Alergiczny wyprysk kontaktowy u dzieci to częsty problem dermatologiczny, który może znacznie obniżyć jakość życia małych pacjentów i ich rodziców. Charakterystyczne zmiany skórne w postaci zaczerwienienia, świądu i pęcherzyków powstają w wyniku kontaktu z określonymi alergenami. Choć schorzenie to rzadziej występuje u dzieci niż u dorosłych, w ostatnich latach obserwuje się wzrost przypadków, zwłaszcza w populacji z atopowym zapaleniem skóry. Skuteczne leczenie wymaga nie tylko unikania czynnika uczulającego, ale także odpowiedniego doboru leków przeciwzapalnych i przeciwświądowych. W tym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje o dostępnych w Polsce lekach stosowanych w leczeniu alergicznego wyprysku kontaktowego u dzieci oraz praktyczne wskazówki dotyczące ich bezpiecznego stosowania.
Spis treści
- 1 Czym jest alergiczny wyprysk kontaktowy u dzieci?
- 2 Miejscowe glikokortykosteroidy w leczeniu wyprysku kontaktowego
- 3 Inhibitory kalcyneuryny – alternatywa dla kortykosteroidów
- 4 Leki przeciwhistaminowe w terapii skojarzonej
- 5 Zasady bezpiecznego stosowania leków u dzieci
- 6 Kompleksowe podejście terapeutyczne
- 7 Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czym jest alergiczny wyprysk kontaktowy u dzieci?
Alergiczny wyprysk kontaktowy, zwany także alergicznym kontaktowym zapaleniem skóry, to powierzchowny stan zapalny skóry powstający w wyniku kontaktu z uczulającymi substancjami. U dzieci schorzenie to rozwija się na podłożu reakcji nadwrażliwości typu opóźnionego, która pojawia się zwykle 24-48 godzin po ekspozycji na alergen.
Do najczęstszych alergenów kontaktowych u dzieci należą nikiel (obecny w zapięciach ubrań, biżuterii), neomycyna (antybiotyk), mertiolat (konserwant), balsam peruwiański, formaldehyd oraz lanolina. Charakterystyczne objawy obejmują zaczerwienienie skóry, obrzęk, pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym oraz intensywny świąd w miejscu kontaktu z alergenem.
Alergiczny wyprysk kontaktowy nie ma podłoża genetycznego i nie występuje rodzinnie, jednak dzieci z atopowym zapaleniem skóry są bardziej narażone na jego rozwój ze względu na uszkodzenia bariery naskórkowej.
Miejscowe glikokortykosteroidy w leczeniu wyprysku kontaktowego
Podstawą farmakologicznego leczenia alergicznego wyprysku kontaktowego u dzieci są miejscowe glikokortykosteroidy, które wykazują silne działanie przeciwzapalne i przeciwświądowe.
Hydrocortisonum Aflofarm – krem
Preparat Hydrocortisonum Aflofarm zawiera octan hydrokortyzonu w stężeniu 5 mg/g (0,5%). Hydrokortyzon należy do słabych glikokortykosteroidów, które można bezpiecznie stosować u dzieci powyżej 12. roku życia bez recepty. Lek Hydrocortisonum Aflofarm wykazuje miejscowe działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe oraz obkurczające naczynia krwionośne.
Krem należy aplikować w cienkiej warstwie 2-3 razy dziennie na zmienioną chorobowo skórę. Hydrocortisonum Aflofarm nie powinien być stosowany dłużej niż 7 dni bez konsultacji z lekarzem. Na skórę twarzy preparat można aplikować maksymalnie przez 3 dni.
Maxicortan – krem z podwójną dawką hydrokortyzonu
Maxicortan to preparat zawierający octan hydrokortyzonu w stężeniu 10 mg/g, co stanowi maksymalną dawkę dostępną bez recepty. Lek Maxicortan jest szczególnie skuteczny w stanach zapalnych skóry o średnim nasileniu, które reagują na glikokortykosteroidy. Maxicortan działa przeciwzapalnie, przeciwświądowo oraz zmniejsza przekrwienie błony śluzowej.
