Delirium, znane również jako majaczenie, to poważny stan zaburzeń świadomości wymagający natychmiastowej interwencji medycznej. W aptekach dostępne są różne grupy leków stosowanych w leczeniu tego schorzenia – od klasycznych neuroleptyków po nowoczesne leki przeciwpsychotyczne i uspokajające benzodiazepiny. Wybór odpowiedniego preparatu zależy od typu delirium, nasilenia objawów oraz stanu zdrowia pacjenta. W tym artykule przedstawiamy przegląd najważniejszych leków stosowanych w terapii majaczenia, ich mechanizmy działania oraz wskazania do stosowania.
Spis treści
Czym jest delirium?
Delirium, zwane również majaczeniem, to ostry zespół zaburzeń świadomości charakteryzujący się nagłym początkiem i fluktuacyjnym przebiegiem. Stan ten rozwija się zazwyczaj w ciągu kilku godzin lub dni i może trwać od kilku dni do kilku tygodni. Delirium nie jest chorobą samodzielną, lecz objawem podstawowego schorzenia lub reakcją organizmu na różne czynniki.
Wyróżnia się kilka typów delirium w zależności od objawów klinicznych. Delirium hiperaktywne charakteryzuje się pobudzeniem psychoruchowym, agresją i halucynacjami. Delirium hipoaktywne przejawia się apatią, senności i wycofaniem. Najczęstszym typem jest delirium mieszane, w którym objawy mogą się naprzemiennie zmieniać.
Najbardziej znaną postacią jest delirium tremens, zwane również „białą gorączką”, które występuje u osób uzależnionych od alkoholu po nagłym odstawieniu. Ten stan jest szczególnie niebezpieczny i wymaga natychmiastowego leczenia szpitalnego ze względu na wysokie ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach psychiatrycznych: leki na depresję i stany lękowe (Depratal, Parogen, Amitriptylinum VP, Trittico CR, Dulsevia, Mozarin, Deprexolet, Prefaxine, Oribion, Asentra, Welbox, Bupropion Neuraxpharm, Miansec, ApoSerta, Dulxetenon, Ketipinor, Xeplion, Citaxin), leki na schizofrenię i inne psychozy (Trevicta, Abilify Maintena, Klozapol, Ketrel, Ketilept, Clopixol Depot, Reagila, Latuda, Xeplion, Egolanza), na sen i uspokojenie (Dobroson, Signopam, Rudotel, Onirex, Apo-Zolpin, Onirex, Esogno, Senzop), uzależnienie opioidów lub alkoholu (Naltex, Adepend).
Haloperidol – klasyczny neuroleptyk pierwszego wyboru
Haloperidol WZF to jeden z najczęściej stosowanych leków w leczeniu delirium. Preparat ten zawiera haloperidol, klasyczny lek przeciwpsychotyczny z grupy pochodnych butyrofenonu. Haloperidol działa poprzez blokowanie receptorów dopaminowych D2 w ośrodkowym układzie nerwowym, co skutkuje zmniejszeniem omamów, urojeń i pobudzenia psychoruchowego.
Lek Haloperidol WZF jest dostępny w różnych postaciach – tabletki, krople doustne oraz roztwór do wstrzykiwań. W leczeniu ostrego delirium często stosuje się formę iniekcyjną, która zapewnia szybkie działanie. Haloperidol może być podawany doustnie w dawkach 3-15 mg na dobę lub domięśniowo w dawkach 1-5 mg, zależnie od nasilenia objawów.
Inne preparaty zawierające haloperidol dostępne w Polsce to Decaldol oraz Haloperidol Unia. Substancja czynna haloperidol wykazuje silne działanie przeciwpsychotyczne i uspokajające, jednak może powodować objawy pozapiramidowe, dlatego wymaga ostrożnego dawkowania, szczególnie u osób starszych.
Benzodiazepiny w leczeniu delirium alkoholowego
Relanium to preparat zawierający diazepam, będący lekiem pierwszego wyboru w leczeniu delirium tremens. Diazepam działa poprzez wzmocnienie działania kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) w ośrodkowym układzie nerwowym, co prowadzi do działania uspokajającego, przeciwlękowego i przeciwdrgawkowego. Lek Relanium jest szczególnie skuteczny w łagodzeniu objawów odstawienia alkoholu, takich jak drżenia, lęk i drgawki.
