkowanych stanów depresyjnych stosuje się dziurawiec zwyczajny w postaci standaryzowanych ekstraktów. Preparaty zawierające 300 mg ekstraktu (standaryzowanego na 0,3% hipercyny) stosuje się 3 razy dziennie. Skuteczność jest porównywalna do leków syntetycznych (SSRI) w łagodnej depresji, przy mniejszej liczbie działań niepożądanych. Dostępne w Polsce preparaty: Deprivita, Neuroplant, Hyperikan. Ważne: nie łączyć z lekami przeciwdepresyjnymi (ryzyko zespołu serotoninowego).
Zaburzenia snu i niepokój
Waleriana (kozłek lekarski) – preparaty zawierające 400-900 mg ekstraktu z korzenia, stosowane 1-2 godziny przed snem. Często łączona z melisą lekarską (Melissa officinalis) lub chmielem (Humulus lupulus). Przykładowe preparaty: Valdispert, Nervoherb, Sedonium.
Melisa lekarska – 80-160 mg ekstraktu dziennie, działa uspokajająco poprzez modulację receptorów GABA i hamowanie acetylocholinoesterazy.
Zaburzenia poznawcze
Miłorząb japoński – 120-240 mg ekstraktu standaryzowanego (24% glikozydów flawonowych, 6% terpenoidów) dziennie w 2-3 dawkach podzielonych. Poprawia funkcje poznawcze u osób starszych, szczególnie w łagodnych zaburzeniach poznawczych. Preparaty: Tebokan, Bilobil, Ginkofar. Efekt terapeutyczny pojawia się po 4-6 tygodniach stosowania.
Infekcje dróg oddechowych
Pelargonia afrykańska (Pelargonium sidoides) – ekstrakt z korzenia w dawce 60-90 mg dziennie skraca czas trwania ostrego zapalenia oskrzeli o 2 dni. Mechanizm: hamowanie adhezji bakterii, działanie immunomodulujące. Preparat: Umckaloabo.
Jeżówka purpurowa – stosowana w pierwszych objawach przeziębienia (3 x 900 mg ekstraktu dziennie przez 7-10 dni) może skrócić czas choroby o 1,4 dnia.
Przyszłość leków roślinnych w medycynie
Leki pochodzenia roślinnego odgrywają coraz większą rolę w nowoczesnej farmakoterapii. Między 1995 a 2005 rokiem skierowano do badań klinicznych w USA 120 leków przeciwnowotworowych, z czego 60% było pochodzenia roślinnego. Taksol (paklitaksel) z cisu pacyficznego, winkrystyna i winblastyna z barwinka różowego, czy kamptotecyny z drzewa chińskiego to przykłady skutecznych leków przeciwnowotworowych wywodzących się z roślin.
Rośliny pozostają nieocenionym źródłem nowych substancji leczniczych. Szacuje się, że przebadano zaledwie 5-10% wszystkich gatunków roślin pod kątem właściwości farmakologicznych. Nowoczesne metody badawcze, w tym genomika, metabolomika i biologia systemów, umożliwiają coraz dokładniejsze poznawanie mechanizmów działania substancji roślinnych i odkrywanie nowych zastosowań terapeutycznych.
Jaka jest różnica między lekiem roślinnym a ziołowym suplementem diety?
Leki roślinne są preparatami o udowodnionym działaniu terapeutycznym, przeznaczonymi do leczenia konkretnych chorób. Posiadają pozwolenie URPLWMiPB, są produkowane według standardów GMP i przechodzą rygorystyczną kontrolę jakości. Suplementy diety ziołowe są klasyfikowane jako produkty spożywcze, których celem jest uzupełnienie diety. Nie przechodzą tak rygorystycznych badań jak leki. Kluczowa różnica: lek ma numer pozwolenia na opakowaniu i określone wskazania lecznicze, suplement – nie.
Czy preparaty roślinne mogą być stosowane razem z lekami syntetycznymi?
Jednoczesne stosowanie wymaga dużej ostrożności. Dziurawiec, żeń-szeń, miłorząb, czosnek mogą znacząco wpływać na działanie leków syntetycznych. Zawsze informuj lekarza o przyjmowanych preparatach roślinnych, szczególnie przed zabiegami chirurgicznymi. Najczęstsze problemy: dziurawiec zmniejsza skuteczność antykoncepcji i leków przeciwzakrzepowych, miłorząb zwiększa ryzyko krwawień, czosnek nasila hipoglikemię.
Jak długo można bezpiecznie stosować preparaty ziołowe?
Zależy od rodzaju zioła. Łagodne zioła (mięta, rumianek) – długotrwale. Zioła o silnym działaniu (dziurawiec, żeń-szeń, miłorząb) – maksymalnie 4-6 tygodni, potem 2-4 tygodnie przerwy. Zioła moczopędne i przeczyszczające – nie dłużej niż 2 tygodnie bez konsultacji lekarskiej (ryzyko zaburzeń elektrolitowych). Zawsze przestrzegaj zaleceń producenta.
