Nadczynność gruczołów przytarczycznych to poważne schorzenie endokrynologiczne wymagające specjalistycznego leczenia farmakologicznego. W polskich aptekach dostępne są nowoczesne leki na receptę, które skutecznie kontrolują nadmierne wydzielanie parathormonu i jego konsekwencje. Terapia może obejmować zarówno leki bezpośrednio wpływające na funkcję przytarczyc, jak i preparaty wspomagające leczenie powikłań kostnych czy zaburzeń gospodarki wapniowej. Wybór odpowiedniego leku zależy od typu nadczynności, stopnia zaawansowania choroby oraz współistniejących schorzeń pacjenta.
Spis treści
- 1 Czym jest nadczynność gruczołów przytarczycznych?
- 2 Mimpara – cynakalcet w leczeniu nadczynności przytarczyc
- 3 Bisfosfoniany w leczeniu powikłań kostnych
- 4 Analogi witaminy D w terapii zaburzeń gospodarki wapniowej
- 5 Zasady bezpiecznego stosowania leków na nadczynność przytarczyc
- 6 Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czym jest nadczynność gruczołów przytarczycznych?
Nadczynność gruczołów przytarczycznych to zaburzenie endokrynologiczne charakteryzujące się nadmierną produkcją parathormonu (PTH). Wyróżniamy nadczynność pierwotną, spowodowaną bezpośrednimi zmianami w gruczołach przytarczycznych takimi jak gruczolaki czy przerostu, oraz wtórną, będącą odpowiedzią na inne choroby prowadzące do obniżenia stężenia wapnia we krwi.
Parathormon odpowiada za regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie poprzez zwiększanie wchłaniania wapnia z jelit, uwalnianie wapnia z kości oraz zwiększenie jego reabsorpcji w nerkach. Nadmierne wydzielanie tego hormonu prowadzi do hiperkalcemii, czyli podwyższonego stężenia wapnia we krwi, co wywołuje charakterystyczne objawy takie jak osłabienie, bóle kostno-stawowe, zaburzenia rytmu serca, kamicę nerkową oraz zwiększone ryzyko złamań patologicznych.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w endokrynologii: TIROSINT SOL, Metizol, Thyrosan, Novothyral.
Mimpara – cynakalcet w leczeniu nadczynności przytarczyc
Mimpara, tabletki powlekane
Preparat Mimpara zawiera cynakalcet, który jest kalcymimetykiem bezpośrednio obniżającym stężenie parathormonu. Lek Mimpara działa poprzez zwiększanie wrażliwości receptorów wapniowych na gruczołach przytarczycowych, co prowadzi do zmniejszenia wytwarzania PTH przez gruczoły przytarczycowe i obniżenia stężenia wapnia w surowicy.
Mimpara jest wskazana w leczeniu wtórnej nadczynności przytarczyc u dorosłych oraz dzieci i młodzieży w wieku od 3 lat z ciężką chorobą nerek wymagających dializy. Cynakalcet stosuje się również w leczeniu hiperkalcemii u dorosłych pacjentów z rakiem przytarczyc lub z pierwotną nadczynnością przytarczyc, u których nie można wykonać operacji usunięcia przytarczyc.
Dawkowanie preparatu Mimpara ustala lekarz indywidualnie dla każdego pacjenta. W przypadku wtórnej nadczynności przytarczyc zalecana dawka początkowa wynosi 30 mg raz na dobę, którą można stopniowo zwiększać co 2-4 tygodnie maksymalnie do 180 mg na dobę. Przy leczeniu raka przytarczyc i pierwotnej nadczynności przytarczyc dawka początkowa to 30 mg dwa razy dziennie. Tabletki Mimpara należy przyjmować podczas posiłku lub bezpośrednio po nim, połykając w całości.
Bisfosfoniany w leczeniu powikłań kostnych
Alendrogen, tabletki powlekane
Alendrogen zawiera alendronian sodu, który należy do grupy bisfosfonianów drugiej generacji. Preparat Alendrogen jest stosowany jako lek wspomagający w leczeniu powikłań kostnych nadczynności przytarczyc, szczególnie osteoporozy i zwiększonego ryzyka złamań. Alendronian działa poprzez hamowanie aktywności osteoklastów, komórek odpowiedzialnych za resorpcję tkanki kostnej.
Lek Alendrogen wbudowuje się w tkankę kostną, stabilizuje związki nieorganiczne zawarte w kościach i hamuje proces ich rozpuszczania. Dzięki temu alendronian zapobiega utracie masy kostnej i zmniejsza ryzyko złamań kręgów oraz szyjki kości udowej. Preparat Alendrogen jest szczególnie przydatny u pacjentów z nadczynnością przytarczyc, u których doszło do osłabienia struktury kostnej na skutek nadmiernej resorpcji wywoływanej przez parathormon.