Preparat przeznaczony jest dla dzieci powyżej 12. roku życia i stosuje się go 1-2 razy na dobę. Hydrokortyzon w preparacie Maxicortan skutecznie hamuje proces zapalny poprzez zahamowanie wytwarzania substancji odpowiedzialnych za stan zapalny, takich jak prostaglandyny czy cytokiny.
Inhibitory kalcyneuryny – alternatywa dla kortykosteroidów
Miejscowe inhibitory kalcyneuryny stanowią nowoczesną alternatywę dla glikokortykosteroidów, szczególnie wartościową w długotrwałym leczeniu dzieci.
Protopic – maść z takrolimusem
Protopic to maść zawierająca takrolimus w stężeniu 0,03% (dla dzieci 2-15 lat) oraz 0,1% (dla młodzieży powyżej 16. roku życia). Takrolimus w preparacie Protopic działa immunosupresyjnie, hamując aktywację limfocytów T oraz uwalnianie mediatorów zapalenia. Maść Protopic nie powoduje atrofii skóry, co stanowi istotną przewagę nad długotrwałym stosowaniem kortykosteroidów.
Preparat Protopic stosuje się 2 razy na dobę do momentu ustąpienia objawów. Takrolimus może być używany w terapii podtrzymującej w celu zapobiegania nawrotom u dzieci z częstymi zaostrzeniami choroby.
Elidel – krem z pimekrolimusem
Elidel zawiera pimekrolimus w stężeniu 1% i jest zarejestrowany do leczenia łagodnej do umiarkowanej postaci alergicznego wyprysku kontaktowego u dzieci od 2. roku życia. Pimekrolimus w preparacie Elidel wykazuje słabsze działanie przeciwzapalne niż takrolimus, ale jest lepiej tolerowany przez pacjentów. Krem Elidel można stosować na wszystkich obszarach ciała, włączając twarz i szyję.
Pimekrolimus aplikuje się 2 razy dziennie do czasu ustąpienia objawów. Preparat nie powoduje typowych działań niepożądanych charakterystycznych dla kortykosteroidów.
Leki przeciwhistaminowe w terapii skojarzonej
W przypadku nasilonego świądu towarzyszącego alergicznemu wypryskowo kontaktowemu u dzieci, leczenie miejscowe często uzupełnia się lekami przeciwhistaminowymi.
Doustne leki przeciwhistaminowe
Cetyryzyna – druga generacja leków przeciwhistaminowych
Cetyryzyna to lek przeciwhistaminowy II generacji dostępny w preparatach takich jak Zyrtec, Allertec czy Amertil. Preparat Zyrtec zawiera dichlorowodorek cetyryzyny i jest dostępny w postaci kropli oraz syropu dla dzieci. Cetyryzyna w preparacie Allertec Kids może być stosowana u dzieci od 2. roku życia w dawce 5 mg na dobę.
Lek Amertil z cetyryzyną blokuje receptory histaminowe H1, zmniejszając przepuszczalność naczyń i łagodząc świąd. Cetyryzyna charakteryzuje się długim czasem działania (około 24 godzin) i rzadko powoduje senność.
Miejscowe leki przeciwhistaminowe
Dimetynden – skuteczny lek przeciwświądowy
Fenistil to preparat zawierający maleinian dimetyndenu dostępny w postaci żelu oraz kropli doustnych. Żel Fenistil może być stosowany u dzieci od 1. miesiąca życia i wykazuje szybkie działanie przeciwświądowe. Dimetynden w preparacie Fenistil blokuje receptory histaminowe H1 oraz wykazuje dodatkowo miejscowe działanie znieczulające.
Krople Fenistil z dimetyndenem stosuje się doustnie u dzieci w dawce 2 krople na kilogram masy ciała na dobę. Preparat Foxill stanowi tańszą alternatywę dla Fenistilu, zawierając tę samą dawkę dimetyndenu.