Czy zioła są bezpieczne w ciąży i podczas karmienia piersią?
Wiele ziół nie jest zalecanych. Szałwia, lukrecja, aloes mogą stymulować skurcze macicy. Dziurawiec, żeń-szeń, miłorząb mogą wpływać na rozwój płodu lub przechodzić do mleka matki. Bezpieczne: rumianek (w małych ilościach), imbir (na mdłości ciążowe do 1 g dziennie). Zawsze konsultuj z lekarzem przed zastosowaniem.
Jak rozpoznać dobrej jakości preparat ziołowy?
Sprawdź: (1) Numer pozwolenia URPLWMiPB na opakowaniu – jeśli jest, to lek podlegający kontroli, (2) Dokładny skład ilościowy i jakościowy, (3) Standaryzacja na substancje czynne (np. „ekstrakt standaryzowany na 0,3% hipercyny”), (4) Numer serii i data ważności, (5) Renomowany producent. Unikaj produktów bez dokładnych informacji o składzie lub pochodzących z niepewnych źródeł internetowych.
Czy dzieci mogą stosować preparaty ziołowe?
Niektóre łagodne zioła (rumianek, mięta, tymianek) można stosować u dzieci, ale w znacznie mniejszych dawkach. Wiele preparatów nie jest badanych u dzieci poniżej 12. roku życia. Dziurawiec, żeń-szeń, lukrecja – nie są zalecane dla dzieci. Zawsze sprawdź wiek w ulotce i skonsultuj z lekarzem lub farmaceutą.
Które zioła najlepiej wspomagają odporność?
Jeżówka purpurowa – 900 mg ekstraktu 3x dziennie przy pierwszych objawach (maksymalnie 10 dni). Czarny bez – sok lub syrop, działa przeciwwirusowo. Czosnek – allicyna o działaniu przeciwbakteryjnym, 600-900 mg dziennie. Żeń-szeń – adaptogen poprawiający odporność, 200-400 mg dziennie przez 3-4 tygodnie. Pelargonia afrykańska – 60-90 mg ekstraktu dziennie w infekcjach dróg oddechowych. Najlepiej stosować profilaktycznie przed sezonem przeziębień.
Czy zioła mogą powodować działania niepożądane?
Tak, podobnie jak leki syntetyczne. Przykłady: dziurawiec powoduje fotouczulenie (zwiększoną wrażliwość na słońce), kozłek może wywołać bóle głowy i zawroty, zioła przeczyszczające (senes, aloes) – zaburzenia elektrolitowe, bóle brzucha. Długotrwałe stosowanie lukrecji – nadciśnienie i hipokaliemia. W przypadku niepokojących objawów przerwij stosowanie i skonsultuj się z lekarzem.
Jak przechowywać preparaty ziołowe?
Suszone zioła: w szczelnie zamkniętych pojemnikach szklanych lub ceramicznych, w ciemnym, suchym miejscu (temperatura pokojowa). Nalewki i ekstrakty: w ciemnych butelkach, w chłodnym miejscu. Kapsułki i tabletki: zgodnie z ulotką, zazwyczaj poniżej 25°C. Przestrzegaj dat ważności – z czasem substancje aktywne się rozkładają. Zioła nie powinny być przechowywane dłużej niż 1-2 lata od daty zbioru.
Kiedy preparaty roślinne są lepsze od leków syntetycznych?
Preparaty roślinne najlepiej sprawdzają się w: (1) Łagodnych i przewlekłych dolegliwościach (łagodna depresja, bezsenność, zaburzenia trawienne), (2) Profilaktyce (wzmacnianie odporności, ochrona wątroby), (3) Terapii wspomagającej, (4) Gdy leki syntetyczne są źle tolerowane. Leki syntetyczne są niezastąpione w: stanach nagłych, ciężkich chorobach, infekcjach bakteryjnych wymagających antybiotyków. Najlepsze efekty daje często połączenie obu metod pod nadzorem lekarza.
Bibliografia
- Pradhan SC, Girish C. Hepatoprotective herbal drug, silymarin from experimental pharmacology to clinical medicine. Indian J Med Res. 2006;124(5):491-504. PMID: 17213517
- Ng QX, Venkatanarayanan N, Ho CY. Clinical use of Hypericum perforatum (St John’s wort) in depression: A meta-analysis. J Affect Disord. 2017;210:211-221. DOI: 10.1016/j.jad.2016.12.048 PMID: 28064110
- Pérez-López FR, Haya J, Chedraui P. Vaccinium macrocarpon: an interesting option for women with recurrent urinary tract infections and other health benefits. J Obstet Gynaecol Res. 2009;35(4):630-639. DOI: 10.1111/j.1447-0756.2009.01026.x PMID: 19751320
- Jepson RG, Williams G, Craig JC. Cranberries for preventing urinary tract infections. Cochrane Database Syst Rev. 2012;(10):CD001321. DOI: 10.1002/14651858.CD001321.pub5 PMID: 23076891