Alendrogen przyjmuje się raz w tygodniu w dawce 70 mg, zawsze w tym samym dniu tygodnia. Tabletkę należy przyjmować na pusty żołądek, natychmiast po wstaniu z łóżka, popijając pełną szklanką zwykłej przegotowanej wody. Po przyjęciu alendronianu nie wolno się kłaść przez co najmniej 30 minut i należy odczekać przed spożyciem posiłku lub innych leków.
Alendronat Bluefish, tabletki powlekane
Alendronat Bluefish to kolejny preparat zawierający alendronian sodu w postaci tabletek powlekanych. Działanie i wskazania preparatu Alendronat Bluefish są identyczne jak w przypadku leku Alendrogen. Alendronian zawarty w tym preparacie skutecznie hamuje resorpcję kości i zmniejsza ryzyko złamań u pacjentów z nadczynnością przytarczyc.
Preparat Alendronat Bluefish przyjmuje się według tych samych zasad co inne bisfosfoniany – raz w tygodniu na czczo, z dużą ilością wody, unikając kładzenia się przez 30 minut po przyjęciu leku. Alendronian może być stosowany w skojarzeniu z innymi lekami przeciw nadczynności przytarczyc jako element kompleksowej terapii.
Analogi witaminy D w terapii zaburzeń gospodarki wapniowej
Alfadiol, kapsułki miękkie
Alfadiol zawiera alfakalcydol, syntetyczny prekursor czynnego metabolitu witaminy D3. Preparat Alfadiol jest stosowany w leczeniu zaburzeń gospodarki wapniowej towarzyszących nadczynności przytarczyc, szczególnie niedoczynności przytarczyc po zabiegach chirurgicznych lub hipokalcemii. Alfakalcydol ma przewagę nad zwykłą witaminą D, ponieważ nie wymaga aktywacji w nerkach i może być stosowany u pacjentów z niewydolnością nerek.
Lek Alfadiol zwiększa wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego i jego reabsorpcję w nerkach, normalizując stężenie wapnia we krwi. Alfakalcydol jest przekształcany w wątrobie do aktywnej formy – kalcytriolu, który reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową. Preparat Alfadiol jest szczególnie przydatny w leczeniu wtórnej nadczynności przytarczyc u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek.
Dawkowanie Alfadiolu ustala lekarz indywidualnie w zależności od stanu pacjenta i wyników badań laboratoryjnych. W przypadku osteoporozy postmenopauzalnej i starczej zalecana dawka to 0,5-1 μg raz na dobę. Przy niedoczynności przytarczyc i zaburzeniach gospodarki wapniowej dawka może wynosić 0,25-1 μg na dobę. Kapsułki alfakalcydolu można przyjmować niezależnie od posiłków.
Zemplar, kapsułki miękkie
Zemplar zawiera parkalcitol, syntetyczny analog witaminy D wskazany w zapobieganiu i leczeniu wtórnej nadczynności przytarczyc. Preparat Zemplar jest stosowany u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek w stadium 3, 4 i 5, w tym u osób poddawanych hemodializom lub dializom otrzewnowym. Parkalcitol skutecznie obniża stężenie parathormonu bez nadmiernego zwiększania wchłaniania wapnia i fosforu.
Lek Zemplar działa selektywnie na receptory witaminy D w przytarczycach, zmniejszając syntezę i wydzielanie PTH. Parkalcitol ma mniejsze ryzyko wywołania hiperkalcemii i hiperfosfatemii w porównaniu z innymi analogami witaminy D. Preparat Zemplar jest szczególnie przydatny u pacjentów dializowanych z wtórną nadczynnością przytarczyc.
Zemplar podaje się trzy razy w tygodniu co drugi dzień u pacjentów dializowanych. Dawkę początkową ustala się na podstawie wyjściowego stężenia PTH, maksymalnie do 32 mikrogramów. Parkalcitol można przyjmować z jedzeniem lub bez jedzenia, a lek wymaga regularnego monitorowania stężenia wapnia, fosforu i PTH.
Zasady bezpiecznego stosowania leków na nadczynność przytarczyc
Leczenie nadczynności przytarczyc wymaga ścisłej współpracy z endokrynologiem i regularnego monitorowania parametrów laboratoryjnych. Podczas terapii cynakalcetem należy kontrolować stężenie wapnia i PTH, początkowo co 1-2 tygodnie, a następnie co 1-3 miesiące. Bisfosfoniany wymagają przestrzegania szczególnych zasad przyjmowania na czczo i unikania kładzenia się po podaniu leku.