Zasady bezpiecznego stosowania leków u dzieci
Leczenie alergicznego wyprysku kontaktowego u dzieci wymaga szczególnej ostrożności i przestrzegania określonych zasad:
- Glikokortykosteroidy miejscowe należy stosować przez możliwie najkrótszy czas, unikając aplikacji na duże powierzchnie skóry
- Inhibitory kalcyneuryny mogą być używane długotrwale, ale wymagają stałego nadzoru lekarskiego
- Leki doustne powinny być dawkowane według masy ciała dziecka
- Unikanie ekspozycji słonecznej podczas stosowania niektórych preparatów jest konieczne
| Grupa leków | Wiek dziecka | Czas stosowania | Uwagi specjalne |
|---|---|---|---|
| Glikokortykosteroidy | >12 lat | Maksymalnie 7 dni | Nie stosować pod opatrunkiem |
| Inhibitory kalcyneuryny | >2 lata | Długotrwale | Wymaga nadzoru lekarskiego |
| Cetyryzyna | >2 lata | Do 14 dni | Dostosować dawkę do masy ciała |
| Dimetynden | >1 miesiąc | Do 14 dni | Unikać dużych powierzchni skóry |
Kompleksowe podejście terapeutyczne
Skuteczne leczenie alergicznego wyprysku kontaktowego u dzieci wykracza poza farmakoterapię:
- Identyfikacja i eliminacja alergenu poprzez wykonanie testów płatkowych
- Odpowiednia pielęgnacja skóry z użyciem emolientów wzmacniających barierę naskórkową
- Edukacja rodziców dotycząca rozpoznawania objawów i unikania czynników wywołujących
- Regularne kontrole lekarskie w przypadku nawracających epizodów choroby
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy alergiczny wyprysk kontaktowy może wystąpić u niemowląt?
Alergiczny wyprysk kontaktowy rzadko występuje u niemowląt ze względu na ograniczony kontakt z potencjalnymi alergenami. Częściej obserwuje się go u dzieci starszych, które mają większą ekspozycję na substancje uczulające zawarte w ubraniach, zabawkach czy kosmetykach.
Jak długo trwa leczenie alergicznego wyprysku kontaktowego?
Czas leczenia zależy od nasilenia objawów i stosowanych leków. Miejscowe glikokortykosteroidy stosuje się zwykle 3-7 dni, inhibitory kalcyneuryny mogą być używane dłużej. Kluczowe jest unikanie kontaktu z alergenem, co zapobiega nawrotom choroby.
Czy można stosować kilka leków jednocześnie?
Tak, często stosuje się terapię skojarzoną łączącą leki miejscowe z doustnymi lekami przeciwhistaminowymi. Ważne jest jednak, aby nie stosować jednocześnie dwóch preparatów miejscowych bez konsultacji z lekarzem.
Kiedy należy skonsultować się z dermatologiem?
Wizyta u specjalisty jest wskazana, gdy objawy nie ustępują po tygodniu leczenia, gdy wyprysk obejmuje duże powierzchnie ciała, pojawia się zakażenie wtórne lub gdy dochodzi do częstych nawrotów choroby.
Czy alergiczny wyprysk kontaktowy może się rozprzestrzeniać?
Sam wyprysk kontaktowy nie jest zakaźny i nie rozprzestrzenia się między ludźmi. Może jednak rozszerzać się na inne obszary ciała u tego samego dziecka, jeśli kontakt z alergenem obejmuje większe powierzchnie skóry.
Bibliografia
- Hydrocortisonum Aflofarm charakterystyka produktu leczniczego
- Maxicortan charakterystyka produktu leczniczego
- Protopic charakterystyka produktu leczniczego
- Elidel charakterystyka produktu leczniczego
- Zyrtec charakterystyka produktu leczniczego
- Fenistil charakterystyka produktu leczniczego
- Allertec charakterystyka produktu leczniczego
- Neale H, Garza-Mayers AC, Tam I, Yu J. Pediatric allergic contact dermatitis. Part I: Clinical features and common contact allergens in children. J Am Acad Dermatol. 2021;84(2):235-244. DOI: 10.1016/j.jaad.2020.11.002 PMID: 33217510
- Tam I, Yu J. Pediatric contact dermatitis: what’s new. Curr Opin Pediatr. 2020;32(4):524-530. DOI: 10.1097/MOP.0000000000000919 PMID: 32618793
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także spis leków na alergię. Znajdziesz w nim między innymi leki stosowane w leczeniu kataru siennego, przeciwalergiczne krople o oczu oraz preparaty na pokrzywkę.