Diazepam Polpharma to kolejny popularny preparat zawierający diazepam, dostępny w postaci tabletek oraz roztworu do wstrzykiwań. Diazepam w preparacie Diazepam Polpharma wykazuje długotrwałe działanie, co pozwala na stabilizację stanu pacjenta. W leczeniu delirium alkoholowego stosuje się zwykle dawki 10-40 mg diazepamu na dobę, zależnie od ciężkości objawów.
Neorelium oraz Diazepam Genoptim to kolejne preparaty zawierające diazepam dostępne w polskich aptekach. Substancja czynna diazepam ma szerokie zastosowanie w medycynie awaryjnej, a w przypadku delirium jest często pierwszym wyborem ze względu na szybkie działanie i dobrą tolerancję.
Alternatywą dla diazepamu jest Lorafen, zawierający lorazepam. Preparat Lorafen charakteryzuje się krótszym czasem działania niż diazepam, co może być korzystne u pacjentów z zaburzeniami wątroby. Lorazepam w preparacie Lorafen jest również stosowany domięśniowo w przypadkach, gdy podanie doustne nie jest możliwe.
Atypowe leki przeciwpsychotyczne nowej generacji
Ketrel to nowoczesny preparat zawierający kwetiapinę, atypowy lek przeciwpsychotyczny drugiej generacji. Kwetiapina w preparacie Ketrel działa poprzez blokowanie receptorów dopaminowych i serotoninowych, co zapewnia skuteczne działanie przeciwpsychotyczne przy mniejszym ryzyku objawów pozapiramidowych. Lek Ketrel jest szczególnie przydatny w leczeniu delirium u pacjentów starszych, gdzie tolerancja klasycznych neuroleptyków może być ograniczona.
Kwetaplex to kolejny preparat zawierający kwetiapinę, dostępny również w postaci tabletek o przedłużonym uwalnianiu (Kwetaplex XR). Kwetiapina w preparacie Kwetaplex wykazuje działanie sedatywne, co jest szczególnie korzystne u pacjentów z delirium hiperaktywnym. Dawkowanie kwetiapiny w leczeniu delirium wynosi zazwyczaj 25-100 mg na dobę.
Pinexet oraz Bonogren to dodatkowe preparaty zawierające kwetiapinę dostępne na polskim rynku. Substancja czynna kwetiapina charakteryzuje się dobrym profilem bezpieczeństwa i może być stosowana u pacjentów z chorobami współistniejącymi.
Zyprexa to preparat zawierający olanzapinę, jeden z najskuteczniejszych atypowych leków przeciwpsychotycznych. Olanzapina w preparacie Zyprexa działa podobnie do kwetiapiny, blokując receptory dopaminowe i serotoninowe. Lek Zyprexa jest dostępny w postaci tabletek oraz roztworu do wstrzykiwań domięśniowych, co pozwala na elastyczne dawkowanie.
Zalasta, Ranofren oraz Olanzapine Apotex to preparaty generyczne zawierające olanzapinę. Olanzapina w tych preparatach wykazuje silne działanie przeciwpsychotyczne i stabilizujące nastrój. W leczeniu delirium olanzapina jest stosowana w dawkach 5-10 mg na dobę, chociaż u niektórych pacjentów może być konieczne zwiększenie dawki.
Zasady bezpiecznego stosowania leków na delirium
Leczenie delirium wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Wybór leku zależy od typu majaczenia, wieku pacjenta, chorób współistniejących oraz przyjmowanych leków. W delirium alkoholowym preferuje się benzodiazepiny, podczas gdy w innych typach delirium stosuje się głównie leki przeciwpsychotyczne.
Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów starszych, u których ryzyko działań niepożądanych jest wyższe. Konieczne jest także monitorowanie czynności serca, szczególnie przy stosowaniu haloperidolu, który może wpływać na przewodnictwo elektryczne serca.
| Grupa leków | Przykładowe preparaty | Główne wskazania | Uwagi specjalne |
|---|---|---|---|
| Klasyczne neuroleptyki | Haloperidol WZF, Decaldol | Delirium hiperaktywne, omamy | Ryzyko objawów pozapiramidowych |
| Benzodiazepiny | Relanium, Diazepam Polpharma, Lorafen | Delirium alkoholowe | Ryzyko uzależnienia |
| Atypowe neuroleptyki | Ketrel, Zyprexa, Zalasta | Wszystkie typy delirium | Lepszy profil bezpieczeństwa |
Wszystkie leki stosowane w leczeniu delirium powinny być przepisywane wyłącznie przez lekarza i stosowane pod ścisłym nadzorem medycznym. Pacjenci z delirium wymagają hospitalizacji i stałego monitorowania stanu klinicznego.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy delirium można leczyć w domu?