Analogi witaminy D mogą powodować hiperkalcemię, dlatego konieczne jest regularne monitorowanie stężenia wapnia we krwi. Pacjenci powinni być poinformowani o objawach nadmiaru wapnia takich jak nudności, wymioty, osłabienie, bóle głowy czy zaburzenia rytmu serca. W przypadku wystąpienia hiperkalcemii może być konieczne czasowe przerwanie leczenia lub zmniejszenie dawki.
| Grupa leków | Przykładowe preparaty | Główne wskazanie | Częstość podawania |
|---|---|---|---|
| Kalcymimetyki | Mimpara (cynakalcet) | Wtórna i pierwotna nadczynność przytarczyc | 1-2 razy dziennie |
| Bisfosfoniany | Alendrogen, Alendronat Bluefish | Powikłania kostne | Raz w tygodniu |
| Analogi witaminy D | Alfadiol, Zemplar | Zaburzenia gospodarki wapniowej | Codziennie lub 3x w tygodniu |
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy leki na nadczynność przytarczyc można łączyć ze sobą?
Tak, w leczeniu nadczynności przytarczyc często stosuje się terapię skojarzoną. Cynakalcet może być łączony z analogami witaminy D i preparatami wiążącymi fosforany. Bisfosfoniany stosuje się dodatkově w przypadku powikłań kostnych. Jednak zawsze należy to robić pod kontrolą lekarza, który dobierze odpowiednie dawki i będzie monitorował parametry laboratoryjne.
Jak długo trzeba przyjmować leki na nadczynność przytarczyc?
Czas leczenia zależy od typu nadczynności przytarczyc. W przypadku pierwotnej nadczynności najskuteczniejsze jest leczenie chirurgiczne, a leki stosuje się czasowo lub gdy operacja nie jest możliwa. Wtórna nadczynność u pacjentów z niewydolnością nerek wymaga zwykle długotrwałego leczenia, czasem przez całe życie.
Jakie są najczęstsze działania niepożądane leków na nadczynność przytarczyc?
Cynakalcet może powodować nudności, wymioty i obniżenie stężenia wapnia. Bisfosfoniany mogą drażnić przewód pokarmowy i w rzadkich przypadkach powodować martwicę żuchwy. Analogi witaminy D mogą prowadzić do hiperkalcemii objawiającej się osłabieniem, bólami głowy i zaburzeniami rytmu serca.
Czy podczas leczenia nadczynności przytarczyc należy stosować specjalną dietę?
Tak, dieta odgrywa ważną rolę w leczeniu. W przypadku hiperkalcemii zaleca się ograniczenie produktów bogatych w wapń jak nabiał. Ważne jest też odpowiednie nawodnienie organizmu. Pacjenci przyjmujący analogi witaminy D powinni unikać dodatkowej suplementacji wapniem bez konsultacji z lekarzem.
Czy leki na nadczynność przytarczyc są refundowane?
Większość leków stosowanych w nadczynności przytarczyc jest dostępna na receptę i podlega refundacji w ramach NFZ. Wysokość dopłaty zależy od konkretnego preparatu i kategorii refundacyjnej. Niektóre leki mogą wymagać dodatkowego uzasadnienia lub mogą być refundowane w ramach programów lekowych.
Bibliografia
- Mimpara charakterystyka produktu leczniczego
- Alendrogen charakterystyka produktu leczniczego
- Alendronat Bluefish charakterystyka produktu leczniczego
- Alfadiol charakterystyka produktu leczniczego
- Zemplar charakterystyka produktu leczniczego
- Block GA, Martin KJ, de Francisco AL, Turner SA, Avram MM, Suranyi MG, Hercz G, Cunningham J, Abu-Alfa AK, Messa P, Coyne DW, Locatelli F, Cohen RM, Evenepoel P, Moe SM, Fournier A, Braun J, McCary LC, Zani VJ, Olson KA, Drüeke TB, Goodman WG. Cinacalcet for secondary hyperparathyroidism in patients receiving hemodialysis. N Engl J Med. 2004;350(15):1516-25. DOI: 10.1056/NEJMoa031633 PMID: 15071126
- Khan AA, Bilezikian JP, Kung AW, Ahmed MM, Dubois SJ, Ho AY, Schussheim D, Rubin MR, Shaikh AM, Silverberg SJ, Standish TI, Syed Z, Syed ZA. Alendronate in primary hyperparathyroidism: a double-blind, randomized, placebo-controlled trial. J Clin Endocrinol Metab. 2004;89(7):3319-25. DOI: 10.1210/jc.2003-030908 PMID: 15240609
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także wykaz leków stosowanych w endokrynologii. Znajdziesz tu między innymi leki na nadczynność tarczycy, spis leków na Hashimoto, a także preparaty stosowane w chorobie Gravesa-Basedowa.