Nie, delirium wymaga leczenia szpitalnego pod ścisłym nadzorem medycznym. Stan ten może być zagrożeniem dla życia i wymaga profesjonalnej opieki oraz dostępu do sprzętu do monitorowania funkcji życiowych.
Jak długo trwa leczenie delirium?
Czas leczenia delirium zależy od jego przyczyny i może trwać od kilku dni do kilku tygodni. Kluczowe jest usunięcie czynnika wywołującego oraz właściwe leczenie objawowe.
Czy leki na delirium mają działania niepożądane?
Tak, wszystkie leki stosowane w leczeniu delirium mogą powodować działania niepożądane. Najczęstsze to senność, zawroty głowy, objawy pozapiramidowe (w przypadku neuroleptyków) oraz ryzyko uzależnienia (benzodiazepiny).
Kto jest najbardziej narażony na delirium?
Największe ryzyko występuje u osób starszych, pacjentów hospitalizowanych, osób z demencją, po zabiegach chirurgicznych oraz u osób uzależnionych od alkoholu w przypadku nagłego odstawienia.
Czy można zapobiec delirium?
Częściowo tak. Ważna jest właściwa higiena snu, unikanie odwodnienia, kontrola bólu, minimalizacja stresu oraz ostrożne stosowanie leków mogących wywołać majaczenie.
Jakie są objawy delirium?
Główne objawy to zaburzenia świadomości, dezorientacja, problemy z uwagą, omamy wzrokowe lub słuchowe, zaburzenia cyklu sen-czuwanie oraz gwałtowne zmiany nastroju i zachowania.
Bibliografia
- Haloperidol WZF charakterystyka produktu leczniczego
- Relanium charakterystyka produktu leczniczego
- Ketrel charakterystyka produktu leczniczego
- Zyprexa charakterystyka produktu leczniczego
- Lorafen charakterystyka produktu leczniczego
- Zalasta charakterystyka produktu leczniczego
- Diazepam Polpharma charakterystyka produktu leczniczego
- Devlin JW, Skrobik Y, Gélinas C, Needham DM, Slooter AJC, Pandharipande PP, Watson PL, Weinhouse GL, Nunnally ME, Rochwerg B, Balas MC, van den Boogaard M, Bosma KJ, Brummel NE, Chanques G, Denehy L, Drouot X, Fraser GL, Harris JE, Joffe AM, Kho ME, Kress JP, Lanphere JA, McKinley S, Neufeld KJ, Pisani MA, Payen JF, Pun BT, Puntillo KA, Riker RR, Robinson BRH, Shehabi Y, Szumita PM, Winkelman C, Centofanti JE, Price C, Nikayin S, Misak CJ, Flood PD, Kiedrowski K, Alhazzani W. Clinical Practice Guidelines for the Prevention and Management of Pain, Agitation/Sedation, Delirium, Immobility, and Sleep Disruption in Adult Patients in the ICU. Crit Care Med. 2018;46(9):e825-e873. DOI: 10.1097/CCM.0000000000003299 PMID: 30113379
- Andersen-Ranberg NC, Barbateskovic M, Perner A, Oxenbøll Collet M, Musaeus Poulsen L, van der Jagt M, Smit L, Wetterslev J, Mathiesen O, Maagaard M. Haloperidol for the treatment of delirium in critically ill patients: an updated systematic review with meta-analysis and trial sequential analysis. Crit Care. 2023;27:329. DOI: 10.1186/s13054-023-04621-4 PMID: 37633991
Zobacz także spis leków stosowanych w leczeniu chorób psychicznych. Znajdziesz tu między innymi wykaz leków na depresję, tabletki na schizofrenię a także środki na sen i uspokojenie, leki na zaburzenia lękowe, preparaty stosowane w ADHD i wiele innych. Sprawdzisz też listę leków stosowanych w chorobie afektywnej dwubiegunowej, leki na uzależnienia od alkoholu, czy produktów stosowanych w dysleksji.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
